Tác phẩm đoạt giải Booker 2025: Cổ tích của kẻ thứ ba

David Szalay chiến thắng giải Booker 2025 nhờ tiểu thuyết “Flesh” ra mắt hồi tháng 3. Tác phẩm kể về hành trình một kẻ thứ ba từ nghèo khó vươn lên top 1% người giàu nhất châu Âu.

Nhà văn David Szalay vừa đoạt giải Booker 2025 với tiểu thuyết "Flesh" (Tạm dịch: Nhục thể). Ảnh: Shutterstock.

Nhà văn David Szalay vừa đoạt giải Booker 2025 với tiểu thuyết Flesh (tạm dịch: Nhục thể), vượt qua nhiều cây viết nổi bật như như Kiran Desai hay Andrew Miller. Ban giám khảo giải thưởng cho biết quyết định chọn Flesh được thống nhất sau hơn 5 giờ thảo luận.

Trong cuộc phỏng vấn với Guardian ngày 8/11, David Szalay chia sẻ tác phẩm này “được thai nghén trong bóng tối của sự thất bại” vào cuối năm 2020, sau khi ông từ bỏ cuốn tiểu thuyết đã ấp ủ gần 4 năm. Khi viết, ông muốn diễn đạt “cảm giác rằng sự tồn tại của chúng ta là một trải nghiệm thể xác trước khi nó là bất cứ điều gì khác”.

Ra mắt hồi tháng 3, Flesh là tiểu thuyết thứ sáu của David Szalay nói về sự kỳ lạ của việc tồn tại. Cuốn sách xoay quanh cuộc đời của István từ thời niên thiếu đến tuổi trung niên, như một bức chân dung giản dị về người đàn ông hoang mang trước chính mình, bị thương tổn đến mức khó mà cứu chữa.

Khi con người cho phép thể xác dẫn dắt cuộc đời

Câu chuyện trong Flesh bắt đầu khi István còn là một cậu bé 15 tuổi, sống cùng mẹ trong khu chung cư yên tĩnh ở Hungary vào cuối thế kỷ 20. Do mới chuyển đến và khá rụt rè, cậu bé István không quen với những quy tắc xã hội ở trường và bị cô lập.

Người bạn của duy nhất của István là người phụ nữ sống trong căn hộ đối diện, trạc tuổi mẹ của cậu và đã có chồng. Những cuộc gặp gỡ giữa họ dần chuyển thành một mối quan hệ vụng trộm đầy xấu hổ và ghê tởm mà István gần như không hiểu.

Mối quan hệ đó kết thúc trong bi kịch và bạo lực, làm đảo lộn cuộc đời István. Khi anh trở nên quá gắn bó với người hàng xóm, bà quyết định cắt đứt quan hệ với anh. Tuyệt vọng muốn gặp lại bà, István đã xô xát với chồng của bà, khiến ông ngã xuống cầu thang và chết. István bị đưa vào trại giáo dưỡng, rồi gia nhập quân đội Hungary và tham chiến ở Iraq. Trong 100 trang đầu tiên, István trải qua hàng loạt sang chấn như lạm dụng tình dục, tù đày, chiến tranh. Những sang chấn này được kể rất ít hoặc không có chi tiết.

Sau khi rời quân ngũ, István chuyển đến London và làm thuê cho giới siêu giàu, rồi rơi vào lưới tình với Helen Nyman - vợ của ông chủ giàu có. Khi ông chủ qua đời vì ung thư, István kết hôn với Helen và trở thành chủ nhân ngôi nhà, vươn lên tầng lớp thượng lưu thu nhập top 1% ở châu Âu.

Mọi chuyện trong cuộc đời anh dường như xảy ra ngoài ý muốn của István. Kẻ dẫn dắt vận mệnh của anh chính là cơ thể anh, với những ham muốn lôi kéo anh vào đủ loại rắc rối và sức mạnh thể chất mang lại cho anh một quyền lực tiềm tàng, bạo liệt.

Theo năm tháng, István dần bị cuốn vào làn sóng tiền bạc và quyền lực của thế kỷ 21, với những ham muốn đối chọi về tình yêu, sự gần gũi, địa vị và của cải. Chúng đem lại cho anh khối tài sản khổng lồ, và rồi cũng đe dọa phá hủy anh hoàn toàn.

Flesh bắt đầu khi István sắp có trải nghiệm tình dục đầu tiên và kết thúc với mối quan hệ gắn bó quan trọng với người phụ nữ cuối cùng trong cuộc đời anh. Mỗi giai đoạn trong đời anh đều được phân tách gọn gàng theo giới tính. “Nhà” đồng nghĩa với phụ nữ: đầu tiên là người mẹ, sau đó là người tình và vợ. “Thế giới bên ngoài” đồng nghĩa với đàn ông: trước hết là trong quân đội Hungary, và sau này là trong những công việc của anh.

Flesh đặt ra những câu hỏi về động lực của cuộc sống: Điều gì làm cuộc sống trở nên đáng sống, và điều gì sẽ hủy hoại cuộc sống?

Flesh kể về cuộc đời của István, từ một người từng sống trong trại giáo dưỡng đến khi lọt top 1% giàu nhất châu Âu. Ảnh: Booker Prize Foundation.

Cuốn sách của những khoảng trống

Khi theo dõi hành trình của István, độc giả hoàn toàn bị cắt đứt khỏi suy nghĩ, cảm xúc và động cơ của anh. István xuất hiện qua cách những nhân vật trong tiểu thuyết phản ứng, khao khát hoặc sợ hãi anh. Đến cuối tiểu thuyết, vẫn không một ai biết được ngoại hình thực sự của István.

Chủ tịch ban giám khảo Giải thưởng Booker 2025, Roddy Doyle, chia sẻ: “Flesh là một cuốn sách u tối nhưng mang lại nhiều niềm vui khi đọc. Tôi chưa từng đọc tiểu thuyết nào sử dụng khoảng trống tài tình đến vậy. Mỗi từ đều có ý nghĩa, khoảng cách giữa các từ cũng vậy. Cứ như thể David Szalay đang mời độc giả cùng lấp đầy khoảng trống, cùng quan sát, sáng tạo nhân vật với mình”.

Ông nhận định chính sự vắng mặt ngôn từ, hay sự vắng mặt của lời nói từ István, lại khiến người đọc hiểu anh hơn. Người đọc biết anh khóc vì người đi cùng bảo anh đừng khóc, biết anh bị hói vì anh ghen tị với mái tóc của người khác, biết anh đau buồn vì suốt nhiều trang liền, không có một chữ nào cả. Những khoảng trống mênh mông của văn bản buộc độc giả phải kết nối những mảnh ghép về con người của István lại với nhau.

Tiểu thuyết được viết bằng văn xuôi giản dị, súc tích, với những câu trần thuật đơn giản. Szalay gần như tước bỏ đời sống nội tâm khỏi nhân vật khi István có thể trải qua cả một cuộc trò chuyện chỉ bằng vài câu “Ok”.

Sự tối giản của Szalay đôi khi trở nên cực đoan, khô khốc và phẳng lì. István trôi qua cuộc đời như một sinh vật hoang dã, bị bản năng điều khiển, vừa đáng sợ vừa đáng thương. Szalay hướng cái nhìn lạnh lùng vào những ham muốn của nam giới, và không hứa hẹn rằng người đọc sẽ cảm thấy dễ chịu với điều mình thấy.

Từ tiểu thuyết đầu tay London and the South-East (tạm dịch: London và miền Đông Nam) đến Flesh, Szalay luôn theo đuổi con đường riêng. Ông bị cuốn hút bởi tính nam, sự kìm nén, địa vị, tình dục, cũng như những chủ đề về di cư và sự vô định của châu Âu thời hiện đại. Nhân vật chính trong các tiểu thuyết của ông thường là những người đàn ông thuộc tầng lớp lao động - những người ít khi được trao chỗ đứng trong văn học đương đại.

David Szalay là nhà văn người Anh gốc Hungary đầu tiên giành giải Booker. Năm 2008, tiểu thuyết đầu tay của ông London and the South-East đoạt giải Betty Trask và giải Tưởng niệm Geoffrey Faber. All That Man Is (tạm dịch: Đàn ông là thế) giành giải Gordon Burn và giải Plimpton cho tiểu thuyết, đồng thời lọt vào chung khảo của giải Booker 2016. Szalay còn nhận giải Edge Hill 2019 cho tuyển tập truyện ngắn Turbulence (tạm dịch: Hỗn loạn).

Năm 2010, Szalay góp mặt trong danh sách “20 nhà văn Anh dưới 40 tuổi hàng đầu” của Telegraph và được chọn vào danh sách “Những tiểu thuyết gia trẻ xuất sắc của Granta” năm 2013.