Doanh nghiệp than kẹt vốn mua dự trữ gạo

Mới đây, các bộ ngành chuyên môn khuyến cáo doanh nghiệp lúa gạo tích cực thu mua tạm trữ để ổn định giá cả và tích cực tìm kiếm thị trường để tăng đầu ra cho xuất khẩu.

Mua dự trữ sẽ có lợi thế về giá

Tại cuộc họp báo thường kỳ của Bộ NN-MT mới đây, ông Lê Bá Anh, Phó cục trưởng Cục Chất lượng, chế biến và phát triển thị trường, cho biết: Để ứng phó lệnh tạm ngưng nhập khẩu 60 ngày từ Philippines, Bộ Công thương đã có công văn gửi các hiệp hội, tỉnh thành, doanh nghiệp đề nghị các doanh nghiệp xuất khẩu gạo mua dự trữ để ổn định giá cả nguyên liệu trong thời gian tới. Bên cạnh đó, tích cực và chủ động tìm kiếm thị trường mới.

Vậy diễn biến thị trường lúa gạo nội địa ra sao sau khi lệnh ngưng nhập khẩu gạo của Philippines có hiệu lực? Theo ông Nguyễn Vĩnh Trọng, Giám đốc Công ty TNHH Việt Hưng (Đồng Tháp): Trong tuần đầu sau khi Philippines ngừng nhập khẩu, giá lúa gạo vẫn ổn định. Tình hình này có thể sẽ duy trì đến cuối tháng vì các khách hàng chưa có nhu cầu và vụ lúa hè thu cơ bản đã kết thúc nên gạo hàng hóa không còn nhiều.

"Trong thời gian qua, giá lúa gạo đã ở mức thấp nhất nên doanh nghiệp nào có nguồn lực tài chính tốt cũng đã thu mua dự trữ để giữ hàng trong kho, chuẩn bị cho những tháng cuối năm thị trường sôi động trở lại. Vừa qua các nước châu Phi và Trung Quốc cũng giảm mua vì trước đó đã mua một lượng khá lớn", ông Trọng thông tin.

Ông Đỗ Hà Nam, Chủ tịch Hiệp hội Lương thực VN (VFA), lưu ý chúng ta đều biết khi Philippines nối lại hoạt động xuất khẩu giá lúa gạo VN sẽ tăng trở lại. Hiện nay vụ hè thu đã kết thúc và vụ thu đông sớm cũng sắp tới nên nếu dự trữ thì doanh nghiệp sẽ có lợi thế. Tuy nhiên, để thu mua tạm trữ một lượng hàng hóa lớn thì cần nguồn lực tài chính dồi dào. Trong khi đó hiện tại, nhiều doanh nghiệp xuất khẩu bị nợ hoàn thuế VAT đến 7 tháng, ảnh hưởng đáng kể đến nguồn lực của họ.

"Thị trường lúa gạo thế giới dự báo vẫn trong tình trạng cung lớn hơn cầu. Do vậy, các doanh nghiệp cần có chính sách hỗ trợ cụ thể như miễn thuế VAT hoặc rút ngắn thời gian hoàn thuế nhằm tạo thêm nguồn lực cho doanh nghiệp trong giai đoạn khó khăn này", ông Nam kiến nghị.

Theo báo cáo của Bộ NN-MT, ở các địa phương phía nam, diện tích xuống giống lúa hè thu đạt 1.727 ha, giảm 0,4% so với cùng kỳ năm trước do một số địa phương chuyển đổi mục đích cây trồng cho hiệu quả kinh tế cao hơn. Trong tháng 8, giá lúa gạo trong nước điều chỉnh giảm trong bối cảnh Ấn Độ chuẩn bị giải phóng lượng lớn hàng tồn kho và lệnh cấm nhập khẩu gạo trong vòng 60 ngày của Philippines chuẩn bị có hiệu lực. Cụ thể, tại An Giang, giá thu mua lúa tươi IR 50404 giảm 600 đồng/kg còn 5.400 đồng/kg; lúa OM 5451 giảm 700 đồng/kg còn 5.600 đồng/kg.

Mặc dù vậy, khối lượng xuất khẩu gạo tháng 8 năm 2025 vẫn tăng, ước đạt 770.000 tấn với giá trị đạt 344 triệu USD. Lũy kế 8 tháng năm 2025, VN xuất khẩu đạt 6,3 triệu tấn và kim ngạch gần 3,2 tỉ USD, tăng 2,2% về khối lượng so với cùng kỳ nhưng giảm 17,5% về giá trị do giá gạo xuất khẩu bình quân 8 tháng năm 2025 ước đạt 505 USD/tấn, giảm 19,3% so với cùng kỳ năm 2024.

Những thị trường tiềm năng nào cho gạo Việt?

Bên cạnh mua dự trữ, bài toán đặt ra cho xuất khẩu gạo là phải tích cực mở rộng thị trường. Ở thời điểm hiện tại, Philippines đang đứng đầu bảng nhập khẩu gạo từ VN. Số liệu từ Cục Công nghiệp thực vật nước này cho thấy tính đến ngày 28.8 đã nhập 2,83 triệu tấn gạo, trong đó có đến 2,23 triệu tấn đến từ VN, đứng ngay sau là Myanmar với gần 331.000 tấn, Thái Lan đứng thứ 3 với 163.000 tấn, còn thứ 4 là Pakistan với 76.000 tấn. Đặc biệt, cường quốc xuất khẩu gạo số 1 thế giới là Ấn Độ chỉ xuất được 19.000 tấn sang Philippines, đứng thứ 5.

Theo các doanh nghiệp, nhiều khả năng Philippines sẽ sớm nối lại hoạt động nhập khẩu gạo vì nhu cầu nhập khẩu thực tế rất cao, ước tính đến 4,5 triệu tấn. Do vậy, điều quan trọng hiện tại là cần bình tĩnh theo dõi các diễn biến tiếp theo vì Philippines vẫn là thị trường tiềm năng nhất. Điều quan trọng hơn là gạo Việt có phân khúc riêng, nên dù chịu sự tác động chung của xu hướng dư cung nhưng vẫn có chỗ đứng vững chắc ở các thị trường truyền thống.

Ngoài Philippines, 2 nước châu Phi là Ghana và Bờ Biển Ngà cũng là những thị trường quan trọng với hạt gạo VN. Cụ thể, trong 7 tháng qua, thị trường Ghana tăng trưởng đến 44% và đứng thứ 2 trong số các thị trường xuất khẩu chính của VN với thị phần 11,7%, còn Bờ Biển Ngà tăng gần 89% đứng thứ 3 với thị phần 10,7%. Ngoài ra, trong nhóm 15 thị trường xuất khẩu lớn nhất, giá trị xuất khẩu gạo tăng mạnh nhất ở thị trường Bangladesh với mức tăng 188,4 lần so với cùng kỳ năm trước. Đây vẫn là những thị trường có nhu cầu tiêu thụ gạo tương đối tốt trong ngắn hạn. Còn với các thị trường cao cấp như Nhật Bản, EU, Mỹ, Hàn Quốc… thì hiện nay sản lượng của VN còn hạn chế. Để tăng xuất khẩu vào những thị trường này, cần phải có sự đầu tư lớn về chuyển đổi sản xuất theo các tiêu chuẩn chất lượng cao, an toàn theo từng phân khúc thị trường.