Mở đường cho tư nhân đầu tư hạ tầng

Cơ chế đã mở, làm thế nào để khu vực tư nhân thực sự tham gia; và đưa các chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách của Nhà nước thành hiện thực?

Năm 2025 được xem là thời điểm đặc biệt khi hàng loạt cơ chế mới, cách làm mới trong đầu tư phát triển hạ tầng bắt đầu được triển khai. Trong đó nhiều tập đoàn trong nước mạnh dạn đề xuất những dự án vốn được xem là "rất khó", đặc biệt sau khi nghị quyết 68 về phát triển kinh tế tư nhân được ban hành.

Chìa khóa, cơ chế đã mở, vấn đề đặt ra là làm thế nào để khu vực tư nhân thực sự tiếp cận, tham gia và đưa các chủ trương, đường lối của Đảng và chính sách của Nhà nước thành hiện thực?

Đây cũng chính là nội dung của buổi tọa đàm "Tư nhân đầu tư hạ tầng: Từ chính sách đến thực thi" do báo Tuổi Trẻ tổ chức vào ngày 15-8 với sự tham gia của lãnh đạo sở ngành, chuyên gia, doanh nghiệp.

Phát triển không thể thiếu khối tư nhân

Mở đầu buổi tọa đàm, nhà báo Trần Xuân Toàn - phó tổng biên tập báo Tuổi Trẻ - chia sẻ đất nước chúng ta đang bước vào một kỷ nguyên mới - kỷ nguyên vươn mình. Cùng với nhiều cơ chế mới và luật mới được ban hành, chúng ta cũng vừa hoàn thành cuộc cách mạng sắp xếp, tinh gọn bộ máy hành chính để mở ra không gian phát triển mới, rộng hơn và đầy tiềm năng hơn.

Theo ông Toàn, nghị quyết 68 coi kinh tế tư nhân là động lực quan trọng, mở đường cho tư nhân đầu tư. Cơ chế mới, không gian phát triển mới đang lan tỏa khắp mọi lĩnh vực kinh tế. Chính vì vậy trong thời gian gần đây, nhiều doanh nghiệp, tập đoàn trong nước đã đề xuất nhiều dự án lớn chưa từng có.

Chẳng hạn như đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam với khoảng 7-8 nhà đầu tư, hay đường sắt đô thị TP.HCM cũng đã có rất nhiều doanh nghiệp và tập đoàn đang đề xuất triển khai. "Tuổi Trẻ mong muốn lắng nghe chia sẻ từ góc nhìn thực tiễn của các chuyên gia, doanh nghiệp để chuyển tải thành những bài viết làm cơ sở tham chiếu cho cơ quan chức năng", ông Toàn chia sẻ.

Ông Trần Anh Tuấn - đại biểu Quốc hội (đoàn TP.HCM) - cho rằng nghị quyết 68 hoặc nghị quyết 198 đã khẳng định rõ vai trò của kinh tế tư nhân.

Hiện nay nguồn lực nhà nước cho đầu tư phát triển còn hạn chế, chỉ chiếm khoảng 1/4 tổng vốn đầu tư toàn xã hội. Để đạt mục tiêu tăng trưởng tối thiểu 10%/năm, vốn đầu tư phát triển cần đạt 30 - 45% GRDP, trong đó có phần vốn "mồi" từ ngân sách. Điều này đòi hỏi phải huy động mạnh mẽ nguồn lực xã hội, đặc biệt là từ khu vực tư nhân.

Thực tế vốn đầu tư cho các dự án hạ tầng lớn như đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam, đường sắt đô thị TP.HCM hay tuyến Long Bình đến trung tâm hành chính Bình Dương (cũ) đều rất lớn, trong khi ngân sách còn hạn chế. Vì vậy cần sớm luật hóa các nghị quyết và cụ thể hóa chính sách, nhất là về đất đai.

Ngoài ra cần rút gọn thủ tục lựa chọn nhà đầu tư, áp dụng chính sách tín dụng hỗ trợ như Nhà nước cấp vốn với lãi suất 0% để doanh nghiệp triển khai dự án. Mục tiêu là tạo môi trường đầu tư thuận lợi, thu hút các nhà đầu tư.

"Các cơ chế thu hút tư nhân hiện nay đã rất thông thoáng, sẽ là cơ hội để chúng ta phát triển, xây dựng khu vực tư nhân có thêm nhiều doanh nghiệp, tập đoàn lớn mạnh, hình thành các tập đoàn tiên phong trong lĩnh vực phát triển hạ tầng, khoa học công nghệ", ông Tuấn nói.

Doanh nghiệp đủ tiềm lực, kinh nghiệm triển khai các siêu dự án

Ông Nguyễn Phạm Thanh Huy, đại diện Sở Tài chính TP.HCM, cho rằng việc sáp nhập vừa mở ra cơ hội vừa đặt ra thách thức khi mỗi địa phương trước đây đều có kế hoạch phát triển riêng và vẫn đang điều chỉnh để phù hợp tổng thể.

Theo ông Huy, nhu cầu vốn cho các dự án tại TP.HCM thời gian tới là rất lớn. Hiện đã có khung pháp lý về đầu tư công và đối tác công - tư (PPP), trong đó phổ biến nhất với khối tư nhân là BOT, song vẫn tồn tại nhiều rủi ro; hình thức BT và mô hình phát triển đô thị định hướng giao thông (TOD) cũng đang được quan tâm. Tuy nhiên thực tế quá trình thẩm định PPP còn kéo dài, từ khi sáp nhập đến nay chưa có dự án nào được phê duyệt.

Là doanh nghiệp vừa đề xuất triển khai dự án metro, dự án nhà máy nghiên cứu, sản xuất pin lithium-iron và hệ thống lưu trữ năng lượng tại TP.HCM, ông Trịnh Tiến Dũng - chủ tịch HĐQT kiêm tổng giám đốc Tập đoàn Đại Dũng - cho biết doanh nghiệp này đang tham gia một số dự án, công trình hạ tầng giao thông ở nước ngoài.

Đại Dũng Group nói riêng và nhiều doanh nghiệp tư nhân khác của Việt Nam hoàn toàn đủ năng lực thi công các dự án hạ tầng giao thông quy mô lớn trong nước.

Ông Dũng cho rằng việc lắp ráp, thi công các hạng mục trong tương lai - từ kết cấu thép, hầm, móng, nhà ga... - đều có thể do doanh nghiệp Việt đảm nhận. Khi cần, các đơn vị sẵn sàng mua hoặc thuê thêm linh kiện, thiết bị chuyên dụng từ nước ngoài. Tuy nhiên, để đảm bảo hiệu quả, cần một bộ phận quản lý dự án chuyên nghiệp theo chuẩn quốc tế đủ khả năng điều phối nhiều nhà thầu cùng lúc, đảm bảo nguồn lực, tiến độ và chất lượng.

Ông Dũng nhấn mạnh cần mạnh dạn giao cho nhà thầu trong nước quyền tự chủ, nội địa hóa thiết bị, đầu máy toa xe (đường sắt) để không phát sinh thêm chi phí thuê thiết bị. Quan trọng là Việt Nam phải làm chủ công nghệ, giúp vận hành lâu dài và tiết kiệm cho xã hội.

Ông đề xuất cần có cơ chế ưu tiên chỉ định thầu cho doanh nghiệp trong nước, khuyến khích tư nhân tham gia đầu tư qua nhiều hình thức, kể cả phát hành trái phiếu. Thực tế cho thấy nguồn vốn xã hội rất dồi dào, song cơ chế vẫn chưa đầy đủ. Bên cạnh đó, việc giao thầu cần có sự cam kết, nhất quán giữa các nhiệm kỳ; tránh thay đổi chính sách gây rủi ro, cản trở sự phát triển của doanh nghiệp.

"Nhà nước nên đóng vai trò dẫn dắt, định hình nhóm doanh nghiệp trong nước liên kết, hợp vốn, hợp tác để đủ nguồn lực và tận dụng thế mạnh của từng đơn vị. Việc kiểm tra giá, đấu giá và lựa chọn thầu phụ cũng cần đồng bộ về công nghệ, đảm bảo chất lượng. 

Hiện Nhà nước đã có nhiều chính sách hỗ trợ qua các nghị quyết, song vẫn cần rà soát bổ sung hướng dẫn pháp lý cụ thể để tránh sai phạm, rút ngắn thời gian đầu tư", ông Dũng nói.

Trao niềm tin để gặt thành quả

Ông Nguyễn Tâm Tiến - tổng giám đốc Tập đoàn Trung Nam - nói hạ tầng giao thông TP.HCM hiện nay còn rất nhiều dự án cần phải làm để giải quyết hai bài toán là chống ngập và kẹt xe. Để xây dựng hệ thống giao thông hiện đại gồm metro và đường trên cao, hạ tầng ngầm cần một số vốn khổng lồ. Vấn đề là phải có các thủ tục, cơ chế thông thoáng và tạo một niềm tin an toàn để thu hút tư nhân tham gia đầu tư.

Còn theo ông Võ Quốc Thắng, chủ tịch HĐQT Đồng Tâm Group, hạ tầng giao thông chính là lĩnh vực tâm huyết của doanh nghiệp. Dự án cảng Long An được khởi đầu từ ý chí "lộ thông, tài thông" - có hạ tầng thì kinh tế mới phát triển. Bên cạnh thu hút vốn đầu tư đường bộ, Nhà nước cần tập trung đầu tư thêm cho đường thủy vì nguồn lực dành cho lĩnh vực này còn ít.

Ông Thắng nói cảm thấy mừng vì có các nghị quyết hỗ trợ doanh nghiệp tư nhân. Không có nguồn lực nào mạnh bằng nguồn lực xã hội. "Rất nhiều doanh nhân rất tâm huyết, có tiềm lực, có năng lực quản trị và có tài chính đang muốn chung tay xây dựng hạ tầng, vấn đề là hãy cho họ một niềm tin an toàn. Muốn doanh nghiệp yên tâm đầu tư, cần tạo môi trường minh bạch, ổn định, bảo đảm an toàn vốn cho nhà đầu tư" - ông Thắng nói.

Trong khi đó, ông Lê Thanh Liêm - đại diện Công ty cổ phần đầu tư địa ốc Đại Quang Minh (Tập đoàn Trường Hải) - cho rằng với các cơ chế mới vừa được ban hành đã tạo điều kiện rất lớn cho các tập đoàn, doanh nghiệp trong nước tham gia triển khai các dự án với công nghệ đặc thù, đặc biệt là loạt dự án metro và đường sắt đô thị tới đây. Trên tinh thần đó, hiện nay Tập đoàn Trường Hải cũng đã đề xuất TP.HCM tham gia triển khai đầu tư một số tuyến metro.

"Là doanh nghiệp đang triển khai nhiều dự án lớn thời gian qua, chúng tôi lo ngại nhất là các thủ tục chưa được thông suốt trong quá trình triển khai dự án. Bởi một thủ tục quá lâu sẽ đẩy doanh nghiệp vào khó khăn, dự án đình trệ. Vì vậy, doanh nghiệp mong rằng Nhà nước tiếp tục đồng hành và tiếp tục ban hành đủ các quy trình, quy chuẩn, rút ngắn quy trình để doanh nghiệp yên tâm trong quá trình tham gia triển khai dự án", ông Liêm nói.