Những quy định tréo ngoe chờ tháo gỡ

Nhận được nhiều phản ánh, kiến nghị của các hiệp hội, ngành hàng, trong cuộc họp cuối tuần qua, Thủ tướng Chính phủ đã chỉ đạo, tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc liên quan đến công tác hợp chuẩn, hợp quy sản phẩm hàng hóa nhằm thúc đẩy sản xuất kinh doanh, thúc đẩy tăng trưởng. Vậy đó là những quy định nào?

Khổ vì những tiêu chuẩn vô lý

Lĩnh vực thủy sản có lẽ gặp nhiều nhất những quy chuẩn, tiêu chuẩn, quy định tréo ngeo, bất hợp lý. Theo Hiệp hội Chế biến và xuất khẩu thủy sản VN (VASEP), hiện nay ngành thủy sản đang gánh chịu những chi phí hết sức vô lý khiến cho doanh nghiệp cạnh tranh khó khăn.

Cụ thể, các công ty sản xuất và xuất khẩu bột cá bắt buộc phải kiểm tra ADN qua cơ quan thú y gồm có xét nghiệm ADN của gà, heo, ngựa, cừu, dê. Quy định này ra đời vì lo ngại việc trộn bột xương của gia súc hoặc gia cầm (như bột xương heo, gà, bò, cừu, ngựa) vào bột cá sẽ gây nguy cơ truyền nhiễm đối với một số loại bệnh trên gia súc như lở mồm long móng, bò điên...Tuy nhiên, đây là rào cản thiếu thực tế.

Đơn cử việc kiểm tra gà, heo, bò thì hợp lý vì sản lượng nuôi ở VN nhiều, nhưng bột xương của cừu, dê và ngựa thì gần như không có vì các loài này nuôi ở VN rất ít. Việc quy định kiểm tra ADN của ngựa, dê và cừu làm chi phí kiểm tra của doanh nghiệp tăng thêm nhiều. Ông Nguyễn Hoài Nam, Tổng thư ký VASEP, kiến nghị: Bộ NN-MT và Cục Chăn nuôi - Thú y cần xem xét để tháo gỡ quy định bất cập này. Trong trường hợp đây là quy định chung của nước nhập khẩu, Bộ NN-MT cần có các trao đổi chính thức với các nước về tình hình thực tế tại VN không nuôi phổ biến các loài này, từ đó đề nghị giảm chỉ tiêu kiểm ADN dê, cừu, ngựa trong bột cá. Nếu nước nhập khẩu không quy định, Bộ NN-MT cần sửa đổi quy định không kiểm tra ADN dê, cừu, ngựa để tránh tăng thêm gánh nặng chi phí cho doanh nghiệp.

Một bất cập khác được VASEP chỉ ra là quy định về "kích thước khai thác tối thiểu" khi đánh bắt đối với một số loài hải sản, đặc biệt là các loài di cư như cá ngừ vằn, cá ngừ vây vàng... do không có cơ sở khoa học và trên thế giới không quốc gia nào áp dụng. Thay vào đó áp dụng các biện pháp phù hợp: mùa vụ khai thác, hạn ngạch...Việc áp dụng quy định này kéo dài hơn 1 năm qua đã khiến cho sản xuất, chế biến cá ngừ gặp khó khăn và kim ngạch xuất khẩu sụt giảm.

Đối với Nghị định 09/2016 (quy định tăng cường vi chất dinh dưỡng) mà Bộ Y tế đang triển khai sửa đổi, VASEP đề nghị không áp dụng quy định bắt buộc dùng muối có i ốt cho hàng thủy sản xuất khẩu vì các nhà nhập khẩu không chấp nhận. Quy định này có thể bắt buộc áp dụng với muối dạng rắn, nêm...nhưng không bắt buộc với chế biến thực phẩm nói chung. Đáng nói là bất cập về vấn đề bổ sung i ốt trong thực phẩm đã được các hiệp hội doanh nghiệp kiến nghị nhiều lần trong suốt 8 năm qua nhưng vẫn chưa được tháo gỡ. Hội Lương thực thực phẩm TP.HCM, quy định bắt buộc tăng cường i ốt vào muối dùng thực phẩm chế biến gây tốn kém và khó khăn cho sản xuất kinh doanh, nhưng không thấy có hiệu quả trong thực tiễn, lãng phí lớn. Nhiều doanh nghiệp đã rất cố gắng thực thi, nhưng khi gửi mẫu sản phẩm đi kiểm nghiệm tại các trung tâm kiểm nghiệm uy tín hàng đầu để đánh giá tính khả thi và hiệu quả của việc bổ sung thì đều cho kết quả i ốt gần như bị mất hoàn toàn trong nhiều nhóm sản phẩm qua xử lý nhiệt cao như mì ăn liền, hủ tiếu, thịt hầm, xúc xích... Dù đã có các kết quả kiểm nghiệm rõ ràng, Bộ Y tế lại không công nhận các dữ liệu này, khiến cộng đồng doanh nghiệp băn khoăn liệu chính sách bắt buộc này có thực sự mang lại hiệu quả hay chỉ gây thêm gánh nặng mà không có lợi ích cụ thể cho sức khỏe cộng đồng?

Tăng cường hậu kiểm, giảm tiền kiểm, giảm chi phí đầu vào

Cũng bị làm khó, nhưng ở một kiểu khác, ông Vũ Thái Sơn, Chủ tịch HĐQT kiêm Tổng giám đốc Công ty Long Sơn, bức xúc kể trong hệ sinh thái của ông có đến hàng chục công ty, đa ngành nghề, trong đó có kinh doanh nhà hàng ẩm thực. Thời điểm xảy ra dịch Covid-19, ông đã tạm thời ngưng hoạt động nhà hàng, chờ tình hình thuận lợi hơn sẽ kinh doanh trở lại. Hằng năm ông vẫn khai báo là tạm ngừng hoạt động nhà hàng này và không xảy ra vấn đề gì. Nhưng gần đây khi hệ thống dữ liệu được tích hợp đồng bộ thì bên cơ quan thuế lại hiển thị cảnh báo rủi ro đối với doanh nghiệp của ông vì có 2 doanh nghiệp đang tạm ngưng hoạt động. Vì thế là cơ quan thuế ở các tỉnh đồng loạt không cho công ty xuất hóa đơn nữa, khiến cho hoạt động xuất khẩu của công ty phải dừng lại. 

"Hiện nay doanh thu từ hoạt động xuất khẩu của công ty chúng tôi là gần 1 triệu USD/ngày, bây giờ gặp phải tình trạng đình trệ như thế này rất là khốn khổ. Tôi phải giải trình liên tục thông qua hệ thống, có địa phương thông cảm thì có thể giải quyết được nhưng có những nhà máy của chúng tôi ở miền Trung giải trình mãi vẫn không được nên cứ thế mà ách tắc. Vấn đề ở đây là chúng tôi chưa làm gì sai, còn những dấu hiệu nghi ngờ hay cảnh báo phía cơ quan thuế chỉ là phỏng đoán, nhưng biện pháp khóa hóa đơn này gây thiệt hại đến việc kinh doanh sản xuất, xuất khẩu của doanh nghiệp, ảnh hưởng đến hàng ngàn công nhân lao động là không thể chấp nhận được", ông Sơn nói.

Tại cuộc họp bàn giải pháp tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc cho doanh nghiệp nhằm thúc đẩy sản xuất kinh doanh, thúc đẩy tăng trưởng, Thủ tướng Phạm Minh Chính đã chỉ đạo các bộ, ngành liên quan khẩn trương rà soát các quy chuẩn kỹ thuật quốc gia hiện hành (khoảng 824 quy chuẩn), phân loại theo mức độ rủi ro của sản phẩm, hàng hóa để điều chỉnh, sửa đổi hoặc bãi bỏ phù hợp thực tế. Các tiêu chuẩn, quy chuẩn phải đi trước để các doanh nghiệp căn cứ vào đó công bố; phải có công cụ hợp quy, hợp chuẩn, nhưng tăng cường hậu kiểm, giảm tiền kiểm, giảm chi phí đầu vào, chi phí tuân thủ cho người dân, doanh nghiệp; đồng thời có biện pháp giảm thủ tục hành chính, phân cấp, phân quyền, đẩy mạnh huy động nguồn lực xã hội, tăng cường xã hội hóa.