TP.HCM hướng tới vị thế trung tâm tài chính số ASEAN

Hội nghị Cấp cao ASEAN lần thứ 47 đánh dấu bước chuyển mình quan trọng với việc nâng cấp các hiệp định thương mại và đẩy nhanh đàm phán về kinh tế số, mở ra cơ hội chiến lược cho TP.HCM trong việc xây dựng trung tâm tài chính quốc tế.

Hội nghị Cấp cao ASEAN lần thứ 47 chứng kiến nhiều cột mốc quan trọng: hoàn thành nâng cấp Hiệp định Thương mại hàng hóa ASEAN (ATIGA), Hiệp định Thương mại tự do ASEAN - Trung Quốc (ACFTA) và đẩy nhanh đàm phán Hiệp định khung về Kinh tế số ASEAN (DEFA). TS Majo George, Trưởng khoa kinh tế Trường ĐH Kinh tế - Tài chính TP.HCM, đánh giá: "Trong bối cảnh ATIGA và ACFTA được nâng cấp và DEFA sắp hoàn thành, Việt Nam ở vị trí dẫn dắt tăng trưởng".

Chuyển mình sâu sắc

Theo TS George, những kết quả này đánh dấu bước chuyển mình lặng lẽ nhưng sâu sắc của ASEAN. ATIGA sau nâng cấp đã vượt ra khỏi giới hạn thương mại hàng hóa thông thường, bổ sung các vấn đề kinh tế tuần hoàn, tiêu chuẩn thương mại - môi trường, an ninh lương thực, kết nối chuỗi cung ứng.

ACFTA 3.0 bổ sung 9 chương về kinh tế số, hợp tác xanh, doanh nghiệp siêu nhỏ, nhỏ và vừa (MSME) và khả năng chống chịu của chuỗi cung ứng - chuyển thỏa thuận từ giảm thuế quan sang phát triển bền vững và hội nhập số.

Đáng chú ý nhất là DEFA - văn kiện hứa hẹn là thỏa thuận khung về kinh tế số cấp khu vực đầu tiên trên thế giới. DEFA hướng tới hài hòa hóa các quy định về dữ liệu xuyên biên giới, an ninh mạng, thanh toán số, đạo đức AI và bảo vệ người tiêu dùng.

Theo dự báo của ASEAN, thỏa thuận này sẽ nhân đôi giá trị kinh tế số lên gần 2.000 tỉ USD vào năm 2030 nếu được thực hiện đầy đủ.

"Nếu ATIGA là xương sống, ACFTA là hệ cơ thì DEFA chính là hệ thần kinh giúp ASEAN suy nghĩ và hành động như một thể thống nhất. Sự kết hợp của ba công cụ này có thể biến ASEAN thành thị trường mạng lưới thống nhất về hàng hóa, vốn và dữ liệu", TS George nhấn mạnh.

ThS Nguyễn Thị Hiên, nghiên cứu viên Viện hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam, cho rằng trong bối cảnh biến động kinh tế - chính trị, việc điều chỉnh kịp thời các hiệp định thương mại cực kỳ cần thiết. Bà đánh giá ATIGA sau nâng cấp là công cụ tăng khả năng chống chịu trước cú sốc bên ngoài, còn ACFTA là bước tiên phong cải thiện khả năng tiếp cận thị trường giữa Trung Quốc và ASEAN.

Đặc biệt, DEFA không chỉ thúc đẩy thương mại số và đổi mới sáng tạo, mà còn đảm bảo sự tham gia bao trùm cho doanh nghiệp nhỏ và vừa cũng như các công ty khởi nghiệp. Bà Hiên nhấn mạnh: "Đây là bước tiến chủ động của ASEAN. Trong thế giới ngày càng được định hình bởi chuyển đổi số, ASEAN đang tiến lên một cách thận trọng, đầy tham vọng và đoàn kết".

TP.HCM hưởng lợi như thế nào

TS George đánh giá những bước chuyển về thương mại mang lại nhiều lợi ích chiến lược cho việc xây dựng trung tâm tài chính quốc tế tại TP.HCM và Đà Nẵng, đặc biệt trong các lĩnh vực nguồn vốn, fintech và tài chính xanh.

Tuy nhiên ông nhấn mạnh các hiệp định chỉ tạo ra cơ hội, hệ sinh thái mới tạo ra thịnh vượng thực sự. Để tận dụng, Việt Nam cần hành động đồng bộ: doanh nghiệp phải tăng tốc số hóa và quốc tế hóa; các trường đại học cần đào tạo nguồn nhân lực thành thạo công nghệ số; các nhà hoạch định chính sách chủ động xây dựng cơ sở hạ tầng tài chính, dữ liệu.

Bên cạnh đó, ông George cũng nhấn mạnh việc thành lập Tòa án Thương mại số và Cơ chế giải quyết tranh chấp thay thế (ADR) chuyên biệt cho các vấn đề về dữ liệu và thanh toán, góp phần tạo môi trường pháp lý minh bạch, giảm rủi ro cho nhà đầu tư.

Đồng tình, ThS Nguyễn Thị Hiên nhấn mạnh sự cần thiết xây dựng khung pháp lý phù hợp với DEFA. Bà đề xuất nguyên tắc cho phép truyền tải tự do dữ liệu không nhạy cảm giữa các nước, quy định rõ ràng cơ chế ngoại lệ vì lý do an ninh và yêu cầu minh bạch mọi nghĩa vụ lưu trữ dữ liệu tại chỗ. Ngoài ra, việc công nhận định danh số, bao gồm chữ ký số, chứng thực điện tử xuyên biên giới giữa các nước ASEAN cũng rất quan trọng.

TS George kết luận: "Trong thập niên tới, "đơn vị tiền tệ" của cạnh tranh sẽ là khả năng kết nối. Với điểm tựa là TP.HCM, Việt Nam sẵn sàng dẫn dắt xu hướng này. Các thành phố chiến thắng sẽ không được quyết định bởi các tòa cao ốc, mà bởi khả năng nhanh chóng xây dựng niềm tin. TP.HCM phải trở thành điểm đến đáng tin cậy nhất ASEAN cho tài chính số".