Kích hoạt mô hình tăng trưởng mới của kinh tế Việt Nam

Dư địa tăng trưởng vẫn còn

Chuyên gia kinh tế, TS Trần Đình Thiên nhận định, cách đặt vấn đề của Thủ tướng và Chính phủ trong việc giữ nguyên mức tăng trưởng là hợp lý. Bởi vấn đề thuế đối ứng của Mỹ ảnh hưởng xuất khẩu hiện là cú sốc của cả thị trường toàn cầu, không riêng gì VN. "Phải hiểu mức thuế 46% áp với VN là khoản thuế bổ sung, không đồng nhất cho tất cả hàng hóa mà tập trung vào những mặt hàng theo phía Mỹ là có dấu hiệu bán phá giá, hay nói thẳng ra là hàng hóa có nguy cơ xuất xứ từ Trung Quốc. 

Đó là vấn đề lẩn tránh xuất xứ mà chúng ta cần nói rõ khi đàm phán. Hiện tại đang đàm phán, tức là mức thuế đối ứng còn tùy thuộc vào cách VN phản ứng thế nào. Chính phủ đã có những động thái đầu tiên như giảm thuế nhập khẩu một số mặt hàng từ Mỹ để làm dịu tình hình và sẽ tiếp tục đàm phán trong tương lai. Vì thế, không nên vội vã thay đổi mục tiêu tăng trưởng và dư địa để tăng trưởng là có", TS Trần Đình Thiên nói.

TS Đỗ Thiên Anh Tuấn, Trường Chính sách công và quản lý Fulbright, phân tích: Năm 2024, tổng kim ngạch xuất khẩu của VN đạt 405 tỉ USD, chiếm tỷ trọng hơn 85% GDP, là một trong những động lực quan trọng đóng góp vào mức tăng trưởng kinh tế 7,09% của VN. Năm nay, khi VN đặt mục tiêu tăng trưởng kinh tế 8%, tăng trưởng xuất khẩu không chỉ duy trì mà còn phải hơn con số 14,3% của năm trước. Tuy nhiên, trong bối cảnh thế giới đang chứng kiến sự leo thang của các căng thẳng thương mại, chủ nghĩa bảo hộ gia tăng và đặc biệt là chính sách thuế đối ứng từ Mỹ thì việc duy trì tăng trưởng xuất khẩu trở thành một thách thức lớn. Để vượt qua thách thức này, Chính phủ cần triển khai đồng bộ nhiều giải pháp kết hợp. Trước hết, cần tiếp tục đẩy mạnh việc đa dạng hóa thị trường, mặc dù điều này không hề dễ dàng song đây vẫn là biện pháp cấp thiết. Chúng ta cần tiếp tục tận dụng thật hiệu quả các hiệp định thương mại tự do (FTA) đã ký kết nhằm mở ra cơ hội thâm nhập sâu hơn, rộng hơn vào các thị trường mới nổi và tiềm năng khác.

Trong vai trò của mình, ngoài các chính sách hỗ trợ về tài chính, thông tin và xúc tiến thị trường, Chính phủ cần tiếp tục đầu tư mạnh vào hạ tầng giao thông, logistics nhằm giảm chi phí vận tải cho doanh nghiệp (DN); cải cách thủ tục hải quan, tạo thuận lợi nhất cho hàng VN xuất sang các thị trường với chi phí thấp nhất. Riêng DN cần nâng cao chất lượng sản phẩm và gia tăng giá trị nội địa trong chuỗi cung ứng. DN không còn nhiều lựa chọn: hoặc là chọn nâng cấp hoặc đóng cửa. Để nâng cấp, các DN cần đẩy mạnh ứng dụng công nghệ, chuyển đổi số, đổi mới sản xuất, nâng cao chất lượng sản phẩm, đồng thời chú trọng xây dựng và củng cố uy tín thương hiệu. DN Việt cần chủ động thích ứng, đảm bảo tuân thủ đầy đủ các tiêu chuẩn về kỹ thuật, môi trường và nguồn gốc xuất xứ để tránh rủi ro bị từ chối hoặc áp thuế bảo vệ. Ngoài ra, không kém phần quan trọng là việc xây dựng cơ chế ứng phó linh hoạt với các chính sách thương mại toàn cầu, cả cấp độ vĩ mô lẫn vi mô, trong đó VN cần có đội ngũ chuyên trách để theo dõi và tham gia phản biện, đàm phán, bảo vệ quyền lợi DN.

Cuối cùng, Chính phủ cần triển khai ngay các chính sách hỗ trợ thiết thực về tài chính, thông tin thị trường và nâng cao năng lực cạnh tranh cho DN, đặc biệt là DN nhỏ và vừa (SME). "Chỉ khi Chính phủ triển khai đồng bộ nhiều giải pháp, VN mới có thể duy trì được tốc độ tăng trưởng xuất khẩu trong một môi trường kinh tế toàn cầu đầy biến động và nhiều thách thức như hiện nay", TS Đỗ Thiên Anh Tuấn nhấn mạnh.

Thúc đẩy đầu tư và tiêu dùng

Trong khi hoạt động xuất khẩu có thể sẽ rơi vào thế khó hơn khi thương mại toàn cầu sụt giảm, một số chuyên gia kinh tế cho rằng hai động lực còn lại để đóng góp tăng trưởng kinh tế là đầu tư và tiêu dùng phải "gánh" bổ trợ. TS Võ Trí Thành, Viện trưởng Viện Nghiên cứu chiến lược thương hiệu và cạnh tranh, nhận định trong quý 1/2025 tăng trưởng gần 7%, nay Bộ Tài chính đưa kế hoạch 3 quý tới tăng trưởng phải đạt 8,3 - 8,4%. Như vậy, có một số việc cần tập trung làm ngay trong lúc này. Đó là đẩy mạnh đầu tư, cụ thể là tập trung ưu tiên giải ngân đầu tư công với các dự án trọng điểm. Cứ 1% giải ngân đầu tư công sẽ góp phần nâng tăng trưởng GDP thêm 0,058%. Không những thế, mỗi đồng vốn đầu tư công được giải ngân, kích thích tăng trưởng vốn đầu tư các khu vực tư nhân lên 1,61 đồng. Như vậy, hiệu ứng lan tỏa từ đầu tư công cho nền kinh tế là rất lớn.

"Nhanh chóng đẩy mạnh giải ngân đầu tư công, tạo nhiều việc làm hơn cho xã hội, đặc biệt các địa phương có độ ì về giải ngân đầu tư công từng được nêu lên trong thời gian qua, nay phải áp KPI giải ngân đầu tư công quyết liệt hơn. Phải triển khai nhanh và hợp lý các dự án đầu tư hạ tầng, qua đó tạo động lực tăng trưởng, đặc biệt kích thích vốn đầu tư tư nhân trong nước tăng. Bên cạnh đó là tăng tiêu dùng nội địa", TS Võ Trí Thành nhấn mạnh.

Theo TS Võ Trí Thành, việc thúc đẩy tiêu dùng nội địa đã được nói đến nhiều, các chính sách kích cầu được triển khai cũng nhiều. Đã đến lúc bắt buộc phải tăng tính tự chủ, giảm phụ thuộc tăng trưởng nhờ các yếu tố bên ngoài. Muốn vậy, hàng hóa sản xuất tiêu dùng nội địa phải tăng chất lượng, xuất khẩu hàng tốt thế nào, bán trong nước phải y như vậy. Theo ông, chúng ta thường hay khen hàng nội địa nước này, nước kia tốt; vậy tại sao chúng ta không xây dựng mặt bằng hàng hóa nội địa "chất" không thua kém gì hàng bán sang các thị trường phát triển? Khi đã tăng giải ngân đầu tư công, tạo nhiều công ăn việc làm, từ đó thu nhập người lao động tăng, sẽ kích thích chi tiêu ngay. Muốn người Việt mở hầu bao chi tiêu thoải mái, phải cho họ thấy hàng tiêu dùng nội địa không bị thuế nhập khẩu, vận chuyển gì cả, giá rất tốt và chất lượng tốt như hàng nhập. Đó là yếu tố đủ để tăng kích cầu.

Đồng quan điểm, TS Đỗ Thiên Anh Tuấn cũng cho rằng để duy trì động lực tăng trưởng kinh tế, Chính phủ và chính quyền các địa phương cần chú trọng khai thác và phát huy các động lực nội tại khác như đầu tư công, tiêu dùng nội địa, đầu tư tư nhân và đổi mới sáng tạo. Trước hết, đầu tư công cần được đẩy mạnh cả về quy mô lẫn hiệu quả, đặc biệt trong các lĩnh vực then chốt như hạ tầng giao thông liên kết vùng, giao thông đô thị, năng lượng tái tạo, chuyển đổi số và giáo dục chất lượng cao. 

Việc giải ngân nhanh, minh bạch và đúng nhu cầu phát triển không chỉ tạo cú hích cho tăng trưởng ngắn hạn mà còn tạo nền tảng dài hạn cho kinh tế tư nhân phát triển, thu hút vốn đầu tư nước ngoài (FDI) thế hệ mới và cải thiện năng lực cạnh tranh của nền kinh tế. Ngoài đầu tư công, tiêu dùng cuối cùng của khu vực hộ gia đình, hiện chiếm hơn 55% GDP, cũng cần được kích thích mạnh mẽ hơn bằng các chính sách hỗ trợ tài chính, thuế và các chính sách ưu đãi. Các chính sách kích thích tiêu dùng nội địa cần hướng trọng tâm đến các sản phẩm "Made in Vietnam", nguồn gốc xuất xứ VN thì mới hiệu quả, nếu không thì chỉ kích thích hàng nhập khẩu và thúc đẩy kinh tế cho nước khác.

Song song đó, môi trường đầu tư nói chung cần được cải thiện hơn nữa, xóa bỏ những rào cản về pháp lý và thủ tục hành chính. Đây là chìa khóa quan trọng để khôi phục niềm tin thị trường và khơi thông dòng vốn tư nhân. Hay vấn đề đổi mới sáng tạo và ứng dụng công nghệ trong sản xuất cũng cần trở thành một động lực cho tăng trưởng năng suất và năng lực cạnh tranh của DN. Điều này cũng đòi hỏi Chính phủ phải đầu tư mạnh mẽ hơn nữa cho giáo dục và nghiên cứu - phát triển (R&D), tăng cường du nhập và chuyển giao công nghệ, hỗ trợ khởi nghiệp sáng tạo để nâng cao năng suất và tạo ra những sản phẩm có hàm lượng giá trị gia tăng cao, lan tỏa cho nền kinh tế.

"Nói tóm lại, khi các động lực và mô hình tăng trưởng mới được kích hoạt, tăng trưởng kinh tế không những được duy trì mà còn tăng cường được tính tự chủ và tự cường của nền kinh tế, nâng cao khả năng chống chịu trước những biến động bất định toàn cầu hiện nay", TS Đỗ Thiên Anh Tuấn chia sẻ.

Phát huy vốn đầu tư nước ngoài

Bên cạnh 3 động lực tăng trưởng nói trên, thu hút vốn FDI vào VN cũng được đánh giá là một trong những yếu tố góp phần đưa kinh tế tăng trưởng mạnh. Kết thúc quý 1, thu hút vốn FDI cả nước đạt 10,98 tỉ USD, tăng 34,7% so với cùng kỳ năm trước. Đồng thời, vốn FDI giải ngân đạt khoảng 4,96 tỉ USD, tăng 7,2% so với cùng kỳ - mức giải ngân FDI cao nhất 5 năm qua tính theo quý. Theo Cục Đầu tư nước ngoài, VN tiếp tục là thị trường đầu tư được các nhà đầu tư nước ngoài đặt niềm tin và mở rộng các dự án hiện hữu.

TS Trần Đình Thiên cho rằng vốn FDI là "chìa khóa vàng" để giữ mục tiêu tăng trưởng. Quý đầu năm nay, dòng vốn FDI tăng trưởng tốt, giải ngân cao nhất trong 5 năm là tín hiệu tích cực cần phát huy. Hiện tại, thế giới đang có sự dịch chuyển, cần bình tĩnh nhận diện để gia tăng lợi thế của VN, kéo dòng vốn đó về. Mặc dù chính sách thuế quan của Mỹ giúp dòng vốn FDI quay về Mỹ tăng, nhưng không phải tất cả mà chỉ những lĩnh vực nước này đang có lợi thế như sản xuất chip. Như vậy, một số dòng vốn khác trong lĩnh vực công nghệ có thể dịch chuyển sang các nước khác. VN đang có lợi thế là có chính sách ưu đãi, thu hút lớn vào ngành bán dẫn, công nghệ cao, chính trị ổn định, khát vọng thay đổi thể chế, cải cách mạnh mẽ… Thế nên, cơ hội thu hút dòng vốn dịch chuyển là rất lớn. Về ngắn hạn, chắc chắn thị trường và dòng tiền toàn cầu sẽ có sự thay đổi; với lợi thế nói trên, VN đang nổi lên như một điểm đến tích cực của nhà đầu tư toàn cầu, mở ra thêm nhiều cơ hội mới.

Đồng quan điểm, TS Võ Trí Thành nhận định, VN luôn được xem là một trong những bến đỗ an toàn, hấp dẫn cho đầu tư nước ngoài, nhất là khi các chuỗi cung ứng ở nhiều ngành, lĩnh vực quan trọng có sự dịch chuyển mạnh mẽ. Việc này gắn liền với cuộc cải cách của VN, việc duy trì vị thế của VN, tính ổn định kinh tế, phát triển kinh tế của VN. Tuy nhiên trước bối cảnh kinh tế toàn cầu hiện nay thì nhà đầu tư cũng có sự thận trọng nên có thể chậm lại. Nhưng nếu chúng ta xử lý khéo léo câu chuyện đối tác, đẩy mạnh đàm phán về thuế quan cũng như tiếp tục công cuộc cải cách, cải thiện môi trường đầu tư, kinh doanh, minh bạch hóa các vấn đề xuất xứ, nâng cao không chỉ cam kết mà còn các vấn đề trong thực thi sở hữu trí tuệ, quá trình chuyển giao công nghệ nguồn, công nghệ lõi…, thì dòng vốn FDI sẽ tiếp tục vào đúng như kỳ vọng.