Nỗi lo 200 công nhân uống nước ngọt mỗi ngày để 'nạp năng lượng'

Tôi làm việc tại một nhà máy sản xuất. Ở đây có 200 công nhân thì 100% uống nước ngọt mỗi ngày. Mỗi người uống trung bình 2 chai, giá 10.000 đồng một chai. Chỉ một phép tính đơn giản:

- 200 công nhân × 2 chai = 400 chai một ngày.

- 400 chai × 10.000 đồng = 4 triệu đồng một ngày.

- Một năm = 1,46 tỷ đồng tiền nước ngọt, chỉ cho một nhà máy.

Nếu tính cả nước, giả sử Việt Nam có 10 triệu công nhân, 90% trong số đó uống trung bình 2 chai một ngày, thì tổng cộng là 18 triệu chai một ngày. Với giá 10.000 đồng/chai, thị trường này tương đương 65.700 tỷ đồng/năm.

Điều đó cho thấy gì? Rằng nước ngọt ở Việt Nam không chỉ là đồ uống của trẻ em như nhiều người vẫn nghĩ. Đối tượng tiêu thụ khổng lồ chính là người lao động trưởng thành. Và họ uống chưa hẳn vì "nghiện đường", mà vì đó là cách nhanh nhất để nạp năng lượng giữa ca, giúp làm việc hiệu quả hơn.

Ở các nước, trước khi đánh thuế, họ đã có nghiên cứu chi tiết về mức tiêu thụ đường, tỷ lệ béo phì, bệnh tiểu đường... và cả khảo sát về tác động khi tăng giá. Họ cũng có chiến dịch truyền thông và giải pháp thay thế: nước uống miễn phí, thay đổi công thức sản phẩm để giảm đường, nhãn cảnh báo rõ ràng...

Tôi chưa tìm được báo cáo chính thức nào ở ta chỉ ra:

- Nước ngọt đóng góp bao nhiêu % lượng đường trung bình người Việt nạp vào mỗi ngày.

- Nhóm tiêu thụ chính là ai, uống vào lúc nào, với mục đích gì.

- Nếu tăng giá 10–20% thì hành vi tiêu dùng thay đổi ra sao.

Hiệu quả của thuế nước ngọt phụ thuộc vào bối cảnh từng nước, không thể áp dụng máy móc. Để thuyết phục, theo tôi phải có ba yếu tố:

- Bằng chứng trong nước, khảo sát và số liệu tiêu thụ của người Việt do chính cơ quan của Việt Nam thực hiện. Hiện mới có số liệu của WHO, mỗi người Việt tiêu thụ khoảng 46,5% đường tự do một ngày, phần lớn trong số này đến từ nước giải khát có đường. Đây là nguyên nhân gây béo phì, thừa cân.

- Đánh giá tác động - phân tích kỹ ai sẽ chịu ảnh hưởng nhiều nhất, chi phí - lợi ích so với mục tiêu sức khỏe.

- Biện pháp đi kèm, cung cấp nước uống sạch ở nơi làm việc, giáo dục dinh dưỡng, nhãn mác rõ ràng.

Quang Tan