Olympia và khát vọng tri thức Việt

25 năm, một phần tư thế kỷ, kể từ ngày 'Đường lên đỉnh Olympia' lần đầu tiên lên sóng năm 1999, hành trình ấy đã trở thành biểu tượng đẹp đẽ của trí tuệ và khát vọng học tập trong lòng tuổi trẻ VN.

Khi chương trình đầu tiên ra đời năm 1999, ít ai ngờ "Đường lên đỉnh Olympia" lại trở thành hiện tượng văn hóa học đường bền bỉ suốt 25 mùa và vẫn đang tiếp tục lan tỏa. Trên sân khấu Đài Truyền hình VN và ở các điểm cầu truyền hình, hàng chục ngàn học sinh (HS) từ miền núi xa xôi đến đô thị lớn đã cùng nhau chinh phục "ngọn núi tri thức". Với họ, vòng nguyệt quế không chỉ là phần thưởng cho trí tuệ, mà còn là biểu tượng của ý chí và khát vọng tuổi trẻ. Những buổi sáng chủ nhật, hình ảnh cả gia đình quây quần bên màn hình, hồi hộp theo dõi từng câu hỏi, đã trở thành ký ức đẹp trong lòng nhiều thế hệ.

Olympia không chỉ truyền đạt kiến thức mà còn khơi dậy niềm say mê học tập, nuôi dưỡng khát vọng vươn lên và niềm tin rằng học để hiểu biết, để vượt lên chính mình, để làm rạng danh đất nước. Đến nay đã tìm ra 24 quán quân, hàng trăm thí sinh xuất sắc vượt qua tuần, tháng, quý và hàng triệu HS dõi theo. Nhiều cựu thí sinh nay đã trưởng thành - là nhà khoa học, kỹ sư, giảng viên, doanh nhân ở trong và ngoài nước - vẫn mang theo tinh thần Olympia: ham học hỏi, dám mơ ước lớn và sáng tạo không ngừng. Họ chính là biểu tượng của thế hệ HS VN tự tin, năng động, hội nhập.

"Đường lên đỉnh Olympia" không chạy theo sự nổi tiếng, mà kiên định với giá trị cốt lõi: tôn vinh tri thức, nỗ lực bền bỉ và tinh thần trung thực. Chính điều đó làm nên bản sắc riêng, khiến chương trình trở thành "điểm tựa tinh thần" của niềm tin học tập - nơi mỗi HS đều nhận ra rằng con đường đi xa nhất luôn bắt đầu từ tri thức và ý chí vươn lên không ngừng.

Song thế giới hôm nay đã rất khác so với năm Olympia ra đời. Chúng ta đang sống trong kỷ nguyên công nghiệp 4.0, nơi trí tuệ nhân tạo (AI), dữ liệu lớn và công nghệ số định hình lại mọi lĩnh vực. Khi AI có thể trả lời hầu hết các câu hỏi, điều con người cần học không chỉ là "biết" mà là "hiểu", là "sáng tạo". Trong bối cảnh ấy, Olympia, dù vẫn hấp dẫn, cũng cần chuyển mình để bắt kịp thời đại số.

Nhiều chuyên gia cho rằng "Olympia 4.0" nên mở rộng sang các lĩnh vực STEM/STEAM, AI, năng lượng xanh và công dân toàn cầu; đồng thời phát triển thành nền tảng học tập mở, nơi HS cả nước có thể tham gia, rèn luyện và học hỏi hằng ngày trong môi trường số.

Một ý tưởng đáng trân trọng là số hóa toàn bộ kho câu hỏi suốt 25 năm để hình thành "ngân hàng tri thức Việt" phục vụ giáo dục phổ thông. Khi đó, Olympia sẽ không chỉ là sân chơi truyền hình, mà trở thành "mạng lưới tri thức quốc gia", nơi kết nối HS, thầy cô, cựu thí sinh và trí thức Việt toàn cầu.

Trong thời đại AI, thách thức lớn nhất của giáo dục không phải là "máy móc thông minh hơn con người", mà là làm thế nào để con người học sâu hơn, sáng tạo và nhân văn hơn. Olympia cần tiếp tục giữ vững tinh thần cốt lõi đã định hướng từ ngày đầu. Bởi giá trị thật sự của trí tuệ không nằm ở số câu hỏi được trả lời, mà ở khả năng đặt ra những câu hỏi mới cho thế giới đang đổi thay từng ngày.

Sáng nay, ngọn lửa ấy vẫn cháy sáng. Ở mọi miền đất nước, vẫn còn đó những cô cậu học trò ngày đêm ôn luyện, ấp ủ giấc mơ được gọi tên trong trường quay Olympia. Dù thời đại có đổi thay thế nào, vòng nguyệt quế của tuổi trẻ VN vẫn sẽ mãi tỏa sáng như minh chứng rằng khát vọng tri thức và tinh thần vươn tầm thế giới chưa bao giờ ngừng cháy trong trái tim người Việt.