Khủng hoảng rượu giả ám ảnh Brazil

Hồi cuối tháng 9, khi Marcelo Lombardi, 45 tuổi, than phiền rằng ông cảm thấy buồn ngủ, gia đình ông không để tâm quá nhiều. Marcelo thường làm việc nhiều giờ để điều hành công ty bất động sản gia đình ở Sao Paulo, Brazil. Ông cũng là gương mặt được yêu mến ở quận Sacoma, phía đông nam thành phố, nơi ông đã sống hơn 35 năm.

Fernanda Lombardi, em gái ông, cho biết cuộc sống của họ "vẫn hoàn hảo" cho đến ngày 26/9 định mệnh. "Đầu tuần đó, anh ấy về nhà với một chai vodka trong đống đồ tạp hóa", người phụ nữ nói. "Đấy là loại rượu yêu thích của anh ấy".

Sang ngày 27/9, Marcelo thức dậy nhưng mắt như bị mù hoàn toàn.

"Anh ấy bảo với vợ rằng mình không thể nhìn thấy gì ngoài một thứ ánh sáng chói lòa", Fernanda kể. Marcelo qua đời không lâu sau đó. Giới chức cho biết chai vodka mà Marcelo thưởng thức ở nhà vài ngày trước đã bị pha lẫn methanol công nghiệp, một loại chất độc vô hình.

Không chỉ cướp đi mạng sống của Marcelo, rượu pha methanol đang gây ra cuộc khủng hoảng sức khỏe nghiêm trọng, ảnh hưởng tới khoảng 100 triệu người trên 6 bang của Brazil.

Methanol là chất lỏng trong suốt, không mùi, dễ cháy, được tìm thấy trong chất chống đông, sơn véc-ni và nhiên liệu. Chỉ cần nuốt phải vài ml cũng có thể gây mù lòa hoặc tử vong.

Giới chức liên bang Brazil đang điều tra để xác định cách thức methanol công nghiệp xâm nhập vào nguồn cung cấp rượu tiêu dùng. Tại Brazil, việc kinh doanh methanol được chính phủ quản lý, chỉ sử dụng cho các mục đích công nghiệp như sản xuất nhiên liệu sinh học, dung môi và ứng dụng trong phòng thí nghiệm. Việc bán methanol là hợp pháp nhưng bị kiểm soát nghiêm ngặt và mọi giao dịch đều phải đăng ký.

Một hướng điều tra đang được cơ quan chức năng tập trung là methanol, rẻ hơn ethanol, có thể được những kẻ làm hàng giả cố ý sử dụng nhằm giảm chi phí sản xuất rượu.

Cảnh sát liên bang đang xem xét liệu hóa chất này có được những cơ sở sản xuất bất hợp pháp mua từ các trạm xăng và sau đó chuyển hướng sang sản xuất rượu lậu hay không.

Ít nhất một trạm xăng ở Sao Paulo bị cáo buộc là bên cung cấp methanol bất hợp pháp. Các điều tra viên cũng đang xem xét liệu methanol công nghiệp có bị buôn lậu vào thị trường chợ đen Brazil hay không và liệu nó có được các xưởng chưng cất bất hợp pháp dùng để rửa hoặc khử trùng chai, làm nhiễm độc rượu trước khi đem bán hay không.

Để phòng ngừa, các hiệp hội y tế và thương mại đang kêu gọi người tiêu dùng và quán bar tiêu hủy hoặc vứt bỏ chai rỗng đúng cách nhằm ngăn chặn đối tượng làm hàng giả tái sử dụng chúng để sản xuất rượu lậu.

Các điều tra viên liên bang đã phát hiện một chuỗi cung ứng rượu giả khổng lồ trên thị trường chợ đen. Nhà chức trách thu giữ được hàng trăm nghìn nhãn rượu giả, khiến việc đánh giá mức độ phân phối những chai rượu độc hại này trở nên khó khăn.

Cảnh sát và Cơ quan Giám sát Y tế Brazil tiến hành nhiều chiến dịch truy quét, đóng cửa 4 nhà máy sản xuất rượu bất hợp pháp, bắt 41 người, theo tuyên bố từ chính quyền Sao Paulo.

Marcelo Lombardi là trường hợp tử vong thứ ba được ghi nhận kể từ khi nhà chức trách công bố thông tin về cuộc khủng hoảng rượu giả hồi tháng 9, với những ca đầu tiên xuất hiện từ cuối tháng 8.

Tính đến ngày 8/10, Bộ Y tế Brazil đã ghi nhận 259 ca nghi nhiễm độc rượu trên toàn quốc và 5 trường hợp tử vong. Tất cả các ca tử vong tới nay đều xảy ra ở Sao Paulo, tâm điểm của cuộc khủng hoảng. Các bệnh viện cũng ghi nhận nhiều trường hợp bị mù lòa, hôn mê không thể hồi phục và suy tạng chỉ trong vòng vài giờ sau khi uống phải rượu pha methanol.

Eduardo Capitani, nhà độc chất học kiêm bác sĩ phổi tại Trung tâm Kiểm soát Ngộ độc thuộc Đại học Campinas, một trong những trung tâm nghiên cứu và kiểm soát chất độc hàng đầu Brazil, đã cảnh báo chính phủ về tình trạng báo động đang diễn ra.

Trong tháng 9, nhóm của ông đã ghi nhận 10 ca nghi uống phải rượu pha methanol trên khắp Sao Paulo và các thành phố lân cận, đủ để kích hoạt cảnh báo toàn quốc. Cảnh báo này thúc đẩy Bộ Tư pháp và Bộ Y tế tổ chức họp báo chung, công bố một cuộc điều tra phối hợp về nguồn gốc các lô rượu nhiễm methanol.

"Chúng tôi từng thấy các đợt tăng đột biến ngộ độc rượu vào năm 2023 và 2024 khi những người vô gia cư uống cồn nhiên liệu", Capitani cho biết. "Nhưng lần này, các nạn nhân uống cocktail tại quán bar và những bữa tiệc. Đây không phải những trường hợp cá biệt".

Ông cho hay hệ thống y tế công cộng Brazil phản ứng tương đối nhanh chóng, nhưng cuộc khủng hoảng đã phơi bày những điểm yếu mang tính hệ thống. Rất ít bệnh viện có phòng thí nghiệm đủ khả năng xét nghiệm methanol hoặc axit formic, phụ phẩm độc hại của methanol. Thậm chí rất ít nơi dự trữ thuốc giải độc cần thiết để điều trị kịp thời cho bệnh nhân.

Đối với Fernanda Lombardi, cuộc chạy đua tìm kiếm thuốc giải độc cho anh trai là điều cô không bao giờ quên. "Nó có thể cứu mạng anh trai tôi, nhưng lại không có sẵn ở bất cứ đâu. Chúng tôi cảm thấy bất lực", cô nói.

"Ethanol là thuốc giải độc tự nhiên cho methanol", Capitani giải thích. "Trong các loại đồ uống bị pha tạp, mọi người có thể đang tiêu thụ cả chất độc và thuốc giải, nhưng với tỷ lệ không thể đoán trước được".

Các triệu chứng ban đầu thường giống như say rượu, gồm đau đầu, buồn nôn, chóng mặt. Trong vòng 24 giờ, bệnh nhân có thể mất thị giác và khó thở. Nếu không được điều trị, methanol sẽ chuyển hóa thành axit formic, chất này tấn công thần kinh thị giác và hệ thần kinh, dẫn đến mù lòa, suy nội tạng hoặc tử vong sau 48 giờ.

Việc điều trị yêu cầu tiêm tĩnh mạch ethanol hoặc fomepizole, loại thuốc giải độc đặc hiệu giúp ngăn chặn quá trình chuyển hóa độc hại của methanol. Tuy nhiên, ethanol đang khan hiếm tại hầu hết các bệnh viện Brazil, còn fomepizole, đã được phê duyệt ở Mỹ và châu Âu từ những năm 1990, chỉ mới đến Brazil trong tuần trước nhờ chính phủ nhập khẩu khẩn cấp 2.500 liều.

"Chúng ta không có chính sách liên quan đến thuốc giải độc cấp quốc gia", Capitani cảnh báo. "Nhiều bệnh viện không có đủ lượng ethanol tinh khiết 100%. Khoảng thời gian chờ thuốc đến, đôi khi là vài giờ, có thể khiến bệnh nhân mất thị lực hoặc thậm chí là cả mạng sống".

Khi ethanol tinh khiết không có sẵn, các bác sĩ có thể tạm thời dùng vodka, một trong những dạng ethanol thương mại tinh khiết nhất. "Nhưng hiện tại, đây cũng là trò may rủi vì ngay cả vodka cũng có nguy cơ bị nhiễm độc", Capitani lưu ý.

Themis Mizerkowski Torres, nhà độc chất học đang dẫn đầu các nỗ lực ứng phó tại Trung tâm Kiểm soát Ngộ độc Sao Paulo, cho biết cuộc khủng hoảng đang diễn ra là chưa từng có tiền lệ.

"Tôi đã làm việc ở trung tâm từ năm 2004 và chưa bao giờ chứng kiến điều gì như thế này trước đây", bà nói. "Lời khuyên ở thời điểm hiện tại là tránh xa mọi đồ uống có cồn".

Tại Sao Paulo, quán bar và nhà hàng ở các khu phố giàu có như Itaim Bibi, Pinheiros hay Berrini, đang chứng kiến số lượng khách hàng giảm mạnh. Một số nơi đã ngừng bán hoàn toàn vodka, whisky và rượu cachaca truyền thống của Brazil.

Từ Sao Paulo đến Pernambuco, nỗi sợ hãi giờ đây bao trùm văn hóa quán bar vốn vô cùng sôi động tại Brazil, trở thành lời nhắc nhở nghiêm khắc về việc chỉ một chai rượu nhiễm độc cũng có thể tàn phá các gia đình và thử thách khả năng kiểm soát khủng hoảng của quốc gia.

Fernanda Lombardi cho hay cái chết của anh trai cô đã tác động mạnh đến gia đình và cộng đồng. "Anh ấy là người khỏe mạnh, chăm chỉ, vui vẻ", cô nói. "Anh ấy thậm chí không ra ngoài nhậu nhẹt, chỉ uống chút vodka ở nhà. Đó là điều chúng tôi không thể hiểu".

Gia đình đã giao nộp chai rượu cho cảnh sát nhưng kết quả xét nghiệm độc chất chưa được công bố.

"Anh trai tôi đã bị những kẻ tham lam giết hại", cô nói. "Họ chỉ quan tâm đến tiền mà không màng tới mạng sống con người. Chúng tôi muốn công lý, để không gia đình nào khác phải trải qua chuyện như vậy".

Vũ Hoàng (Theo CNN, AFP, Reuters)