Phá sản vì giá sạch

Mấy hôm nay, nghe báo chí đưa tin ở Hà Giang, Bắc Giang và nhiều nơi khác nữa, phải tiêu hủy hàng chục tấn giá đỗ ngậm hóa chất, tự nhiên tôi nhớ lại chuyện cách đây hơn 10 năm, tôi cũng làm giá, nuôi heo sạch đi bán.

Nhưng giá tôi làm, heo tôi nuôi bị thương lái chèn ép, thị trường không chấp nhận, tôi phá sản cả xưởng giá lẫn mấy chuồng heo.

Giá sạch là gì? Là chỉ ngâm đậu với nước sạch, chờ 5-6 ngày, hạt đậu no nước, nứt ra, mọc rễ, rồi mới thành cọng giá. Giá tự nhiên phải có rễ phụ tua tủa, vì bộ rễ mạnh thì mới hút được dinh dưỡng, nuôi cây. Tôi bỏ ra hàng trăm triệu thuê đất tại TP HCM, xây xưởng, làm giá sạch 100% tự nhiên, không một giọt hóa chất.

Nhưng mang ra chợ, ôi thôi, người mua chê ỏng chê eo: "Giá gì mà rễ tua tủa, nhìn ghê quá, không mướt mát như giá người ta!". Tôi đứng giữa chợ, giải thích cạn lời, rằng giá sạch nó phải vậy, nhưng ai thèm nghe? Người ta thà mua giá thuốc - loại trắng phau, mọng nước, không rễ - để ăn cho đẹp mắt.

Giá thuốc là gì? Là giá tưới một loại thuốc trong veo, rẻ tiền. Tôi không biết cụ thể trong đó có hóa chất gì, chỉ biết tưới vào ngày thứ hai, thuốc sẽ làm rễ phụ tiêu biến, chỉ còn rễ chính. Cọng giá uống thuốc thì mọng nước, mập mạp, để ngoài gió cả buổi không khô, giữ màu trắng đẹp. Với cùng một lượng đậu, giá thuốc được 12 kg thành phẩm, còn giá sạch chỉ 10 kg. Nhiều người nói những kẻ làm giá ham lời nên ngâm thuốc, nhưng 2 kg chênh lệch ấy bán sỉ thì được bao nhiêu tiền? Vấn đề là giá sạch rễ phụ mỏng manh, để ngoài chợ hai tiếng là khô, chuyển nâu, rồi đen, nhìn không bắt mắt.

Người bán rau than: "Giá không đẹp người ta không mua chị ơi?".

Họ kể, có mấy chị khách xem phim Hàn, phim Nhật thấy các bà nội trợ nấu canh bằng mấy cọng giá đỗ trắng phau, không một sợi rễ. Họ đòi giá ở Việt Nam phải tự mất rễ không cần tốn công lặt. Trời đất, đó là trên phim, người ta nhặt sạch mấy cọng quay cho đẹp, chứ giá sạch ngoài chợ Hàn Quốc cũng rễ cả là rễ. Nếu có công nghệ nào an toàn, không ảnh hưởng tới sức khỏe thì xứ sở thích ăn giá như Hàn Quốc hoặc Nhật Bản đã làm từ lâu.

Sau nhiều lần nghe người ta than như vậy, tôi dẹp luôn xưởng giá, chấp nhận thua lỗ.

Còn chuyện nuôi heo sạch thì sao? Hồi 19 tuổi, tôi đã lăn lộn với nghề nuôi heo. Tôi nấu thức ăn cho heo cẩn thận như cơm nhà. Bắp hoặc gạo nấu chín, trộn với rau lang, rau muống, rau dền, rau trai, môn, cỏ sữa, rau dại - toàn rau sạch cắt ngoài ruộng, ngoài vườn, băm nhỏ, nấu chín. Tôi còn ra chợ mua đầu cá, ruột cá, về nấu chín với muối hột, rồi trộn với cám gạo từ nhà máy xay lúa cho heo ăn. Một con heo từ lúc dứt sữa mẹ, nặng 10 kg, phải nuôi 8 tháng trời mới xuất chuồng được 70-80 kg, đó là khi suôn sẻ không dịch bệnh. Gặp năm dịch bệnh là mất trắng cả vốn mua heo con lẫn tiền thức ăn, chưa kể công sức đổ vào. Một ngày tôi cho heo ăn 5 lần, tắm 1 lần, dội chuồng 3-4 lần.

Nhưng thương lái đến, vô vỗ mông con heo đen đét, chê: "Heo mỡ nhiều quá!". Tôi đi chợ cũng gặp những người trề môi chê: "Thịt này mỡ quá". Tôi tức muốn nổ đom đóm! Heo mà, phải có mỡ, cơ địa nó thế, trừ heo rừng! Nhưng người tiêu dùng cứ đòi thịt nạc phải dày cho đẹp mắt. Thế là công nghệ chất tạo nạc ra đời. Heo ăn chất tạo nạc, mô cơ viêm nhiễm, áp xe, khối u, y chang như bị ung thư.

Tôi lại mất thêm mấy trăm triệu nữa, sạch đến mấy thì sạch, nuôi không ai mua, con heo của tôi thành thú cưng, kinh doanh sao nổi?

Hiện nay, cha mẹ tôi có hơn hai mẫu rưỡi đất trồng điều và một số cây ăn trái, toàn hoa quả sạch 100%. Giờ hai cụ già rồi, không còn sức thu hoạch. Tôi từ bỏ giấc mộng kinh doanh, chuyển ra thành phố, yên phận làm giảng viên. Em tôi về thăm quê, thấy khế chín đầy cây, điều rụng đầy đất, mà cha mẹ thà để rụng chứ không bán. Sao vậy? Vì công hái, công chở ra chợ, tiền bán không bù nổi! Khế ngọt, điều ngon, nhưng chợ quê giá rẻ bèo, người mua thích trái đẹp, bóng bẩy, chứ sạch hay không họ ít quan tâm.

Tôi viết bài này không phải để thanh minh cho những kẻ kinh doanh trái đạo đức, vi phạm pháp luật, nhắm mắt sản xuất thực phẩm bẩn - kiếm lời bất chấp trên sức khỏe và sinh mạng của cộng đồng. Chính họ cũng góp phần "giết chết" những người muốn làm ăn đúng đắn như tôi. Nhưng tôi muốn góp cái nhìn cân bằng hơn vào một thị trường tiêu dùng, mà tôi cảm thấy không cho các cá nhân, hộ nuôi trồng nhỏ lẻ đủ cơ hội để sản xuất sạch.

Người tiêu dùng thậm chí còn đổ lỗi cho người trồng, người nuôi. Họ rõ ràng có tội, nhưng khách hàng cũng không vì thế mà vô can.

Người mua vẫn đòi hỏi những điều trái tự nhiên, không chịu chấp nhận cọng giá có rễ, miếng thịt có mỡ, trái cây có vết xù xì, thì nông dân sẽ còn chạy đua dùng thuốc, chất tạo nạc, chạy theo những cuộc cạnh tranh bất lương. Chị em tôi bỏ nghề nuôi trồng vì chúng tôi còn có nghề khác để sinh sống. Những người không còn chọn lựa nào khác, họ phải dùng hóa chất để chiều lòng khách thì mới có đường sống.

Từ những thất bại mồ hôi nước mắt của mình, tôi hoàn toàn hiểu những thách thức với ngành nông nghiệp hữu cơ hiện tại, nếu khách hàng vẫn ưa đẹp mã - giá rẻ.

Câu chuyện về thực phẩm bẩn, thực phẩm nguy hại cần được nhận thức đúng đắn từ nhiều phía. Người tiêu dùng nâng đỡ người nuôi trồng. Người nuôi trồng cung cấp thực phẩm sạch cho người tiêu dùng. Ai cũng tự có ý thức làm cho tốt nhiệm vụ của mình. Ngồi đổ lỗi cho nhau hay chờ công an vào dọn dẹp, thì thực phẩm bẩn đến bao giờ mới hết.

Mai Thanh Tâm