Nhà nước phục vụ

Chỉ đạo của Thủ tướng Phạm Minh Chính về việc cương quyết cắt bỏ các thủ tục không cần thiết, trong đó có thủ tục cấp phép xây dựng, đang nhận được sự ủng hộ lớn từ dư luận.

Thủ tướng nói, đất của người dân, họ có quyền xây dựng. Thửa đất đã được quy hoạch chi tiết về chiều cao, mật độ xây dựng, khoảng cách với công trình khác…, nên không việc gì phải đi xin giấy phép xây dựng.

Xét về mặt pháp lý, giấy phép xây dựng là cơ sở để xác định quá trình thi công công trình có đúng hay không, nếu không thì cứ chiếu theo giấy phép mà xử lý. Thế nhưng, Thủ tướng nhận định và thực tiễn đã chứng minh, tất cả thông tin cần có để phục vụ việc kiểm soát xây dựng một công trình đều đã có trong quy hoạch, không nhất thiết phải yêu cầu giấy phép xây dựng nữa.

Duy trì giấy phép xây dựng trong bối cảnh quy hoạch ngày càng hoàn thiện không khác gì một loại "giấy phép con". Việc này gây lãng phí thời gian, tiền bạc cho người dân, trong khi bộ máy hành chính thêm phần cồng kềnh vì phải cắt cử nhân lực để thực hiện thủ tục. Chưa kể, quy trình cấp phép mang nặng cơ chế xin - cho, tiềm ẩn nguy cơ tiêu cực, nhũng nhiễu.

Bỏ giấy phép xây dựng không chỉ mang lại lợi ích trực tiếp đến với người dân, mà còn từng bước hiện thực hóa "tư duy phát triển mới" đã được Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh khi quán triệt về các nghị quyết gần đây của Bộ Chính trị, đó là chuyển từ "quản lý" sang "phục vụ".

Với tư duy ấy, tâm thế của các chủ thể tham gia quan hệ hành chính thay đổi. Người dân, doanh nghiệp thay vì "chạy theo" thì nay được lấy làm trung tâm, là đích đến của mọi cải tiến chính sách. Không dừng lại ở giấy phép xây dựng, hy vọng rằng tới đây sẽ còn nhiều loại thủ tục hành chính rườm rà bị loại bỏ triệt để, nhằm xây dựng một môi trường pháp lý thuận lợi, thông thoáng, minh bạch, chi phí tuân thủ thấp.

Song, "bỏ" không có nghĩa là "buông", thông thoáng không đồng thời dễ dãi. Cùng với bỏ giấy phép xây dựng, việc kiểm soát trật tự xây dựng, nhất là tại khu vực đô thị, vẫn cần duy trì lề lối, như lời Thủ tướng: "UBND xã, phường phải đi kiểm tra xem người dân có xây đúng không". Bản chất bỏ giấy phép xây dựng chính là sự thay đổi trong phương thức kiểm soát trật tự xây dựng, thay vì tiền kiểm sẽ chuyển sang hậu kiểm.

Vụ cháy chung cư mini khiến 56 người tử vong tại Hà Nội hồi tháng 9.2023 khiến dư luận không khỏi giật mình. Giữa thủ đô, một tòa nhà được xây dựng trong thời gian dài, vượt giấy phép 3 tầng với hàng chục căn hộ, thế nhưng cả loạt cán bộ cơ sở đã thiếu trách nhiệm, làm ngơ, để mặc công trình mọc lên.

Rõ ràng vấn đề không nằm ở mỗi tờ giấy phép xây dựng mà còn đến từ yếu tố con người. Giấy phép chỉ cho thấy chủ nhà có đủ hồ sơ pháp lý tại thời điểm cấp phép, quan trọng là quá trình xây dựng có tuân thủ hay không. Đáp án không thể cứ trông chờ vào ý thức tự giác của chủ nhà, mà phải có trách nhiệm của các lực lượng "gác cổng". Một khi bỏ giấy phép xây dựng, vai trò của lực lượng này lại càng thiết yếu. Hậu kiểm có tốt thì mục tiêu chính sách mới đạt trọn vẹn.