Mộ cổ 198 năm ở TP.HCM, của một 'Ngũ hổ tướng' phò chúa Nguyễn

Mộ cổ gần 200 năm tuổi của danh tướng Trương Tấn Bửu, một trong 'Ngũ hổ tướng' Gia Định nằm ẩn mình giữa lòng TP.HCM nhộn nhịp, ít ai biết.

Giữa dòng xe cộ tấp nập trên đường Nguyễn Văn Trỗi (phường Phú Nhuận, TP.HCM), chúng tôi rẽ vào một con hẻm nhỏ đường Nguyễn Thị Huỳnh (phường 8, quận Phú Nhuận cũ) để tìm đến mộ cổ gần 200 năm của một vị võ tướng của Gia Định xưa.

Nép sau bức tường sơn vàng cổ kính, cao quá đầu người, khuôn viên đền thờ đức Long Vân Hầu Trương Tấn Bửu hiện lên trầm mặc và u tịch, như một thế giới tách biệt hẳn khỏi nhịp sống tất bật bên ngoài.

Mộ cổ của một trong 'Ngũ hổ tướng' Gia Định

Theo Phòng Văn hóa và Thông tin quận Phú Nhuận cũ, lăng Trương Tấn Bửu tọa lạc trong khuôn viên rộng hơn 2.300 m², được bao quanh bởi tường gạch tổ ong phủ rêu, mái ngói âm dương mang đậm nét kiến trúc truyền thống Nam bộ.

Từ cổng bước vào là khoảng sân vắng lặng và u tịch. Ngôi mộ cổ được xây bằng gạch thô, không trát, kết dính bằng hợp chất truyền thống gồm vôi, cát giấy dó, than hoạt tính và mật đường. Ngày nay, nhiều mảng tường bong tróc để lộ chất liệu bên trong.

Mái mộ hình thuyền úp, 2 mặt vát đều, phần đế cao và liền khối. Phía trước là bàn thờ ngoài trời và bia tưởng niệm bằng đá trắng.

2 bên khuôn viên là tường xây bằng ô dước và gạch thức (loại gạch có đóng dấu). Đầu mộ và cuối mộ có bình phong, các mảng tường đắp nổi hình kỳ lân, búp sen, chim hạc, cây tùng và các cặp liễn đối. Vài cột đá, câu đối vẫn còn lưu dấu thư pháp uyển chuyển dù nét chạm đã phai mờ.

Bên phải là đền thờ gồm có tiền điện và chính điện. Tiền điện có dạng nhà tứ trụ, mái lợp ngói âm dương tiểu đại. Chính điện cũng có dạng nhà tứ trụ nhưng được xây bằng bê tông, tường gạch, mái lợp tôn xi măng.

Bước vào bên trong, đền thờ được bài trí với các linh vật quen thuộc trong đình đền Nam bộ như: bạch mã, cặp hạc đứng trên rùa, các loại vũ khí... Đặc biệt, có một bộ triều phục màu cam thêu rồng 4 móng đã bám màu thời gian.

Trương Tấn Bửu, vị tướng tài của đất Gia Định

Theo cuốn sách Hành trình di sản văn hóa TP.HCM, nơi đây còn được gọi là lăng Phú Thành, vì được xây tại ấp Phú Thành (xã Phú Nhuận, tỉnh Gia Định xưa). Hội quý tế lo việc thờ tự có tên là Hội Phú Thành.

Trương Tấn Bửu (1752 - 1827), tước Long Vân Hầu, được người đương thời liệt vào “Ngũ hổ tướng” trụ cột của chúa Nguyễn, bên cạnh Nguyễn Văn Trương, Nguyễn Văn Nhơn, Lê Văn Duyệt và Nguyễn Huỳnh Đức. Ông làm quan suốt 40 năm (trải qua 2 đời Gia Long, Minh Mạng).

Ông theo phò Nguyễn Ánh từ năm 1787, từng giữ nhiều chức vụ trọng yếu như Tổng trấn Gia Định thành, Tổng trấn Bắc thành, Trung quân kiêm Tả quân Phó tướng…

Lăng Trương Tấn Bửu là công trình tiêu biểu của kiến trúc lăng mộ đầu thế kỷ 19 ở Gia Định, do đích thân Tả quân Lê Văn Duyệt chỉ đạo xuất xây dựng.

Ông Lê Công Minh (64 tuổi) nối tiếp cha mẹ đảm nhiệm vai trò thủ từ (là người trông coi đền thờ, phụ trách nhang khói, bảo quản kiến trúc và hiện vật, đồng thời chủ trì hoặc hỗ trợ nghi lễ truyền thống - PV) tại đền thờ Trương Tấn Bửu, chia sẻ: "2 năm nữa là tròn 200 năm. Lăng mộ này vẫn giữ được nguyên vẹn hiện trạng, từ chất liệu xây dựng cho đến cách bài trí ban đầu".

Ông cho biết thêm, từ khi được Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch xếp hạng là di tích kiến trúc nghệ thuật quốc gia vào tháng 12.2004, lăng mộ đã nhiều lần được đề xuất tu bổ, cải tạo. Tuy nhiên, do đặc thù chất liệu cổ, đến nay vẫn chưa tìm ra phương án bảo tồn thực sự phù hợp.

Đền thờ vị Hổ tướng cạnh lăng mộ đã trải qua 2 đợt trùng tu lớn vào các năm 2018 và 2022. Toàn bộ phần mái ngói được thay mới; dù không còn màu đỏ gạch truyền thống, nhưng dáng mái xưa vẫn được bảo tồn gần như nguyên vẹn.

Trải qua gần 2 thế kỷ, mộ cổ Trương Tấn Bửu vẫn lặng lẽ tồn tại giữa TP.HCM hiện đại. Không chỉ là nơi an nghỉ của một vị tướng tài, đây còn là một lát cắt ký ức của vùng Gia Định xưa.