Kỳ 112: Cà phê và sự phát triển bền vững

Với sức ảnh hưởng sâu rộng đến mọi mặt của đời sống nhân loại, ngành cà phê đang được chú trọng phát triển theo hướng bền vững, với tầm nhìn trở thành giải pháp cho một tương lai hài hòa và thịnh vượng của nhân loại.

Khát vọng tương lai bền vững của ngành cà phê toàn cầu

Trong suốt quá trình phát triển từ thế kỷ thứ 9 đến nay, cà phê luôn là thức uống phổ biến và được ưa chuộng trên toàn cầu. Đặc biệt, với sức ảnh hưởng sâu rộng và liên thông đến mọi mặt của đời sống con người, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, phúc lợi xã hội, tạo sinh kế cho hàng triệu người từ các quốc gia sản xuất, chế biến đến phân phối, tiêu thụ, cà phê là một ngành có tính chất toàn cầu.

Cùng với những giá trị to lớn cho nhân loại, ngành cà phê cũng sớm đối mặt với các thách thức về xã hội và môi trường. Phần lớn các khu vực trồng cà phê lớn nhất thế giới tại các quốc gia như Brazil, Việt Nam, Colombia, Ethiopia, Jamaica… là nơi tồn tại những hệ sinh thái nhạy cảm nhất với sự biến đổi khí hậu trên trái đất. Từ những năm 1970, những quan ngại xoay quanh sự phát triển bền vững của ngành cà phê đã bắt đầu xuất hiện xoay quanh những vấn đề môi trường như nạn phá rừng, xói mòn đất, giảm đa dạng sinh học hay những tác động trực tiếp đến người nông dân như biến động giá, sâu bệnh và biến đổi khí hậu… Đây là tiền đề cho sự hình thành của các sáng kiến thương mại công bằng đầu tiên với trọng tâm là thiết lập mức giá sàn và các khoản hỗ trợ xã hội nhằm giảm thiểu tác động từ biến động thị trường.

Cũng trong giai đoạn này, các phương pháp trồng cà phê đơn canh trực tiếp dưới ánh nắng (sun-grown coffee) nhằm tăng năng suất thay vì canh tác truyền thống dưới bóng râm (shade-grown coffee) đã gây áp lực đến hệ sinh thái sống của nhiều loài. Thực trạng này khiến các tổ chức bảo tồn môi trường và cộng đồng quốc tế lên tiếng, mở ra diễn ngôn về khái niệm "cà phê bền vững" với khát vọng chuyển đổi ngành cà phê vốn bị mang tính khai thác thành mô hình có thể duy trì lâu dài, phát triển bền vững mà không làm suy yếu các nền tảng sinh thái và xã hội phụ thuộc.

Năm 1987, Ủy ban Brundtland của Liên Hợp Quốc đã chính thức đưa ra khái niệm về "phát triển bền vững" là "sự phát triển nhằm đáp ứng những nhu cầu của hiện tại mà không làm tổn hại khả năng đáp ứng nhu cầu của các thế hệ tương lai" với ba trụ cột cốt lõi bao gồm: kinh tế, xã hội, môi trường. Từ việc khái niệm này được công nhận rộng rãi trên toàn cầu, các định nghĩa về "phát triển bền vững" trong ngành cà phê đã được các tổ chức, hiệp hội quốc tế kiến nghị đưa ra. Trong đó, định nghĩa từ Tổ chức Cà phê Thế giới ICO mang tính toàn diện và tiệm cận: "sự phát triển bền vững của ngành cà phê là tất cả nỗ lực nhằm đảm bảo đời sống, sinh kế của nông dân trồng cà phê và cộng đồng sản xuất (People), thiết lập hệ thống kinh tế công bằng, thị trường minh bạch và ổn định chuỗi cung ứng cà phê toàn cầu (Prices & Profits), đồng thời bảo vệ môi trường sống và tài nguyên thiên nhiên (Planet)".

Trong bối cảnh biến đổi khí hậu, các thách thức môi trường và nhu cầu tiêu thụ cà phê ngày càng gia tăng hiện nay, "phát triển bền vững" không chỉ là xu hướng mà còn là con đường tất yếu của ngành cà phê toàn cầu nhằm xây dựng khả năng phục hồi, tuần hoàn và tái tạo cho ngành, từ đó tạo nên một tương lai bền vững cho ngành cà phê toàn cầu.

Những mô hình, tiêu chuẩn canh tác bền vững được đề xuất áp dụng như: nông nghiệp tái sinh (regenerative agriculture), nông nghiệp hữu cơ, hay mô hình nông lâm kết hợp (agroforestry), trồng cà phê dưới bóng râm, tiết kiệm nước và sử dụng công nghệ xanh. Đồng thời, thúc đẩy sự công bằng về thu nhập và cải thiện điều kiện làm việc cho người nông dân cũng được nêu ra. Các doanh nghiệp cà phê bền vững cam kết minh bạch trong toàn bộ chuỗi cung ứng, từ nguồn gốc cà phê đến quy trình sản xuất và tiêu thụ.

Các chứng nhận quốc tế hiện nay như Rainforest Alliance, Fair Trade, UTZ Certified, hay Organic Coffee là minh chứng cho việc áp dụng mô hình cà phê bền vững được hưởng ứng. Đây là những tiêu chí giúp tạo ra sản phẩm cà phê có giá trị gia tăng, có trách nhiệm với môi trường, cũng như thúc đẩy ngành cà phê phát triển với tương lai bền vững, đóng góp vào cân bằng hệ sinh thái và sự thịnh vượng của đời sống con người.

"Giải pháp cho một tương lai hài hòa và bền vững" của nhân loại

Trong hành trình hướng tới sự phát triển bền vững, ngành cà phê toàn cầu đã ghi nhận những nỗ lực quan trọng từ nhiều quốc gia, doanh nghiệp, tổ chức, nhà nghiên cứu,… đưa các sáng kiến, giải pháp và triển khai thúc đẩy sự phát triển bền vững cho ngành cà phê toàn cầu.

Một số các quốc gia trồng cà phê lớn hàng đầu thế giới đã tích cực triển khai mô hình cà phê bền vững có thể kể đến như Brazil, Colombia, Ethiopia, Ấn Độ, Jamaica, Việt Nam… Đây là những nơi các tổ chức như Rainforest Alliance, Fairtrade và UTZ Certified đã hợp tác với nông dân địa phương để xây dựng chuỗi giá trị cà phê có trách nhiệm với môi trường.

Đặc biệt, cùng với những nỗ lực thúc đẩy ngành cà phê phát triển bền vững, góp phần gìn giữ môi trường và duy trì đa dạng sinh học, nhiều nghiên cứu cho thấy ngành cà phê hoàn toàn có thể trở thành giải pháp cho một tương lai hài hòa và thịnh vượng của nhân loại.

Trong đó, Trung Nguyên Legend với tầm nhìn toàn cầu đã dành nhiều năm tâm huyết nghiên cứu lịch sử cà phê trong mọi lĩnh vực đời sống của nhân loại để tư duy lại một cách căn bản và toàn diện ngành cà phê thế giới. Năm 2012, tại Diễn đàn Kinh tế Thế giới (World Economic Forum), Nhà sáng lập - Chủ tịch Tập đoàn Trung Nguyên Legend Đặng Lê Nguyên Vũ đã đề xướng "7 sáng kiến cho ngành cà phê toàn cầu". Với mục đích tạo ra sự hợp lực chung cũng đồng thời là sự cạnh tranh lành mạnh trong ngành cà phê toàn cầu để cùng phát triển bền vững, "7 sáng kiến cho ngành cà phê toàn cầu" đã nhận được sự hưởng ứng nhiệt thành của các chuyên gia thuộc nhiều lĩnh vực trên thế giới.

Trong đó, sáng kiến "Tư duy lại khái niệm về cà phê" mở ra đường hướng mới trong quan niệm về cà phê: không chỉ là một loại thức uống phổ biến nhất thế giới mà còn là: di sản của nhân loại, ảnh hưởng đến mọi mặt của đời sống loài người; là năng lượng tỉnh thức và sáng tạo có trách nhiệm. Những giá trị này sẽ là nền tảng để kiến tạo ngành cà phê như một hình mẫu tiên phong của sự hài hòa và phát triển bền vững trong nền kinh tế xanh, kinh tế sáng tạo ngày nay. Đồng thời, đó cũng sẽ là cơ sở kết nối và phát triển cộng đồng những người sử dụng cà phê như năng lượng cho sáng tạo có trách nhiệm, để tạo ra thành công bền vững và hạnh phúc đích thực cho bản thân và cộng đồng.

Hơn một thập kỷ qua, từ vai trò di sản cà phê đặt trong xu hướng dịch chuyển của thế giới, Trung Nguyên Legend luôn nỗ lực hiện thực hóa các sáng kiến. Cùng việc bảo tồn và đa dạng hóa các phong cách, chuẩn mực văn hóa cà phê, đưa cà phê robusta cùng văn hóa, thương hiệu cà phê Việt Nam ra thế giới, cũng như tạo dựng một địa bàn hình mẫu quy tụ cộng đồng hàng tỷ người yêu và đam mê cà phê hướng về…, Trung Nguyên Legend bước đầu kết nối và phát triển một cộng đồng cà phê trên toàn cầu, góp phần thúc đẩy phát triển mô hình bền vững cho ngành cà phê thế giới, đem lại sự cân bằng, hài hòa và thịnh vượng.

Ngày nay, nỗ lực phát triển ngành cà phê bền vững trên toàn cầu là một hình thái nhân bản, nhân văn, cộng lực tạo dựng lối sống có trách nhiệm, đảm bảo sự cân bằng sinh thái, hài hòa với môi sinh. Đặc biệt, trong nền kinh tế sáng tạo, cùng với giá trị như năng lượng chủ đạo, thăng hoa sáng tạo kết hợp khả năng tái tạo - gìn giữ môi trường, duy trì đa dạng sinh học, ngành cà phê có thể phát triển hệ sinh thái cà phê toàn diện, trở thành hình mẫu dẫn dắt mô hình kinh tế bền vững, thịnh vượng cho thế giới.

Thân mời bạn đọc đón xem loạt video Cà Phê Triết Đạo đã được đăng tải trên kênh https://bit.ly/caphetrietdao

Đón đọc kỳ sau: Ana Maria Primavesi và nguyên lý nông nghiệp sinh thái