Medi Talk: Chuyên gia đầu ngành nói lý do đột quỵ gia tăng ở Việt Nam

PGS.TS Nguyễn Huy Thắng nhấn mạnh đột quỵ có thể xảy ra với bất kỳ ai, nhưng 90% trường hợp liên quan bệnh nền có thể phòng ngừa nếu tuân thủ điều trị và nhận biết sớm

Thật ra, nếu nhìn vào bức tranh toàn cục về đột quỵ, không chỉ riêng ở Việt Nam mà trên phạm vi toàn thế giới, chúng ta nhận thấy một điều dường như nghịch lý. Đó là trong vài chục năm gần đây, chúng ta đã có thêm rất nhiều "vũ khí" - tức là những phương pháp điều trị mới, giúp bệnh nhân đột quỵ giảm bớt gánh nặng tử vong cũng như tàn phế.

Chúng ta cũng có rất nhiều loại thuốc hiệu quả trong việc phòng ngừa đột quỵ. Nếu so sánh điều trị đột quỵ hiện nay với cách đây 30 năm, sự khác biệt gần như là hoàn toàn 100%. Có thể nói, nếu một bác sĩ đột quỵ chưa từng điều trị cho bệnh nhân cách đây 30 năm, hoặc thậm chí 20 năm, và bây giờ nhìn lại, họ sẽ cảm thấy rất lạ lùng về việc tại sao trước đây, thầy thuốc gần như không thể làm được gì nhiều cho bệnh nhân.

Bởi vì, thời điểm đó, chúng ta thiếu giải pháp giúp họ vượt qua những phút nguy hiểm và thiếu các giải pháp phòng ngừa hiệu quả. Ngày xưa, có vẻ đúng khi nói rằng "Trời kêu ai nấy dạ" vì tác động của người thầy thuốc lên cộng đồng rất ít.

Tuy nhiên, trong những năm gần đây, chúng ta đã đạt được những tiến bộ rất lớn trong việc điều trị, giúp bệnh nhân phục hồi và trở về cuộc sống bình thường tốt hơn, và việc phòng ngừa cũng hiệu quả hơn. Nhưng trên thực tế, khi nhìn vào số liệu, tỷ lệ mắc và số ca đột quỵ hàng năm của các quốc gia trên thế giới lại có xu hướng tăng lên.

Câu hỏi đặt ra là tại sao chúng ta đã có nhiều giải pháp tốt hơn, hiệu quả hơn nhưng số lượng bệnh nhân vẫn cứ tăng?

Con số các bệnh lý không chỉ riêng đột quỵ mà cả các bệnh tim mạch cũng không hề giảm mà luôn có chiều hướng tăng lên. Sự tăng trưởng này cũng không đồng nhất. Các nước phương Tây có khuynh hướng giảm, nhưng ngược lại, ở các nước đang phát triển, đặc biệt là các vùng Đông Nam Á, Trung Quốc, nguy cơ đột quỵ và tử vong do đột quỵ lại có chiều hướng tăng rõ rệt.

Câu trả lời cho nghịch lý này là:

Tuổi thọ dân số tăng: Tuổi thọ của dân số toàn thế giới đang tăng lên. Chúng ta có một hệ thống y tế tốt hơn và điều kiện vật chất kinh tế tốt hơn so với những năm trước đây. Điều này giúp tuổi thọ con người được duy trì lâu hơn. Khi tuổi thọ tăng, những bộ máy già cỗi của cơ thể chắc chắn sẽ xuất hiện các bệnh lý. Các bệnh như tăng huyết áp, tiểu đường, xơ vữa mạch máu - những nguyên nhân thường gặp nhất gây ra đột quỵ - tăng lên theo lứa tuổi.

Xu hướng trẻ hóa: Đột quỵ hiện nay còn có thêm một xu hướng khác là trẻ hóa. Cách đây 20-30 năm, việc chứng kiến một bệnh nhân đột quỵ ở tuổi trẻ em hoặc thanh thiếu niên là rất hiếm. Còn bây giờ, gần như tất cả các bác sĩ đều ít nhất phải gặp qua vài lần.

Lối sống của người trẻ: Bên cạnh các nguyên nhân do bệnh mãn tính hoặc bệnh lý bẩm sinh, một thực tế đáng tiếc là việc trẻ hóa đột quỵ còn liên quan đến lối sống. Người trẻ hiện nay có lối sống có vấn đề, ví dụ như làm quen và sử dụng các chất gây nghiện thường xuyên hơn so với ngày xưa, bao gồm thuốc lá, rượu bia, đặc biệt là các chất gây nghiện. Đây là những yếu tố làm cho đối tượng trẻ em và thanh thiếu niên mắc phải đột quỵ nhiều hơn so với trước đây.