Nước Mỹ trong 'Ngày không vua'

Cuộc diễu binh quân sự đầu tiên sau 33 năm của chính quyền ông Trump diễn ra giữa làn sóng biểu tình phản đối trên khắp nước Mỹ.

6h30 chiều 14-6 (giờ Washington), Tổng thống Donald Trump chủ trì lễ diễu binh kỷ niệm 250 năm thành lập lực lượng lục quân trong bối cảnh nước Mỹ đang chia rẽ sâu sắc. 

Trong khi xe bọc thép và máy bay ném bom gầm rú qua đại lộ Hiến Pháp, ở bờ bên kia đất nước, cuộc biểu tình phản đối chính sách trục xuất người nhập cư vẫn diễn ra rầm rộ. Thành phố Washington bị phong tỏa tạm thời, phân chia bằng bức tường cao màu đen - hình ảnh biểu tượng cho nước Mỹ lúc này.

Siêu cường trong làn sóng biểu tình

Đây là cuộc diễu binh quân sự đầu tiên kể từ khi quân Mỹ trở về sau chiến tranh vùng Vịnh năm 1991. Ông Trump đã ấp ủ ý tưởng này từ khi dự diễu binh kỷ niệm ngày phá ngục Bastille ở Paris năm 2017. 

Sự kiện này nhằm kỷ niệm quyết định của Nghị hội Lục địa lần thứ hai vào ngày 14-6-1775 thành lập lực lượng vũ trang thống nhất chống thực dân Anh. Một tháng sau, quyền chỉ huy được phó thác cho vị tướng 43 tuổi George Washington.

Tuy nhiên, tâm trạng chung của nước Mỹ không chỉ có ăn mừng. Siêu cường số 1 thế giới đang chia rẽ hơn bao giờ hết về mọi vấn đề lớn: nhập cư, tự do ngôn luận, quản trị nhà nước, các trường đại học và tổ chức văn hóa. 

Hàng nghìn người biểu tình đã tuần hành tại Washington dưới khẩu hiệu "No Kings" (Không có vua) - ám chỉ ông Trump lạm dụng quyền hành pháp và quyền tổng tư lệnh.

Cuộc biểu tình bùng phát sau quyết định tuần trước của ông Trump triển khai lực lượng vệ binh quốc gia và thủy quân lục chiến tới Los Angeles trong chiến dịch trục xuất người nhập cư. Thượng nghị sĩ Alex Padilla (Đảng Dân chủ, California) đã bị còng tay vào ngày 13-6 khi cản trở Bộ trưởng An ninh nội địa Kristi Noem tiến hành truy quét.

Thời đại chia rẽ

Theo các sử gia được báo The New York Times phỏng vấn, tình hình bất ổn hiện tại có hai điểm khác biệt so với quá khứ. Thứ nhất là tính đồng thời của các biến cố gây đảo lộn, không chỉ ở Mỹ mà toàn thế giới. Chỉ vài tiếng sau vụ bắt giữ thượng nghị sĩ Padilla, Israel mở đợt không kích đầu tiên nhắm vào Iran và Iran trả đũa ngay trong ngày.

"Chúng ta đang sống trong thời đại đảo lộn", ông Timothy Naftali - sử gia chuyên về tổng thống Mỹ ở Trường Chính sách công và quốc tế (Đại học Columbia), kiêm giám đốc sáng lập Thư viện và Bảo tàng Tổng thống Richard Nixon - nhận định. 

Trật tự thế giới đã trở nên bất ổn vì ông Trump xé bỏ nhiều thỏa thuận thương mại và liên minh quân sự, khiến các cường quốc "lợi dụng những thay đổi đó để thu vén lợi ích riêng, khiến tình hình càng thêm hỗn loạn".

Vấn đề thứ hai chính là bản thân ông Trump. Trong những thời kỳ bất ổn, tổng thống Mỹ thường được kỳ vọng sẽ trấn an dân chúng, như Tổng thống George W. Bush sau vụ tấn công khủng bố 11-9 hay Tổng thống Bill Clinton sau vụ đánh bom Oklahoma City năm 1995. Nhưng ông Trump lại chọn giải pháp đối đầu. 

Khi Thống đốc bang California Gavin Newsom phản đối triển khai vệ binh quốc gia, ông Trump đáp lại bằng cách điều thêm quân và bổ sung thủy quân lục chiến.

Trước các cuộc biểu tình của "Ngày không vua", ông Trump cảnh báo bất kỳ ai cản trở cuộc diễu binh (trùng sinh nhật 79 tuổi của ông) sẽ đối mặt với "một lực lượng sức mạnh siêu to khổng lồ". 

Phát biểu trước sự kiện, ông Trump nhắc tới George Washington - vị tổng thống đầu tiên của nước Mỹ - và trận Gettysburg đặt dấu chấm hết cho cuộc Nội chiến Mỹ, khẳng định: "Hết lần này tới lần khác, kẻ thù của nước Mỹ đã hiểu ra rằng nếu họ đe dọa người dân Mỹ thì họ sẽ phải đối mặt với người lính Mỹ. Thất bại của họ sẽ là chắc chắn, cuối cùng họ sẽ bị hủy diệt, sự sụp đổ của họ sẽ là hoàn toàn và dứt khoát".

"Điều nổi bật với tôi hiện giờ là chính tổng thống là nguồn gốc gây ra không ít hỗn loạn" - Julian Zelizer, giáo sư lịch sử Đại học Princeton, kết luận.