Israel trở lại nhịp chiến tranh, Gaza lại rực lửa

Dù Hamas - Israel đã ký thỏa thuận, người dân Dải Gaza mắc kẹt trong tình trạng "có lệnh ngừng bắn nhưng không có hòa bình" khi tiếp tục chứng kiến những đợt leo thang bạo lực.

Những ngôi nhà bị phá hủy sau đòn không kích của Israel ở phía tây Gaza City hôm 29/10. Ảnh: Tân Hoa Xã.

Bất cứ ai theo dõi tình hình ở Dải Gaza ngày 28/10 đều có thể kết luận lệnh ngừng bắn đã sụp đổ. Quân đội Israel cho biết lực lượng nước này tại Dải Gaza bị tấn công bằng lựu đạn và bắn tỉa ở Rafah, khiến một binh sĩ thiệt mạng. Để trả đũa, Israel tấn công khắp Dải Gaza khiến hơn 100 người chết.

Thỏa thuận ngừng bắn do Mỹ làm trung gian tưởng chừng như đã tan vỡ. Tuy nhiên, đến sáng 29/10, cả Hamas và Israel đều một lần nữa tuyên bố cam kết thực hiện thỏa thuận. Sự việc hôm 28/10 là lần leo thang bạo lực thứ 2 kể từ khi lệnh ngừng bắn có hiệu lực hôm 10/10. 9 ngày trước đó, bạo lực diễn ra chỉ trong vài giờ, khiến 2 binh sĩ Israel và ít nhất 36 người Palestine thiệt mạng.

CNN nhận định lệnh ngừng bắn vừa mong manh vừa bền vững dường như là trạng thái bình thường mới ở Dải Gaza. Thỏa thuận nhìn chung có hiệu lực nhưng dễ dàng đổ vỡ trong chớp mắt, song lại được khôi phục trong vài giờ hoặc vài ngày.

Cho đến lần leo thang bạo lực tiếp theo.

Xung đột toàn diện hay hòa bình toàn diện vẫn là một dấu hỏi lớn. Người Palestine sẽ luôn nơm nớp về làn sóng tấn công kinh hoàng tiếp theo, trong khi Israel sẽ luôn bên bờ vực chiến tranh.

Bom hẹn giờ

Tuần trước, Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio cho biết lệnh ngừng bắn "sẽ không phải hành trình thẳng tắp", mà sẽ có “những thăng trầm và khúc quanh co”. Còn Phó tổng thống Mỹ JD Vance cho biết “sẽ có những giao tranh nhỏ ở đâu đó”. Tuy nhiên, cả hai đều lạc quan về kịch bản duy trì lệnh ngừng bắn.

Thỏa thuận này có hiệu lực phần lớn nhờ sức ép từ Tổng thống Mỹ Donald Trump lên Israel và áp lực từ những nhà hòa giải lên Hamas. Mỹ sẽ cần tiếp tục để tâm vào thỏa thuận, đặc biệt trong giai đoạn tiếp theo, bao gồm thành lập lực lượng quốc tế tại Dải Gaza và giải giáp Hamas cùng nhiều nhiệm vụ khó khăn khác.

Lệnh ngừng bắn mong manh bởi khoảng cách giữa những gì thỏa thuận đã đạt được và chưa đạt được. Giao tranh phần lớn đã chấm dứt. Hamas trao trả các con tin còn sống và hơn một nửa thi thể. Israel rút lui về đường ranh giới vàng phân định vị trí rút quân đầu tiên bên trong Gaza.

Khung cảnh hoang tàn tại Dải Gaza sau 2 năm xung đột. Ảnh: Reuters.

Tuy nhiên, quá trình tiến tới giai đoạn 2 còn bấp bênh. Hiện Israel chiếm đóng hơn một nửa lãnh thổ Gaza.

Muhammad Shehada - chuyên gia về Gaza thuộc Hội đồng Đối ngoại châu Âu - cho biết phần lãnh thổ này có các nhóm Hamas biệt lập bị mắc kẹt trong đường hầm và nằm ngoài kiểm soát của Hamas. Với nguồn lực hạn chế và không có mối liên hệ nào với giới lãnh đạo Hamas, mỗi nhóm đều là “thảm họa đang thành hình”.

“Israel càng đến gần đường hầm hoặc nơi ẩn náu của những chiến binh bị cô lập, mất liên lạc hoặc cạn kiệt lương thực, khả năng họ chiến đấu với Israel càng cao. Họ thà chết còn hơn chết đói hoặc bị Israel tìm thấy”, ông Shehada nói.

Hôm 19/10, Hamas tuyên bố khả năng liên lạc với tàn quân ở các khu vực như Rafah đã "bị cắt đứt kể từ khi giao tranh tái diễn vào tháng 3". Ông Shehada gọi những "tàn quân" này là “bom hẹn giờ”.

"Hamas thậm chí còn không biết còn bao nhiêu người còn sống sót", ông Shehada nói.

Israel và Hamas đã nhiều lần leo thang căng thẳng, nhưng chỉ diễn ra trong thời gian ngắn trước ngày 7/10/2023. Trong năm 2018 và 2019, hai bên giao tranh dữ dội và mỗi đợt thường kết thúc trong vòng 48 giờ. Nhưng giờ đây, leo thang hầu như diễn ra theo một chiều, với việc Israel tấn công Gaza nhằm vào Hamas đang suy yếu.

Theo Bộ Y tế Palestine, hơn 200 người Palestine tại Gaza đã thiệt mạng kể từ khi lệnh ngừng bắn có hiệu lực, phần lớn trong hai ngày ngày 19 và 28/10. Ba binh sĩ Israel thiệt mạng tại Gaza trong cùng thời gian.

Nền hòa bình bất an

Yoav Limor - nhà phân tích quân sự và quốc phòng của tờ báo Hayom - cho rằng xung đột gia tăng là điều không thể tránh khỏi, và cần có sự can thiệp của Mỹ giữ cho thỏa thuận không đổ vỡ.

“Hamas sẽ vẫn là Hamas, có khả năng lớn mạnh hơn và tiếp tục tấn công. Bất cứ ai cho rằng tổ chức này sẽ thay đổi đều không hiểu bản chất của khu vực. Đó là lý do cần Washington thúc đẩy giai đoạn tiếp theo của thỏa thuận và giải giáp Hamas. Nếu không, tình hình có thể tồi tệ hơn”, ông Limor nói.

Mỹ đã cử một đoàn quan chức cấp cao đến giám sát lệnh ngừng bắn và bắt đầu xây dựng cơ chế căn bản cho giai đoạn tiếp theo của thỏa thuận, bao gồm viện trợ nhân đạo và tái thiết Gaza. Đây là một khoản chi phí chính trị khổng lồ, nhưng đã gửi thông điệp đến Israel và khu vực rằng Nhà Trắng vẫn đang theo sát. Mỹ quyết tâm duy trì tiến trình, ngay cả khi tiến độ chỉ ở mức khiêm tốn.

Bé gái Palestine trên đường về phía bắc Dải Gaza sau lệnh ngừng bắn hôm 12/10. Ảnh: Reuters.

Về ngắn hạn, ông Limor cho rằng “nhiều khả năng lệnh ngừng bắn sẽ giữ nguyên mô hình bạo lực và đáp trả quen thuộc”. Israel đang chuẩn bị cho năm bầu cử, nên Thủ tướng Benjamin Netanyahu sẽ cẩn trọng trước việc tái khởi động cuộc chiến toàn diện. Hamas cũng đang tìm kiếm giai đoạn bình yên để phục hồi và tái thiết.

Để phá vỡ vòng lặp này, một số điều kiện khó nhằn nhất trong kế hoạch 20 điểm - gồm giải giáp Hamas và thiết lập chính quyền mới ở Gaza - cần đạt tiến bộ đáng kể.

Tại họp báo hôm 29/10, Thủ tướng Qatar Sheikh Mohammed bin Abdulrahman Al Thani cho biết Hamas sẵn sàng nhượng lại quyền lực ở Gaza, dù thừa nhận Doha đang "cố gắng gây sức ép buộc họ chấp nhận giải giáp vũ khí".

Ông nói Hamas cần sẵn sàng chuyển sang giai đoạn tiếp theo của thỏa thuận. "Chúng ta cần đảm bảo an toàn cho người Palestine và người Israel bằng cách tạo ra cơ quan chính trị cùng cơ quan Palestine duy nhất nắm giữ vũ khí", ông nói.

Nếu thất bại, người Israel và người Palestine sẽ sống trong tình trạng bấp bênh, mắc kẹt trong một lệnh ngừng bắn ngắn hạn không đem lại hòa bình hay triển vọng cho một giải pháp lâu dài.