Lấy 'đất vàng' làm công viên

Thường trực Thành ủy TP.HCM quyết định lấy 2 khu đất vàng ở khu vực Bến Nhà Rồng (thuộc Q.4 cũ) và khu đất số 1 Lý Thái Tổ (ở Q.10 cũ) rộng 37.000 m2 để mở rộng không gian văn hóa Hồ Chí Minh và làm công viên.

Trả lại không gian cho cộng đồng

Tại hội nghị tổng kết 50 năm văn học - nghệ thuật TP.HCM diễn ra ngày 18.10, Bí thư Thành ủy Trần Lưu Quang cho biết, TP từng giao khu đất ở khu vực Bến Nhà Rồng cho nhà đầu tư làm dự án nhà ở, nhưng Thường trực Thành ủy đã dừng việc này để mở rộng không gian văn hóa Hồ Chí Minh, một phần sẽ được quy hoạch thành công viên, kết hợp mở rộng đường Nguyễn Tất Thành và phát triển các dịch vụ công cộng, không phát triển nhà ở.

Không chỉ khu đất trên, theo Bí thư Thành ủy Trần Lưu Quang, khu đất số 1 Lý Thái Tổ cũng sẽ được chuyển thành công viên. TP dự kiến xây dựng tượng đài tưởng niệm người dân mất vì Covid-19 tại đây và hiện đã có nhà đầu tư chiến lược tham gia.

Dự án khu phức hợp Cảng Nhà Rồng - Khánh Hội rộng khoảng 31,5 ha, sở hữu vị trí đắc địa khi trải dài ven sông Sài Gòn và mặt tiền đường Nguyễn Tất Thành. Năm 2018, UBND TP.HCM đã chấp thuận cho một doanh nghiệp triển khai dự án Khu phức hợp Nhà Rồng - Khánh Hội, gồm trung tâm thương mại, 3.116 căn hộ, trường học và trạm y tế, với tổng vốn đầu tư lên đến 11.000 tỉ đồng. Dự án này có vị trí thuận lợi, sát trung tâm Q.1 cũ, sát bến Bạch Đằng, đối diện Khu đô thị mới Thủ Thiêm, khi đó chủ đầu tư dự kiến hoàn thành năm 2018, nhưng đến nay vẫn chưa thực hiện.

Trong khi đó, khu "đất vàng" ở số 1 Lý Thái Tổ với 3 mặt tiền Lý Thái Tổ - Hùng Vương - Trần Bình Trọng có vị trí đắc địa, từng là nơi ở của gia đình Chú Hỏa, người được mệnh danh là "vua nhà đất" Sài Gòn xưa. Trước đó, khu đất là Nhà khách Chính phủ do Bộ Ngoại giao quản lý. Hiện trạng có 7 căn biệt thự trong khuôn viên khu đất, đã bỏ trống thời gian dài.

UBND TP.HCM và Bộ Ngoại giao nhận thấy nhà đất số 1 Lý Thái Tổ nằm ở vị trí đắc địa nhưng bỏ trống nhiều năm. Do đó, Ban Cán sự đảng Bộ Ngoại giao thống nhất giao nhà, đất này cho UBND TP.HCM quản lý, sử dụng. Sau khi tiếp nhận, UBND TP.HCM đã thống nhất xây dựng công viên. Đến nay, TP đã đặt hàng kiến trúc sư thiết kế công viên đa chức năng, làm không gian sinh hoạt, vui chơi văn hóa cho người dân, với hạ tầng đồng bộ từ điện, nước đến nhà vệ sinh, nhằm tăng diện tích không gian công cộng, giảm áp lực giao thông, thúc đẩy phát triển văn hóa đô thị.

Quyết định của UBND TP.HCM về việc thu hồi 2 khu "đất vàng" khu vực Bến Nhà Rồng - Khánh Hội và khu số 1 Lý Thái Tổ để xây dựng công viên, mở rộng không gian văn hóa Hồ Chí Minh nhận được sự hưởng ứng của người dân trong bối cảnh dự án nhà ở thì nhiều mà mảng xanh ngày càng ít ở TP.HCM nói riêng và các tỉnh, thành lớn trên cả nước nói chung.

Phát triển hướng đến con người

Kiến trúc sư Trần Tuấn phân tích: 2 khu đất này vốn nằm ở những vị trí đắc địa bậc nhất TP.HCM, nơi giá trị thương mại có thể lên tới hàng chục ngàn tỉ đồng. Nhưng thay vì tiếp tục khai thác cho các dự án kinh doanh, TP chọn cách trả lại không gian xanh, không gian văn hóa cho người dân. Đây không chỉ là câu chuyện về quy hoạch hay quản lý tài sản công, mà là một lựa chọn văn minh, hướng tới phát triển bền vững, điều mà nhiều đô thị lớn trên thế giới đã và đang theo đuổi. Khi đất vàng không còn dành cho những tòa cao ốc hay trung tâm thương mại, mà trở thành công viên, không gian đi bộ, không gian trưng bày văn hóa Hồ Chí Minh, đó là sự "đổi giá trị" rất có ý nghĩa: giá trị tinh thần, lịch sử và bản sắc đô thị được đặt cao hơn giá trị vật chất thuần túy.

Từ Bến Nhà Rồng, nơi Bác Hồ ra đi tìm đường cứu nước, cho đến khu vực trung tâm mở rộng, TP.HCM đang hình thành một trục văn hóa Hồ Chí Minh, gắn liền với ký ức, di sản và tinh thần của TP mang tên Người. Việc mở rộng không gian này không chỉ tạo thêm cảnh quan, mà còn góp phần nuôi dưỡng niềm tự hào và cảm xúc đô thị, để người dân, nhất là thế hệ trẻ có thêm nơi tìm về cội nguồn và giá trị tinh thần. Trong bối cảnh ngân sách và quỹ đất trung tâm luôn eo hẹp, việc thu hồi "đất vàng" để phục vụ mục tiêu công cộng là một quyết định không dễ dàng. Nó đòi hỏi tầm nhìn dài hạn và sự dũng cảm của chính quyền TP. Nếu được triển khai đúng hướng, nơi này có thể trở thành "lá phổi xanh" và "trái tim cảm xúc" của đô thị.

Kiến trúc sư Khương Văn Mười, nguyên Chủ tịch Hội Kiến trúc sư TP.HCM, khẳng định đây là một quyết định đúng đắn thể hiện tầm nhìn nhân văn và dài hạn trong phát triển đô thị vì TP đang thiếu mảng xanh, không gian cho cộng đồng. Nếu làm bất động sản, những khu vực này sẽ tăng thêm ùn tắc giao thông, ngập nước cho khu vực và cả trung tâm TP. Tại khu đất số 1 Lý Thái Tổ, nếu giữ lại được 7 căn biệt thự từ thời Pháp để làm khu trưng bày, triển lãm thì rất tốt. Việc mở rộng không gian văn hóa Hồ Chí Minh quanh khu vực Bến Nhà Rồng là hoàn toàn hợp lý về mặt lịch sử, văn hóa, bởi đây là biểu tượng gắn liền với hành trình ra đi tìm đường cứu nước của Bác, là địa chỉ đỏ trong ký ức của TP. Quỹ đất còn lại làm công viên, dịch vụ công cộng sẽ tạo không gian công cộng để kết nối người dân và du khách.

Kiến trúc sư Khương Văn Mười phân tích: TP.HCM đang đối mặt với áp lực rất lớn về không gian xanh và hạ tầng xã hội. Diện tích công viên bình quân đầu người hiện nay vẫn thấp hơn nhiều so với tiêu chuẩn quốc tế, trong khi mật độ dân cư và khối bê tông ngày càng dày đặc. Đất vàng ở trung tâm TP có giá trị thương mại rất lớn, nhưng giá trị đó không thể so sánh với giá trị tinh thần và không gian sống mà nó mang lại khi được chuyển hóa thành công viên, không gian văn hóa công cộng. Đây là một cách phát triển hướng đến con người, một biểu hiện của đô thị văn minh. Vì vậy, việc TP chủ động trả lại đất cho cộng đồng là một quyết định dũng cảm và đáng hoan nghênh.

"Không gian Hồ Chí Minh không chỉ là nơi trưng bày hiện vật hay tư liệu, mà cần được hiểu là một không gian sống động, nơi người dân có thể đi bộ, chiêm nghiệm, kết nối với giá trị lịch sử và tinh thần của thành phố mang tên Bác. Điều quan trọng nhất là quản lý và thiết kế 2 không gian này một cách hài hòa, sáng tạo, vừa đảm bảo chức năng văn hóa - cảnh quan, vừa tạo điểm nhấn kiến trúc đặc trưng cho trung tâm TP.HCM. Nếu làm tốt, đây sẽ là dấu ấn quan trọng trong lịch sử phát triển không gian đô thị TP.HCM, một TP vừa hiện đại, vừa nhân văn, vừa đậm đà bản sắc văn hóa", kiến trúc sư Khương Văn Mười nhấn mạnh.