Làm gì với hàng triệu tấn pin xe điện hết vòng đời?

Cùng với tốc độ tăng trưởng như vũ bão của xe điện, dự kiến đến năm 2035 sẽ có hơn 11 triệu tấn pin bị loại bỏ, tăng gấp 10 lần so với số liệu hiện nay. Ít ai biết rằng, pin xe điện đã qua sử dụng vẫn còn rất nhiều giá trị, không những không đe dọa tới môi trường như lo ngại của nhiều người mà ngược lại còn hỗ trợ rất lớn cho công cuộc chuyển đổi năng lượng xanh.

Dựa trên 559 lần sửa chữa pin thương mại được thực hiện vào năm 2024, các phát hiện cho thấy 92% mô-đun trong một gói "hỏng" vẫn có thể tái sử dụng. Các hoạt động tái sản xuất có thể kéo dài tuổi thọ pin, giảm chất thải và giúp ngành công nghiệp EV đạt được các mục tiêu về môi trường và kinh tế.

Trước đó, nghiên cứu của MDPI cũng chỉ rõ, trên lý thuyết, việc tái chế pin hết hạn sử dụng sẽ giúp tiết kiệm gần 51,3% nguyên vật liệu để sản xuất pin mới. Dưới góc độ môi trường, lượng khí thải CO2 và mức tiêu thụ năng lượng khi tái chế pin có thể giảm tới 70% so với việc khai thác và tinh chế từ nguyên liệu thô tại các mỏ quặng. Về hiệu quả kinh tế, việc tái chế pin xe điện sẽ góp phần giúp các quốc gia thực hiện đúng cam kết tại COP28.

Để phát triển hoạt động tái chế pin xe điện, từ năm 2021, bang California của Mỹ đã ban hành luật yêu cầu các nhà sản xuất phải cung cấp cho bên tái chế quyền truy cập vào dữ liệu và tình trạng "sức khỏe" của pin. Tương tự, Liên minh châu Âu yêu cầu tất cả pin xe điện phải có "hộ chiếu kỹ thuật số" từ tháng 1.2027, cho phép truy cập vào dữ liệu về tình trạng sức khỏe, thành phần hóa học của pin và hồ sơ về các sự kiện có khả năng gây hại như tai nạn hoặc sạc ở nhiệt độ khắc nghiệt.

Tại Việt Nam, Ngân hàng Thế giới (WB) cho biết, để đạt được mục tiêu về tỷ lệ thâm nhập của xe điện, nước ta sẽ cần tới 0,8 triệu thiết bị sạc và 2 triệu pin vào năm 2030. Dự kiến, đến năm 2040 nhu cầu đạt gần 5 triệu pin và năm 2050 là 1 triệu pin theo lộ trình, để hỗ trợ mục tiêu về tỷ lệ thâm nhập 100% của xe điện trong hầu hết các phân khúc phương tiện đường bộ tại Việt Nam. Về tổng dung lượng pin, nhu cầu dự kiến là khoảng 100 GWh vào năm 2030, 360 GWh vào năm 2040 và 1.170 GWh vào năm 2050.

Luật Bảo vệ môi trường 2020 quy định, kể từ 1.1.2024, doanh nghiệp sản xuất, nhập khẩu các loại sản phẩm bao gồm pin, ắc quy được lựa chọn một trong hai hình thức là tái chế pin/ắc quy, hoặc đóng phí hỗ trợ hoạt động tái chế. Đối với hình thức tái chế, doanh nghiệp có thể tự thực hiện, hoặc ủy quyền cho đơn vị có chức năng thực hiện. 

Tuy nhiên, trong tổng số hàng trăm công ty sản xuất, nhập khẩu pin sạc, pin năng lượng mặt trời các loại, rất ít doanh nghiệp đầu tư vào lĩnh vực tái chế pin. Thay vào đó, đa số doanh nghiệp lựa chọn hình thức thứ hai đó là đóng một khoản phí hỗ trợ hoạt động tái chế theo định mức do Chính phủ ban hành. Nguyên nhân, doanh thu và lợi nhuận từ việc tái chế pin xe điện ngày càng thấp, không đủ khiến các doanh nghiệp mặn mà.

Trong lĩnh vực ô tô điện, hiện chỉ có duy nhất VinES (nay đã sáp nhập vào VinFast) là doanh nghiệp sản xuất pin xe điện, đồng thời cũng là công ty chuyên tái chế pin xe điện dưới hình thức hợp tác đầu tư. Từ 3.11.2022, VinES đã hợp tác với Li-Cycle về tái chế pin lithium. Theo thỏa thuận, Li-Cycle sẽ cung cấp những giải pháp tái chế trên quy mô toàn cầu cho VinFast. Các công nghệ tái chế pin lithium-ion bền vững và được cấp bằng sáng chế của Li-Cycle, bao gồm công nghệ Spoke & Hub, là nhóm giải pháp phù hợp về cả quy mô lẫn mục tiêu đối với khả năng sản xuất và kế hoạch của VinFast.