Đòn không kích của Israel có thể thổi bay thỏa thuận hòa bình Gaza

Chiến đấu cơ Israel hôm 28/10 đồng loạt không kích khắp Dải Gaza sau khi Thủ tướng Benjamin Netanyahu ra lệnh cho quân đội "ngay lập tức thực hiện các cuộc tấn công dữ dội" vào khu vực. Cơ quan y tế ở Dải Gaza cho biết đợt không kích của Israel khiến ít nhất 101 người thiệt mạng, trở thành ngày chết chóc nhất ở dải đất kể từ khi lệnh ngừng bắn có hiệu lực ngày 10/10.

Văn phòng Thủ tướng Israel không nêu lý do tiến hành không kích, song một quan chức quân đội nước này trước đó cáo buộc Hamas vi phạm lệnh ngừng bắn, tấn công lực lượng Israel tại địa điểm do Tel Aviv kiểm soát ở Gaza khiến một binh sĩ thiệt mạng.

Cuộc tấn công xảy ra chỉ 4 ngày sau khi Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio thăm một căn cứ quân sự mới của Mỹ ở Israel. Đây là đợt triển khai hiếm hoi của lực lượng Mỹ nhằm phát tín hiệu rằng Tổng thống Donald Trump nghiêm túc trong việc duy trì lệnh ngừng bắn tại Gaza.

"Sẽ không có kế hoạch B nào cả", ông Rubio nói trong chuyến thăm, bác bỏ câu hỏi từ một phóng viên Israel về việc liệu Tel Aviv có cần Tổng thống Trump cho phép trước khi nối lại các cuộc tấn công vào Dải Gaza hay không. "Đây là kế hoạch tốt nhất, là kế hoạch duy nhất, và chúng tôi tin nó sẽ thành công".

Theo hãng thông tấn AP, Israel đã thông báo cho chính quyền Trump trước khi tiến hành cuộc không kích, đặt ra câu hỏi liệu Mỹ có buộc Thủ tướng Netanyahu chịu trách nhiệm về cuộc ném bom quy mô lớn trái với tinh thần của thỏa thuận ngừng bắn hay không.

"Mọi chú ý giờ đây sẽ đổ dồn về Mỹ", Yousef Munayyer, lãnh đạo Chương trình Palestine/Israel tại Trung tâm Arab ở Washington, bình luận. "Liệu họ có thực sự là một trọng tài công bằng khi phân định đúng sai không?".

Phát biểu trước phóng viên cùng ngày, Phó tổng thống JD Vance mô tả đợt ném bom của Israel chỉ là "cuộc giao tranh nhỏ", khẳng định "lệnh ngừng bắn vẫn được duy trì".

"Chúng tôi biết rằng Hamas hoặc một bên nào đó khác ở Gaza đã tấn công một binh sĩ quân đội Israel. Chúng tôi đã đoán được rằng Israel sẽ đáp trả, nhưng tôi nghĩ hòa bình mà Tổng thống tạo ra vẫn sẽ được giữ vững bất chấp điều đó", ông nhấn mạnh.

Tổng thống Trump cũng tìm cách hạ thấp tác động của cuộc không kích, cho rằng đây là hành động đáp trả mà Israel cần làm khi một binh sĩ bị hạ. Ông tuyên bố "không có gì ảnh hưởng đến lệnh ngừng bắn", đồng thời cảnh báo Hamas rằng họ "chỉ là một phần rất nhỏ ở Trung Đông và cần biết cách hành xử".

Dù vậy, giới chuyên gia nhận định động thái của Israel là thách thức nghiêm trọng nhất đối với thỏa thuận ngừng bắn vốn mong manh mới đạt được giữa Tel Aviv với Hamas và hoàn toàn có nguy cơ khiến nó sụp đổ.

Theo al-Aqsa TV, kênh truyền hình do Hamas điều hành, các cuộc tấn công của Israel chủ yếu nhắm vào Gaza City, trong đó có sân bệnh viện al-Shifa, trung tâm y tế lớn nhất Dải Gaza, và những tòa nhà chung cư trên khắp thành phố. Một số cuộc không kích khác nhắm vào Khan Younis và Deir al-Balah.

Hamas cũng tuyên bố "không liên quan" vụ một binh sĩ Israel bị bắn chết ở miền nam Gaza, cho hay đây là khu vực có nhiều phe cánh hoạt động và khẳng định nhóm vẫn cam kết duy trì thỏa thuận ngừng bắn.

Giới chức Israel gần đây tỏ ra mất bình tĩnh, cáo buộc Hamas cố tình trì hoãn việc trao trả thi thể con tin, tuyên bố mà ngay cả Mỹ dường như cũng nghi ngờ. Tới thăm một căn cứ Mỹ tại Israel hồi tuần trước, Phó tổng thống Vance đã kêu gọi Tel Aviv "kiên nhẫn thêm", đề cập đến khó khăn trong việc tìm kiếm các thi thể bị chôn vùi dưới đống đổ nát.

Hamas hoàn tất trao trả các con tin Israel còn sống trong vòng 72 giờ sau khi lệnh ngừng bắn được ký kết và kể từ đó đã trả thêm thi thể của 15 trong 28 con tin Israel thiệt mạng tại Gaza. Thỏa thuận ngừng bắn gồm điều khoản cho phép Hamas có thêm thời gian ngoài 72 giờ ban đầu để tìm kiếm những thi thể còn lại, miễn là nhóm tiếp tục liên lạc với Hội Chữ thập Đỏ Quốc tế.

Trong khi đó, theo giới quan sát, chính phủ Israel đến nay vẫn chưa thực sự nỗ lực trong việc thúc đẩy tiến trình hòa bình. Tel Aviv vẫn hạn chế lượng viện trợ nhân đạo vào Gaza, tiếp tục phong tỏa cửa khẩu Rafah, điểm trung chuyển thiết yếu cho việc chuyển giao viện trợ, và tiếp tục thực hiện một số cuộc tấn công, trong đó có đợt không kích hôm 19/10 khiến 26 người thiệt mạng.

Israel cũng tiếp tục phá hủy cơ sở hạ tầng tại khu vực họ vẫn kiểm soát ở Gaza, chiếm hơn 50% diện tích dải đất. Ngoài Gaza, Tel Aviv còn tiến hành những cuộc đột kích quân sự quy mô lớn và một cuộc không kích ở Bờ Tây.

"Họ dường như đang cố dồn ép người Palestine phản ứng lại", Ramy Abdu, chủ tịch Tổ chức Giám sát Nhân quyền châu Âu - Địa Trung Hải, nhận định. "Họ đang cố đẩy người Palestine vào tình thế phải phản ứng. Đây là chiến lược họ hướng tới, họ muốn người Palestine phản ứng để hoàn thành nhiệm vụ của mình".

Bộ trưởng An ninh Quốc gia Israel Itamar Ben-Gvir hôm 28/10 tuyên bố Hamas "đang tiếp tục chơi đùa" trong một bài đăng trên mạng xã hội X, kêu gọi Thủ tướng Netanyahu nối lại chiến dịch tập kích.

"Nếu Israel thực sự có ý định đưa thi thể các con tin trở về, họ sẽ tạo điều kiện cho mọi nỗ lực đưa họ về, chứ không phải làm như thế này", Abdu nói thêm.

Theo chuyên gia Munayyer từ Trung tâm Arab, hành động của Israel nối lại không kích ở Gaza giữa lệnh ngừng bắn không phải điều mới mẻ. Ông chỉ ra rằng trong các thỏa thuận ngừng bắn trước đây vào tháng 11/2023 và tháng một năm nay, Israel đã tìm cách giải thoát càng nhiều con tin càng tốt để giảm bớt phản ứng từ công chúng, nhưng sau đó lại tiếp tục tấn công Dải Gaza, khiến các nỗ lực hòa bình sụp đổ.

"Israel có lẽ muốn tạo ra nhận thức rằng Hamas đang vi phạm lệnh ngừng bắn, vì thế thỏa thuận không còn hiệu lực", Munayyer nói.

Dù quân đội Israel nói rằng lệnh ngừng bắn vẫn được duy trì, Bộ trưởng Ben-Gvir, thành viên cực hữu trong liên minh cầm quyền, hôm nay cảnh báo nếu Thủ tướng Netanyahu "quyết định từ bỏ mục tiêu xóa sổ Hamas", chính phủ liên minh "sẽ không có quyền tồn tại". Ben-Gvir thêm rằng cách nhanh chóng để đạt mục tiêu trên là "quay lại với cuộc chiến tổng lực để phá hủy hoàn toàn Hamas".

Vũ Hoàng (Theo AP, Reuters, Intercept)