Đề xuất triển khai tiết đọc sách thành môn tự chọn bắt buộc

Khẳng định vai trò quan trọng của tri thức, đại biểu tại Hội nghị tổng kết 20 năm thực hiện Chỉ thị số 42-CT/TW đã tập trung nêu phương hướng phát triển văn hóa đọc, trong đó có đề xuất triển khai tiết đọc sách thành môn học tự chọn bắt buộc.

Ông Nguyễn Trọng Nghĩa, Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương phát biểu định hướng Hội nghị. Ảnh: Đinh Hà.

Chiều 26/8, tại Hà Nội, Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương chủ trì phối hợp với Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Hội Xuất bản Việt Nam tổ chức Hội nghị tổng kết 20 năm thực hiện Chỉ thị số 42-CT/TW, ngày 25/8/2004 của Ban Bí thư Trung ương về “Nâng cao chất lượng toàn diện của hoạt động xuất bản”.

Ông Nguyễn Trọng Nghĩa - Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương; ông Phan Xuân Thủy - Phó trưởng Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương; ông Phan Tâm, Thứ trưởng Bộ Văn Hóa, Thể thao và Du lịch; ông Phạm Minh Tuấn, Phó tổng biên tập Tạp chí Cộng sản, Chủ tịch Hội Xuất bản Việt Nam đồng chủ trì hội nghị.

Phát triển văn hóa đọc để xây dựng hệ tri thức Việt

Một trong những vấn đề được thảo luận tại hội nghị là phát triển văn hóa đọc.

Ông Nguyễn Trọng Nghĩa, Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương nhận định trong giai đoạn cả dân tộc chuyển mình, cần nâng cao văn hóa đọc, nhằm xây dựng hệ tri thức Việt.

Nghiên cứu triển khai tiết đọc sách thành môn tự chọn bắt buộc trong trường Tiểu học và Trung học cơ sở.

Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương giao Đảng ủy Bộ Giáo dục và Đào tạo phối hợp với các cơ quan, cơ sở giáo dục đào tạo rà soát, nghiên cứu triển khai tiết đọc sách thành môn tự chọn bắt buộc trong trường Tiểu học và Trung học cơ sở để hình thành thói quen đọc sách và phát triển văn hóa đọc.

Ông Phan Xuân Thủy nhấn mạnh cần xây dựng, phát triển văn hóa đọc quốc gia. “Không thể có ngành xuất bản phát triển nếu không có văn hóa đọc", ông Thủy phát biểu tại Hội nghị.

Tại hội nghị, ông Phan Xuân Thủy nhấn mạnh "Không thể có ngành xuất bản phát triển nếu không có văn hóa đọc". Ảnh: Đinh Hà.

Ông Phạm Minh Tuấn cũng có nhiều ý kiến nhằm thúc đẩy văn hóa đọc tại Việt Nam. Theo ông Tuấn, ngành xuất bản Việt Nam không chỉ có vai trò quan trọng trong nước mà còn đóng góp vào nền tri thức thế giới.

Ông Tuấn cho rằng phát triển văn hóa đọc là xây dựng nền tảng tinh thần của dân tộc. Ngành xuất bản không chỉ là một ngành kinh tế mà còn là ngành văn hóa cốt lõi, một động lực mạnh mẽ cho sự phát triển xã hội. Theo ông Tuấn, Chỉ thị mới phải nâng tầm vai trò của xuất bản trong việc xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc; xây dựng xã hội học tập; phát triển văn hóa đọc để nâng cao nền tảng văn hóa tinh thần xã hội.

Chỉ thị mới phải coi việc phát triển văn hóa đọc là một nhiệm vụ chiến lược quốc gia với các giải pháp đồng bộ, từ khuyến khích sáng tác, xuất bản sách chất lượng, xây dựng thư viện hiện đại, tổ chức các hoạt động đọc sách sáng tạo, ứng dụng công nghệ để đưa sách gần hơn với độc giả, đặc biệt là thế hệ trẻ. Chỉ thị mới cần nhấn mạnh chủ trương phát triển văn hóa đọc và xây dựng xã hội học tập như một nhiệm vụ chiến lược của quốc gia trong giai đoạn mới.

Đồng tình với quan điểm của ông Phạm Minh Tuấn, ông Lê Hoàng - Giám đốc công ty Đường sách TP.HCM, nguyên Phó chủ tịch Hội Xuất bản Việt Nam - đề xuất đưa nội dung xây dựng tủ sách gia đình vào tiêu chí xây dựng gia đình văn hóa.

Theo ông Phạm Minh Tuấn, ngành xuất bản Việt Nam không chỉ có vai trò quan trọng trong nước mà còn đóng góp vào nền tri thức thế giới. Ảnh: Đinh Hà.

Số đầu sách, bản sách tăng

Bên cạnh thảo luận về vai trò, giải pháp phát triển văn hóa đọc, hội nghị cũng tập trung làm rõ những thành tựu mà ngành xuất bản đạt được hơn 20 năm qua.

Theo Báo cáo tổng kết 20 năm thực hiện Chỉ thị số 42-CT/TW của Ban Bí thư Trung ương về nâng cao chất lượng toàn diện của hoạt động xuất bản, sau 2 thập kỷ thực hiện Chỉ thị số 42, ngành Xuất bản đã đạt được những kết quả quan trọng.

Công tác lãnh đạo, chỉ đạo, quản lý đối với hoạt động xuất bản được triển khai đồng bộ, nghiêm túc, bài bản và hiệu quả. Vai trò của Hội Xuất bản Việt Nam được thể hiện rõ nét trên nhiều phương diện, phối hợp tổ chức hiệu quả, thành công Giải thưởng Sách quốc gia, Ngày Sách và Văn hóa đọc Việt Nam hàng năm và nhiều hoạt động phong phú, đa dạng khác nhằm thúc đẩy văn hóa đọc trong cộng đồng.

Ngành xuất bản tăng trưởng về quy mô, số lượng, đa dạng hóa hình thức nội dung xuất bản phẩm, đảm bảo tính tư tưởng, khoa học, chất lượng giáo dục, văn hóa và hấp dẫn của ấn phẩm xuất bản.

Nội dung xuất bản phẩm phong phú, đa dạng, đáp ứng nhu cầu của độc giả.

Nếu năm 2004, toàn ngành xuất bản được khoảng 24.000 đầu sách với 250 triệu bản sách thì đến những năm gần đây, con số này đã tăng lên từ 38.000 đến 40.000 đầu sách (tăng trưởng khoảng 36%) và dao động từ 550 triệu đến 600 triệu bản sách mỗi năm. Với gần 600 triệu bản sách mỗi năm, ngành đã đưa mức bình quân sách trên đầu người từ 2,1 bản/người năm 2004 lên 6 bản sách/người năm 2024.

Các sản phẩm về sách ngày càng đa dạng về loại hình, hình thức thể hiện. Sách có thể phát triển thành cả một hệ sinh thái từ ebook, audiobook, bản tóm tắt, cho đến các video clip.

Số lượng các đầu sách có lượng phát hành lớn tăng lên, có nhiều đầu sách thu hút được nhiều bạn đọc và cho đến nay đã được tái bản nhiều lần dưới dạng in truyền thống hoặc phát hành điện tử với số lượng lớn, một số đầu sách nói có lượt nghe lên đến trên một triệu lượt.

Những năm gần đây, trung bình mỗi năm ngành xuất bản tạo ra doanh thu từ 3.500 đến 4.000 tỷ đồng. Doanh thu toàn ngành in hàng năm tăng trưởng đều, đạt gần 100.000 tỷ đồng.Các đơn vị xuất bản, phát hành có nhiều cố gắng tham gia vào thị trường trong nước và quốc tế, chủ động lựa chọn những xuất bản phẩm có giá trị của nước ngoài, trao đổi mua bản quyền, đưa ngành xuất bản Việt Nam hội nhập sâu rộng với nền xuất bản thế giới.Hoạt động trao đổi hợp tác quốc tế trong lĩnh vực xuất bản được đẩy mạnh thông qua việc mở rộng quan hệ hợp tác với nhiều đối tác trong khu vực ASEAN, châu Á, Thái Bình Dương và trên thế giới. Nhiều nhà xuất bản lớn đã thiết lập quan hệ hợp tác lâu dài với hơn 70 nhà xuất bản quốc tế. Hội nghị tổng kết 20 năm thực hiện Chỉ thị số 42-CT/TW, ngày 25/8/2004 của Ban Bí thư Trung ương về “Nâng cao chất lượng toàn diện của hoạt động xuất bản”. Ảnh: Đinh Hà.Hiệu quả kinh tế xuất bản chưa caoBên cạnh những kết quả đạt được, hoạt động xuất bản còn bộc lộ nhiều tồn tại và hạn chế. Đó là chưa đạt chỉ tiêu về số lượng bản sách người năm như chỉ thị 42 đã đề ra. Tỷ lệ sách trên người thấp so với khu vực và thế giới. Sách xuất bản có chất lượng chưa đồng đều, còn thiếu vắng những bộ sách, cuốn sách mang tầm vóc thời đại, có giá trị nội dung tư tưởng đề cập đến những vấn đề lớn của đất nước, của dân tộc trên các lĩnh vực trọng yếu.Sách học thuật khoa học còn hạn chế về nội dung, số lượng phát hành, đặc biệt là tình trạng in lậu, sách giả lớn, diễn biến phức tạp, chưa có giải pháp căn cơ để khắc phục triệt để.Chưa quản lý chặt chẽ, khoa học, có hiệu quả hoạt động liên kết, mô hình tổ chức và hoạt động của nhà xuất bản chưa phát huy được năng lực, tiềm lực của nhà xuất bản. Nguồn nhân lực các nhà xuất bản còn mỏng, chưa được quan tâm đúng mức, chưa được đầu tư, thiếu kế hoạch đào tạo phát triển, đặc biệt là việc thu hút nguồn nhân lực có chất lượng, trình độ, công nghệ thông tin và ngoại ngữ.Chuyển đổi số chưa đi vào chiều sâu, hiệu quả kinh tế xuất bản chưa cao, chưa khai thác hết vị thế, vai trò tiềm năng của hoạt động xuất bản. Quy mô, công nghệ, năng lực quản trị của doanh nghiệp in trong nước còn nhiều hạn chế, hệ thống phát hành sách phát triển không đồng đều giữa các vùng miền. Việc quản lý hoạt động phát hành sách điện tử trực tuyến qua các sàn thương mại điện tử chưa thực sự hiệu quả.Xuất khẩu xuất bản phẩm ra quốc tế chưa được đầu tư đúng mức. Chính sách xuất bản còn nặng về quản lý, còn hạn chế trong thúc đẩy kiến tạo và phát triển, quá chú trọng vào chức năng văn hóa tư tưởng, chưa quan tâm đúng mức đến truyền thông, quảng bá sản phẩm, hoạt động sản xuất kinh doanh.Để xuất bản trở thành lĩnh vực quan trọng của công nghiệp văn hóaTrước các thành tựu và điểm hạn chế như trên, Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương đã đưa ra phương hướng, nhiệm vụ và giải pháp cho ngành Xuất bản trong giai đoạn tới. Về phương hướng, ngành Xuất bản Việt Nam chú trọng đổi mới tư duy và cách làm dựa trên giá trị cốt lõi là cung cấp tri thức, đạo đức và văn hóa, tập trung đưa ngành Xuất bản trở thành một lĩnh vực quan trọng của công nghiệp văn hóa.Về giải pháp, Một là, tăng cường sự lãnh đạo của Đảng, phát huy vai trò trách nhiệm của cấp ủy Đảng, sự quản lý của nhà nước, sự phối hợp giữa các cơ quan tổ chức hội, cơ quan xuất bản. Hai là, nâng cao chất lượng nội dung và tăng cường phát triển văn hóa đọc. Đầu tư xuất bản những loại sách có giá trị lâu dài, góp phần xây dựng toàn diện nhân cách con người Việt Nam thời kỳ mới, coi việc đầu tư cho nội dung sách là nền tảng cốt lõi để phát triển các lĩnh vực khác, phát triển đa dạng, phong phú các thể loại sách, các đề tài mới có giá trị.Xem xét hình thành quỹ hỗ trợ xuất bản, quỹ dịch thuật để các nhà xuất bản, nhà sách, công ty sách cùng hưởng ứng tạo ra giá trị chung cho thị trường sách.Chăm lo đào tạo phát triển đội ngũ sáng tác, những người có đủ năng lực, điều kiện cống hiến hiệu quả nhất cho sự nghiệp xuất bản của đất nước.Tăng cường các giải pháp mạnh mẽ, ngăn chặn tình trạng sách lậu, vi phạm bản quyền nói chung và trên không gian mạng nói riêng.Phấn đấu đến năm 2030, mỗi tỉnh, thành phố có ít nhất một trung tâm phát hành sách xuất bản phẩm hiện đại; thực hiện đề án phát triển văn hóa đọc trong cộng đồng đến năm 2030; triển khai tiếp cận sách trong các trường học, đẩy mạnh tổ chức phong trào toàn dân đọc sách.Ba là, chuyển đổi số toàn diện và ứng dụng công nghệ tiên tiến. Ưu tiên bố trí nguồn lực, đẩy mạnh đầu tư cơ sở vật chất kỹ thuật chuyển đổi số cho hoạt động xuất bản nhằm đạt mục tiêu đến năm 2030, 100% nhà xuất bản tham gia xuất bản điện tử và ứng dụng AI trong quy trình xuất bản.Xây dựng nền tảng xuất bản số dùng chung toàn ngành, đa dạng hóa các loại sách điện tử tương tác, đa phương tiện, sách thực tế ảo, sách nói đáp ứng nhu cầu độc giả, xây dựng thư viện số và hệ thống phát hành sách điện tử hiện đại.Bốn là, nâng cao hiệu quả hợp tác quốc tế về xuất bản, chủ động tham gia khai thác bản quyền và quảng bá xuất bản phẩm Việt Nam ra thế giới. Tăng cường xuất bản, tăng cường xuất khẩu sách Việt Nam ra thị trường quốc tế, đặc biệt là các nước ASEAN và châu Á. Tăng cường hợp tác quốc tế với các nhà xuất bản uy tín thế giới, phát triển dịch vụ chuyển ngữ và xuất bản song ngữ, hỗ trợ các nhà xuất bản tham gia tích cực vào các hội chợ sách quốc tế. Thành lập quỹ dịch thuật hỗ trợ chuyển ngữ tác phẩm Việt sang tiếng nước ngoài, xây dựng chiến lược quốc gia về quảng bá văn hóa Việt thông qua xuất bản phẩm.Năm là, đào tạo và phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao cho ngành xuất bản. Xây dựng đội ngũ người làm xuất bản "vừa hồng vừa chuyên", thường xuyên bồi dưỡng về chính trị, tư tưởng, trình độ chuyên môn nghiệp vụ, đạo đức nghề nghiệp cho đội ngũ cán bộ, biên tập viên, người làm xuất bản.Đào tạo chuyên sâu đội ngũ biên tập viên nhà xuất bản về công nghệ số và AI, tổ chức các lớp đào tạo nghiệp vụ thường xuyên cho biên tập viên, tạo cơ hội khuyến khích các tác giả biên tập viên thư ký xuất bản có nền tảng văn hóa tốt, am hiểu pháp luật về xuất bản số. Đọc được sách hay, hãy gửi review cho Tri Thức - ZnewsBạn đọc được một cuốn sách hay, bạn muốn chia sẻ những cảm nhận, những lý do mà người khác nên đọc cuốn sách đó, hãy viết review và gửi về cho chúng tôi. Tri Thức - Znews mở chuyên mục “Cuốn sách tôi đọc”, là diễn đàn để chia sẻ review sách do bạn đọc gửi đến qua Email: books@znews.vn. Bài viết cần gửi kèm ảnh chụp cuốn sách, tên tác giả, số điện thoại.

Trân trọng.