MMA phá vỡ ranh giới võ thuật, thống trị võ đài hiện đại

Phát triển từ những trận đối kháng không luật lệ, MMA trở thành ngành công nghiệp tỷ USD, nhưng phía sau vinh quang là nỗi lo chấn thương não kéo dài.

Ảnh: Nguyên Khang.

Năm 1993, khi giải đấu UFC đầu tiên diễn ra tại Mỹ, sàn đấu là một chiếc lồng thép, không hạng cân, găng tay hay luật lệ rõ ràng. Người thắng là người sống sót cuối cùng, còn kẻ thua thường nằm bất động giữa hàng nghìn tiếng reo hò.

30 năm sau, MMA không còn là thứ võ thuật “man rợ” bị cấm ở nhiều nơi, mà đã trở thành một môn thể thao có hệ thống giải đấu chuyên nghiệp, được hợp pháp hóa tại hơn 100 quốc gia.

MMA phát triển từ kiểu đối kháng không giới hạn trong lịch sử thành môn thể thao toàn cầu với hệ thống tổ chức chuyên nghiệp. Dưới góc nhìn của học giả Thomas A. Green, MMA phản ánh sự giao thoa giữa văn hóa, thể thao và thương mại quốc tế. Tuy nhiên, cùng với sự lan rộng là lo ngại về chấn thương và hệ lụy sức khỏe lâu dài.

Môn thể thao toàn cầu

MMA (viết tắt của Mixed Martial Arts - Tạm dịch: Võ thuật tổng hợp) là một môn thể thao đối kháng tổng hợp, nơi võ sĩ có thể sử dụng các kỹ thuật đấm, đá, vật, siết và khóa từ nhiều môn phái khác nhau. Không còn bị giới hạn bởi một trường phái truyền thống, MMA đề cao sự linh hoạt, hiệu quả và khả năng thích nghi.

Theo học giả Thomas A. Green trong Martial Arts of the World, MMA không phải sản phẩm mới của thế kỷ 20 mà đã manh nha từ hàng nghìn năm trước dưới nhiều hình thức sơ khai.

Tại Trung Quốc, các võ đài Lei Tai (lôi đài) là nơi các võ sư tranh tài không phân môn phái. Ở Hy Lạp cổ đại, Pankration (môn thi đấu kết hợp vật và đánh đấm) từng được đưa vào Thế vận hội từ năm 648 trước Công nguyên. Green gọi đây là “những phiên bản tiền thân” của MMA, nơi kỹ năng thực chiến được đặt cao hơn các nghi thức võ thuật.

Lei Tai của Trung Quốc và Pankration của Hy Lạp là hai môn thi đấu đặt nền móng cho võ tổng hợp hiện đại.

Bước vào thời hiện đại, những trận thách đấu giữa các hệ phái tiếp tục xuất hiện ở nhiều nơi như Nhật Bản (Merikan), Brazil (capoeira vs. jujitsu), đến châu Âu (savate vs. quyền Anh). Tuy nhiên, MMA chỉ thật sự được định hình khi trường phái Tiệt Quyền đạo thuật của Lý Tiểu Long xuất hiện vào thập niên 1960. Theo Green, cách Lý Tiểu Long bác bỏ ranh giới giữa các môn võ và đề cao việc học hỏi lẫn nhau đã đặt nền móng tư tưởng cho võ tổng hợp hiện đại. Chủ tịch UFC Dana White từng gọi ông là “cha đẻ của MMA” vì chuyện đó.

Bước ngoặt lớn nhất đến vào năm 1993, khi gia đình Gracie, dòng họ sáng lập Brazilian jiu-jitsu, mang môn võ này đến Mỹ và tổ chức giải đấu UFC đầu tiên. Không găng tay, hạng cân hay luật lệ rõ ràng, sự kiện này khiến truyền thông gọi đó là “cuộc chiến đẫm máu hợp pháp”.

Song, điều khiến khán giả sững sờ không chỉ là máu mà còn hiệu là quả bất ngờ của lối đánh thực dụng từ Brazilian jiu-jitsu, khi một võ sĩ nhỏ con như Royce Gracie có thể hạ gục những đối thủ to lớn bằng các đòn khóa siết đơn giản.

Từ một giải đấu bị cấm sóng ở nhiều bang nước Mỹ, UFC dần trở thành biểu tượng của MMA toàn cầu. Theo thống kê của Forbes, UFC hiện có giá trị hơn 10 tỷ USD, phát sóng tại 170 quốc gia, với hàng triệu người xem trực tiếp. Bên cạnh UFC, các giải đấu như ONE Championship (châu Á), PFL (Mỹ) hay Bellator MMA đều góp phần đưa MMA trở thành ngành thể thao chuyên nghiệp, cạnh tranh trực tiếp với quyền Anh và đô vật WWE về độ phủ sóng.Từ mái nhà ở Hồng Kông, võ đường Brazil đến đài thi đấu Las Vegas, MMA không chỉ là cuộc chơi của những cú đấm, mà còn là hành trình tồn tại của một môn võ không chấp nhận giới hạn.Rủi ro chấn thương liên tụcSpencer Fisher từng là một võ sĩ được yêu thích tại UFC. Anh chiến đấu với tốc độ, kỹ thuật và một trái tim quả cảm. Rồi vào năm 2021, Fisher không thể nhớ được chi tiết các trận đấu mình từng tham gia. Các bác sĩ xác nhận anh mắc chứng CTE, bệnh thoái hóa não do chấn thương đầu lặp đi lặp lại, thường gặp ở võ sĩ và cầu thủ bóng bầu dục.Theo Green, MMA là hiện thân của những đòn đánh không khoan nhượng, nơi võ sĩ buộc phải chịu đau để chiến thắng. Ông cảnh báo việc chuyên nghiệp và thương mại hóa MMA có thể đẩy các võ sĩ vào một vòng tuần hoàn tàn khốc, nơi sức khỏe và tuổi thọ bị đánh đổi để phục vụ giải trí đại chúng. Bìa sách Martial Arts of the World. Thống kê cho thấy tỷ lệ chấn thương trong MMA cao hơn hầu hết môn thể thao đối kháng khác. Đặc biệt, vùng đầu chiếm tới 70-80% tổng số chấn thương. Mỗi cú đấm vào thái dương, mỗi pha lên gối vào cằm, đều là những cú rung chuyển trực tiếp vào não bộ, hậu quả không xuất hiện ngay nhưng âm thầm tích tụ như thuốc độc.Green cho rằng võ thuật truyền thống từng đề cao sự bền bỉ, tiết chế và rèn luyện tinh thần. Trong thế giới MMA hiện đại, yếu tố thị trường buộc các trận đấu phải nhanh, mạnh và giàu kịch tính.Ngay cả khi các tổ chức MMA ngày càng hoàn thiện về mặt luật lệ, y tế, bảo hiểm... vẫn còn đó khoảng trống trong việc theo dõi sau trận đấu. Đọc được sách hay, hãy gửi review cho Tri Thức - ZnewsBạn đọc được một cuốn sách hay, bạn muốn chia sẻ những cảm nhận, những lý do mà người khác nên đọc cuốn sách đó, hãy viết review và gửi về cho chúng tôi. Tri Thức - Znews mở chuyên mục “Cuốn sách tôi đọc”, là diễn đàn để chia sẻ review sách do bạn đọc gửi đến qua Email: books@znews.vn. Bài viết cần gửi kèm ảnh chụp cuốn sách, tên tác giả, số điện thoại.

Trân trọng.