Nghịch lý thừa nhà máy, thiếu rác ở Trung Quốc - Báo VnExpress

Một thập kỷ trước, Trung Quốc đầu tư vào mạng lưới nhà máy đốt rác để giải quyết vấn đề rác thải đô thị. Hiện quốc gia này có hơn 1.000 nhà máy điện rác, chiếm hơn một nửa công suất toàn cầu, theo Hội đồng nghiên cứu và công nghệ năng lượng từ rác thải toàn cầu.

Ông Zhang Jingning, tổng thư ký của Trung tâm Sinh thái Vũ Hồ, một tổ chức môi trường tại An Huy, cho biết đốt rác là một giải pháp tương đối nhanh để giải quyết vấn nạn rác thải sau quá trình đô thị hóa nhanh chóng. "Phân loại rác cần nhiều thời gian, trong khi xây một nhà máy đốt rác chỉ mất chưa đầy hai năm", Zhang nói.

Tuy nhiên, công suất của ngành này năm 2022 đạt khoảng 333 triệu tấn, vượt qua 311 triệu tấn rác thải sinh hoạt được thu gom trong cùng năm. Các nhà máy của Trung Quốc hiện có khả năng đốt hơn 1,1 triệu tấn rác mỗi ngày, vượt xa mục tiêu của chính phủ.

Thực tế này khiến ngày càng nhiều đơn vị vận hành đối mặt với tình trạng dư thừa công suất. Hai nhà máy cho biết một số lò đốt của họ phải ngừng hoạt động gần như cả năm. Hai nhà máy khác phải tìm nguồn rác thải công nghiệp từ các công trường xây dựng hoặc mua lại rác từ chính quyền địa phương.

Nhiều đơn vị phải trả phí cao cho các công ty quản lý bất động sản hoặc thậm chí khai quật các bãi chôn lấp cũ để có rác đốt.

"Chúng tôi có ba lò đốt, nhưng một lò phải đóng cửa quanh năm vì không đủ rác", đại diện một nhà máy điện rác ở Thạch Gia Trang, tỉnh Hà Bắc, cho biết. Nhà máy này có công suất xử lý khoảng 330.000 tấn rác mỗi năm, nhưng thực tế đốt khoảng 290.000 tấn.

Người đại diện cho rằng tình trạng thiếu hụt này là do dân số giảm và kinh tế tăng trưởng chậm. "Khi dân số giảm, lượng rác thải tự nhiên cũng giảm theo", ông nói. "Lợi nhuận vốn đã rất thấp, nay chúng tôi còn thua lỗ triền miên".

Chuyên gia lo ngại về tác động sức khỏe và môi trường của các nhà máy, như khí thải gây ung thư, nước rỉ rác có thể làm rò rỉ kim loại nặng ra môi trường, và tro bay. Tro bay chủ yếu được tái sử dụng trong vật liệu xây dựng, nhưng nhu cầu đã giảm mạnh trong bối cảnh khủng hoảng ngành bất động sản kéo dài nhiều năm.

Tuy nhiên, các nhà phân tích cho rằng Trung Quốc đã giảm đáng kể mức độ phát thải độc hại trong những năm gần đây. Các nhà máy đốt rác cũng giúp giảm khí nhà kính nói chung bằng cách hạn chế khí metan từ các bãi chôn lấp.

Bộ Môi trường Trung Quốc cho biết số lượng và quy mô của các nhà máy điện rác về cơ bản đã đạt đỉnh, tốc độ phát triển mới đã chậm lại đáng kể. Sắp tới, Trung Quốc sẽ tiếp tục cải thiện việc xử lý tro bay và nước rỉ rác.

Một số nhà máy cho rằng việc lượng rác giảm, một phần nhờ các quy định phân loại rác nghiêm ngặt hơn từ năm 2017, là dấu hiệu cho thấy cuộc chiến chống "rác thải vây hãm" của Trung Quốc sắp thành công.

Thành phố Thâm Quyến có 18 triệu dân, nay không còn chôn lấp rác thải sinh hoạt. 5 cơ sở xử lý rác của thành phố này có tổng công suất 20.000 tấn mỗi ngày.

"Ít rác hơn thực sự là một điều tốt", đại diện một nhà máy ở tỉnh Chiết Giang phía đông cho biết. "Nó có nghĩa là môi trường đang được cải thiện".

Minh Phương (Theo Financial Times)