Nông trại container - mô hình trồng rau kiểu mới cho đô thị - Báo VnExpress

Mô hình này hiện được Freight Farms (Mỹ) theo đuổi, tạo doanh thu có thể lên đến 100.000 USD mỗi năm trên từng container. Từ bên ngoài, những chiếc container xếp cạnh nhau trông không khác gì kho hàng. Nhưng bên trong là hệ thống giàn thủy canh kín, đèn LED chiếu sáng liên tục, cảm biến theo dõi độ ẩm, dinh dưỡng, nhiệt độ.

Theo Freight Farms, mỗi container có thể linh hoạt trồng nhiều loại cây như rau diếp, cải xoăn, nấm, các loài hoa ăn được. Trung bình, năng suất mỗi container đạt 2-6 tấn mỗi năm. Hệ thống khép kín này tái tuần hoàn nước và chất dinh dưỡng, tiết kiệm tới 95% lượng nước so với nông nghiệp truyền thống. Việc trồng tại nơi tiêu thụ cũng giúp giảm quãng đường vận chuyển thực phẩm, qua đó giảm phát thải khí nhà kính từ logistics.

Tại Israel, công ty Vertical Field triển khai mô hình tương tự khi lắp đặt các nông trại container ngay trong khuôn viên chuỗi siêu thị lớn nhất quốc gia này, theo Vertical Farm Daily. Sản phẩm được trồng trong môi trường vô trùng, không sử dụng thuốc trừ sâu hóa học hay phân bón. Các chỉ số được kiểm soát thông qua cảm biến giúp năng suất ổn định. Một số loại cây trồng bao gồm rau diếp, húng quế, rau mùi tây, cải xoăn, bạc hà và nhiều loại khác được bán với giá cạnh tranh nhờ giảm chi phí logistics.

Thị trường "công nghệ nông nghiệp thẳng đứng", trong đó có mô hình container farm, đang tăng trưởng nhanh trên toàn cầu. Báo cáo đăng tải trên Grand View Research cuối năm 2024, nêu số liệu quy mô thị trường nông nghiệp thẳng đứng toàn cầu dự kiến đạt 24,95 tỷ USD vào năm 2030. Tăng trưởng CAGR là 20,9% từ năm 2025 đến năm 2030. Sự tăng trưởng của thị trường này cộng hưởng nhiều yếu tố như dân số, nguồn đất canh tác hạn chế và nhu cầu ngày càng tăng đối với thực phẩm tươi chất lượng cao. Trong đó, châu Á - Thái Bình Dương được dự đoán sẽ tăng trưởng nhanh nhất với CAGR đạt 22,5%.

Trong số các loại hình nông nghiệp thẳng đứng, container chiếm đến hơn 51% thị phần, dù xuất hiện sau mô hình trồng trong tòa nhà, theo số liệu từ Grand View Research. Báo cáo này giải thích, ưu điểm mô hình gồm chi phí mua container cũ khá cạnh tranh, không cần diện tích đất hay nhà xưởng kiên cố. Các yếu tố như tiến bộ công nghệ, kiểm soát dữ liệu chính xác được dự đoán sẽ thúc đẩy phân khúc container trong tương lai.

Trên thế giới, mô hình này đã dần phổ biến nhưng tại Việt Nam vẫn còn mới mẻ. Theo nhiều chuyên gia, container có thể là lời giải cho bài toán thiếu đất canh tác nông nghiệp tại các thành phố lớn khi đô thị hóa nhanh, đồng thời thích nghi biến đổi khí hậu. Mỗi hệ thống cần khoảng 30 m2 diện tích, có thể đặt tại bãi đỗ xe, đất trống, kho bãi trong nội đô. Việc trồng tại chỗ giảm phụ thuộc vào chuỗi cung ứng đường dài. Mô hình này cũng mở ra hướng khởi nghiệp cho các hợp tác xã nông nghiệp, startup nông nghiệp công nghệ cao.

Một số trang trại, nhà cung cấp gia nhập thị trường khoảng 2-3 năm nay nhưng quy mô chưa lớn. Là đơn vị hiếm hoi tại TP HCM theo đuổi mô hình này, khoảng hai năm trở lại đây, trại của anh Trần Anh Tuấn dành khoảng 120 m2 đất để bố trí hai thùng container trồng nấm mối đen. Container dùng IoT, lắp hệ thống kiểm soát nhiệt độ 22-24 độ C, phun sương tạo độ ẩm 80-90%, để phù hợp đặc điểm sinh trưởng của cây trồng.

Theo đại diện cơ sở, mỗi container có thể trồng 2.300 bầu nấm, mỗi bầu thu khoảng 200-220 gram nấm tươi, tổng thu hoạch khoảng 500 kg. Chi phí đầu tư ban đầu cho cơ sở hạ tầng, hệ thống IoT khoảng 200 triệu đồng, chưa tính chi phí giống. Giá trung bình mỗi kg nấm mối đen tươi khoảng 170.000 đồng, mỗi vụ (hơn hai tháng), nông dân thu về 86 triệu đồng. Sau khi trừ tất cả chi phí, mỗi container có thể lãi gần 40 triệu đồng.

Một doanh nghiệp hoạt động trong khu công nghiệp tại Đồng Nai cũng áp dụng mô hình này để trồng rau sạch, phục vụ bữa cơm cho hơn 3.000 người lao động, giảm phụ thuộc nguyên liệu bên ngoài.

Theo các chuyên gia, đầu tư mô hình này vẫn có rào cản. Đầu tiên là chi phí hàng trăm triệu đồng cho mỗi container. Nhân lực am hiểu kỹ thuật để vận hành cũng gây khó cho nông hộ, hợp tác xã. Theo kinh nghiệm từ những doanh nghiệp quốc tế đã triển khai, mô hình nên được phát triển theo hình thức hợp tác, chia sẻ lợi nhuận. Trong đó, doanh nghiệp đã triển khai thành công có thể hỗ trợ kỹ thuật, hạ tầng cho bên có nhu cầu và chia sẻ lợi nhuận dựa vào doanh thu.

Về dài hạn, các sản phẩm hoàn toàn có thể được hỗ trợ kiểm định chất lượng và kết nối tiêu thụ với các chuỗi bán lẻ, khu công nghiệp. Chính sách này được nhiều nước thực hiện nhằm khuyến khích phát triển nông nghiệp đô thị công nghệ cao.

Hoài Phương