Nên để xã mới tự tuyển công chức?

(Dân trí) - Để đẩy mạnh phân cấp, phân quyền, theo chuyên gia, nên tạo cơ chế cho các cấp tự tuyển người để đảm bảo tuyển đúng người theo vị trí việc làm.

Tuyển công chức phải qua rất nhiều bước

Vào năm 2019, công việc của ông Lê Bình (55 tuổi) nhiều lên khi một công chức chuyên trách xin nghỉ đột xuất. Phòng ông kiến nghị lên UBND cấp tỉnh để được bổ sung thêm một nhân sự. Tuy nhiên, phải đến 2 năm sau, vị trí trống mới được lấp đầy vì lúc đó mới có đợt tuyển dụng công chức do tỉnh thực hiện.

"Biết khó khăn vậy nhưng vẫn phải làm vì đó là quy định. Để tuyển được một công chức thì không dễ, phải trải qua rất nhiều bước, với rất nhiều yêu cầu, phụ thuộc vào từng thời điểm. Có khi mới đề xuất được 2 tháng là có đợt tuyển, nhưng cũng có những lần phải 1-2 năm mới tuyển được người ", ông Bình kể lại. 

Vốn là Trưởng Phòng Nội vụ nhưng cấp dưới mà ông Bình làm việc cũng không phải do ông trực tiếp tuyển vào. Việc này theo ông có thể kéo theo nhiều khó khăn trong công tác quản lý.

"Vẫn là một đầu việc nhưng đặc điểm của các địa phương sẽ khác nhau. Nếu đánh đồng theo những tiêu chuẩn chung thì rất khó tìm được người đúng và trúng với nhu cầu tìm người của đơn vị", ông Bình chia sẻ.

Theo Luật Cán bộ, công chức hiện hành, cơ quan có thẩm quyền tuyển dụng công chức là cơ quan quản lý công chức (thường là Bộ Nội vụ đối với các bộ ngành Trung ương, hoặc UBND cấp tỉnh với các cơ quan cấp tỉnh, cấp huyện...).

Tuy nhiên, việc tổ chức thi tuyển, xét tuyển có thể được giao cho các cơ quan, tổ chức sử dụng công chức (như các bộ, sở, phòng ban chuyên môn...) nếu được phân cấp.

Đẩy mạnh phân quyền, để cấp xã trực tiếp tuyển công chức

Bộ Nội vụ đang lấy ý kiến sửa đổi Luật Cán bộ, công chức. Trong đó, Bộ cho biết tập trung thể chế hóa đầy đủ các Nghị quyết, quy định, Kết luận của Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư về công tác cán bộ, đảm bảo đồng bộ, liên thông và đáp ứng yêu cầu cấp thiết trong tình hình mới; đẩy mạnh phân cấp, phân quyền; rõ trách nhiệm; thúc đẩy đổi mới sáng tạo, thu hút và trọng dụng người có tài năng làm việc trong các cơ quan của hệ thống chính trị, khuyến khích, bảo vệ cán bộ dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm vì lợi ích chung.

Trong đó, dự thảo lược bỏ khoản 3 Điều 4, chương V về cán bộ, công chức cấp xã, thẩm quyền quản lý công chức của Ủy ban nhân dân cấp huyện tại khoản 2 Điều 67 Luật hiện hành. Theo đó, việc quản lý cán bộ, công chức cấp xã được thực hiện theo quy định chung về cán bộ, công chức từ Trung ương đến cấp xã.

Chuyên gia đánh giá đây là một bước tiến quan trọng, giúp việc tuyển dụng, điều chuyển công chức từ cấp thấp lên cấp cao hơn được thực hiện thuận tiện, tránh các khâu trung gian cồng kềnh. Đặc biệt, quy định này giúp đảm bảo tính thống nhất của chế độ công vụ, các nội dung quản lý cán bộ công chức Trung ương, cấp tỉnh hay cấp cơ sở, dễ dàng tăng cường, luân chuyển khi có nhu cầu. 

Tuy nhiên, để hướng đến mục tiêu như thủ tướng Phạm Minh Chính đã nêu: "Cải cách thể chế, đẩy mạnh phân cấp, phân quyền là giải pháp cốt lõi trong tinh gọn bộ máy", các chuyên gia cho rằng việc phân cấp, phân quyền trong luật cần được nhấn mạnh hơn nữa.

TS Khoa học chính trị Nguyễn Khắc Giang cho rằng về cả trước mắt lẫn dài hạn, từng bộ ngành, từng cơ quan, tổ chức, đơn vị phải được xây dựng cơ chế tuyển dụng theo nhu cầu của chính mình.

"Khi tăng cường vai trò của lãnh đạo trong việc tuyển dụng, lựa chọn nhân sự cho bộ máy thì sẽ có rủi ro là lãnh đạo lựa chọn sai. Nhưng khi tăng cường phân cấp, phân quyền thì lãnh đạo sẽ chịu trách nhiệm với quyết định của họ. Nếu có vấn đề gì liên quan đến bộ máy sau tinh gọn hoạt động chưa hiệu quả, hoặc thiếu những người giỏi, hoặc chọn cán bộ sai, thì chính những người đấy sẽ phải chịu trách nhiệm", ông Giang phân tích.

TS Trần Anh Tuấn, nguyên Thứ trưởng Bộ Nội vụ, Chủ tịch Hiệp hội Khoa học hành chính Việt Nam, cho rằng để hướng đến quản lý công chức theo vị trí việc làm cần thay đổi mạnh mẽ về quy định tuyển dụng.

"Hiện nay vẫn là một đơn vị tuyển cho một đơn vị khác dùng. Nhưng như vậy sẽ rất khó tuyển được người phù hợp với vị trí việc làm. Vì chỉ có người sử dụng mới biết được họ đang cần một người như thế nào.

Khi vận hành chính quyền địa phương 2 cấp, hãy để cho cấp xã được trực tiếp tuyển dụng công chức. Khi đó họ có đủ thẩm quyền, năng lực để tổ chức kỳ thi tuyển mà không phải thông qua bất kỳ một cấp trung gian nào khác. Nếu như tuyển không đúng người, kết quả công việc không đạt được thì chính lãnh đạo, quản lý của cơ quan đó sẽ phải chịu trách nhiệm", ông Tuấn đề xuất.

Những thay đổi này, theo các chuyên gia là đang đi theo định hướng như Tổng Bí thư Tô Lâm đã từng nhấn mạnh: "Địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm".

Phân quyền mạnh vào từng vị trí việc làm

Đặt trong bối cảnh yêu cầu sự tinh gọn trong bộ máy Nhà nước, GS.TS Phan Xuân Sơn, nguyên Viện trưởng Viện Chính trị, Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh, cho rằng "gọn không có nghĩa là hiệu năng, hiệu quả". Theo ông, mỗi cơ quan, đơn vị phải đủ sức giải quyết các vấn đề thuộc chức năng nhiệm vụ của mình. 

"Để thực hiện được những nhiệm vụ theo như yêu cầu của bối cảnh mới, việc phân quyền, trao quyền mạnh là yếu tố then chốt. Không chỉ là phân quyền đến từng cơ quan, mà còn phân quyền mạnh đến từng vị trí việc làm. Một vị trí việc làm cần gì thì phải tuyển được một người đủ sức để giải quyết được các vấn đề đó. Giả sử khi công việc có những yêu cầu mới, nhân sự đó phải có khả năng và quyền hạn để học hỏi và giải quyết vấn đề đó bằng quyền hạn và năng lực của mình. 

Vì sao các tổ chức ngoài nhà nước họ lại năng động hơn? Bởi vì họ giao việc rất nhanh và quyết định mọi việc cũng rất nhanh, bởi vì họ có thực quyền. Nếu như trong quy định làm rõ được điều này, phân quyền về từng đơn vị, từng vị trí việc làm thì sẽ giải quyết được sự trì trệ, nâng cao hiệu năng, hiệu quả của bộ máy", ông Sơn đúc kết.