Lý do Ukraine không còn ngại rào cản của Mỹ về tên lửa tầm xa

Tờ Wall Street Journal cuối tuần trước tiết lộ giới chức Mỹ đã âm thầm áp dụng cơ chế rà soát, trao quyền cho Bộ trưởng Quốc phòng Pete Hegseth phê duyệt mọi đòn tấn công bằng tên lửa đạn đạo ATACMS của Ukraine nhằm vào lãnh thổ Nga.

Cơ chế này được áp dụng từ giữa năm nay, khiến Kiev chưa thể sử dụng ATACMS để tấn công các mục tiêu sâu trong đất đối phương. Cách làm này cũng ngăn Ukraine tùy ý sử dụng tên lửa Storm Shadow/SCALP-EG do Anh và Pháp sản xuất, bởi chúng phụ thuộc vào dữ liệu do Mỹ cung cấp.

Đây dường như là nỗ lực của chính quyền Tổng thống Donald Trump nhằm bảo đảm tiến trình hòa đàm sẽ không đột ngột bị đình trệ vì Ukraine phóng tên lửa Mỹ vào mục tiêu nằm sâu trong lãnh thổ Nga. Dù vậy, giới chuyên gia cho rằng biện pháp của Mỹ không còn đạt hiệu quả như trước, nhất là khi quân đội Ukraine gần đây vẫn liên tục tập kích hạ tầng dầu khí trong đất Nga.

"Không nên đánh giá quá cao tầm ảnh hưởng của tên lửa ATACMS hay Storm Shadow đối với cục diện chiến sự, đặc biệt là khi Ukraine đang đẩy mạnh phát triển công nghiệp quốc phòng nội địa", bình luận viên Audrey MacAlpine của trang Telegraph nhận định.

Vào thời điểm chính quyền cựu tổng thống Joe Biden "gỡ rào" cho Ukraine dùng ATACMS tập kích lãnh thổ Nga hồi cuối năm ngoái, Moskva đã di dời phần lớn cơ sở hậu cần và máy bay ra xa tiền tuyến, đến những khu vực nằm ngoài tầm bắn 300 km của tên lửa Mỹ.

Dù vậy, điều đó không có nghĩa tên lửa ATACMS đã trở nên vô dụng. Đô đốc Rob Bauer, cựu chủ tịch Ủy ban Quân sự NATO, tuyên bố loại đạn này từng gây thiệt hại nặng cho một số nhà máy sản xuất vũ khí và kho đạn trên đất Nga.

Vấn đề chính là Kiev không có đủ tên lửa để tấn công liên tục trong thời gian dài. Mỹ đã chuyển giao cho Ukraine khoảng 500 tên lửa ATACMS từ tháng 10/2023, song Kiev chỉ còn gần 50 quả vào thời điểm chính quyền ông Biden dỡ bỏ hạn chế, theo các quan chức Mỹ giấu tên. Tên lửa Storm Shadow trong kho của Ukraine cũng đã giảm đi đáng kể so với con số 100-200 quả ban đầu.

Mỹ và Anh đều khó viện trợ thêm những loại tên lửa này, do kho dự trữ của hai nước còn rất ít.

Trong khi đó, các hệ thống phòng không hiện đại của Nga đều có thể đánh chặn tên lửa ATACMS và Storm Shadow nếu triển khai hợp lý. Sau khi chính quyền Biden dỡ bỏ lệnh cấm với Ukraine, Nga đã gia cố đáng kể lưới phòng thủ để đón đầu vũ khí phương Tây, khiến hiệu quả của chúng sụt giảm mạnh.

"Ukraine chắc chắn vẫn muốn được tùy ý sử dụng tên lửa ATACMS, đặc biệt khi Nga đã phát động chiến dịch tấn công mùa hè. Mọi cuộc tập kích nhằm vào các trung tâm hậu cần phục vụ cho chiến dịch của Nga ở vùng Donbass đều được hoan nghênh", MacAlpine cho hay.

Dù vậy, biện pháp hạn chế của chính quyền ông Trump không đồng nghĩa Ukraine đã mất khả năng tập kích sâu vào lãnh thổ Nga. Trên thực tế, nước này vẫn thường xuyên sử dụng máy bay không người lái (UAV) tầm xa cho nhiệm vụ trên.

"Ukraine đang tăng cường các cuộc tập kích sâu vào đất Nga, biện pháp hạn chế của Mỹ dường như không phải vấn đề lớn đối với họ. Kể từ khi lên nắm quyền, chính quyền ông Trump đã luôn đánh giá quá cao tầm ảnh hưởng của mình đối với Ukraine", Anders Puck Nielsen, nhà phân tích thuộc Học viện Quốc phòng Đan Mạch, nêu quan điểm.

Dù vậy, UAV tầm xa của Ukraine có nhược điểm là sức sát thương hạn chế và dễ bị đánh chặn. Đó là lý do Ukraine đang tích cực phát triển tên lửa tầm xa nội địa, mới nhất là dòng Flamingo dự kiến triển khai trong năm nay.

Được quảng cáo là có tầm bắn lên tới 3.000km và mang đầu đạn gần 1,2 tấn, tên lửa Flamingo có thể đe dọa mọi mục tiêu ở miền trung Nga, trong đó có thủ đô Moskva và thành phố St. Petersburg, thậm chí vươn tới một phần Siberia.

"Động cơ phản lực giúp tên lửa đạt tốc độ cao và khả năng sống sót tốt hơn khi bay sâu vào lãnh thổ đối phương, đặc biệt là khi so sánh với phi cơ hạng nhẹ hoán cải và các loại UAV tầm xa trước đây. Đầu đạn lớn và vận tốc cao cũng giúp quả đạn xuyên thủng các vật thể kiên cố, mở rộng danh sách mục tiêu", biên tập viên Joseph Trevithick của chuyên trang quân sự Mỹ War Zone nhận định.

So với Storm Shadow và ATACMS, Flamingo thua kém về tốc độ cùng khả năng tàng hình nên dễ bị đánh chặn hơn. Điểm khác biệt là Ukraine có thể tùy ý sử dụng và tự chủ về năng lực sản xuất, không phụ thuộc nhiều vào bên ngoài.

Công ty Fire Point, nhà phát triển Flamingo, cho biết đang chế tạo khoảng một quả mỗi ngày và đặt mục tiêu tăng gấp 7 sản lượng từ giờ đến tháng 10, tức là xuất xưởng hơn 2.500 quả một năm. "Nếu Ukraine sản xuất đủ số lượng Flamingo cần thiết, giai đoạn tiếp theo của cuộc chiến sẽ trở nên khắc nghiệt hơn rất nhiều với Nga", MacAlpine cho hay.

Ukraine mới đây cũng đã lần đầu công khai phiên bản nâng cấp của tên lửa R-360 Neptune, loại từng được sử dụng để bắn chìm soái hạm Moskva. Có tên "Neptune tăng tầm", phiên bản này được cho là có tầm bắn lên tới 1.000 km, tức gấp ba lần dòng ATACMS.

Những vũ khí như Flamingo hay Neptune tăng tầm được cho là lý do khiến Tổng thống Volodymyr Zelensky hôm 24/8 tuyên bố Ukraine đã tự chủ năng lực tiến công tầm xa, không cần sự chấp thuận của Mỹ khi tập kích sâu trong lãnh thổ Nga. "Chúng tôi đang sử dụng các vũ khí tầm xa do chính Ukraine sản xuất và gần đây không tham vấn chủ đề này với Mỹ", ông nói.

Phạm Giang (Theo Telegraph, War Zone, WSJ)