Cô gái từng được báo Tuổi Trẻ tiếp sức đến trường, nay đi qua 40 nước, giúp đỡ người nghèo

Minh Châu là một trong 15 nghiên cứu sinh trên thế giới được trao danh hiệu "Emerging Scholar" (tạm dịch "Học giả trẻ xuất sắc"), được nhận Giải thưởng của Nhà sáng lập tại Hội nghị thường niên của Society for Business Ethics tại Chicago, Mỹ.

Giữa những ngày gấp rút chuẩn bị bảo vệ luận án tiến sĩ tại Đức, Bùi Thị Minh Châu vẫn đi về như con thoi giữa các tỉnh miền Trung Việt Nam để cùng đối tác địa phương thực hiện dự án cải thiện cuộc sống cho phụ nữ.

20 năm trước Châu từng là cô bé tỉnh lẻ nghèo 'rớt mồng tơi', rụt rè bước vào giảng đường với gánh nặng mưu sinh. "Học bổng Tiếp sức đến trường và nhiều học bổng tôi được nhận sau đó đã chắp cánh cho tôi thực hiện ước mơ làm việc cho các dự án cộng đồng hướng đến phát triển bền vững, và đặt chân đến hơn 40 quốc gia trên thế giới", Châu nói.

Tuổi Trẻ có cuộc trò chuyện cùng Minh Châu.

Xuất phát điểm đầy tự ti, được học bổng Tiếp sức đến trường xoa dịu

* Chúng tôi vẫn còn nhớ Minh Châu ở ngưỡng cửa đại học. Bạn có thể chia sẻ thêm về hoàn cảnh ngày ấy?

- Mình lớn lên ở Ninh Thuận, một trong những tỉnh nghèo nhất nước thời điểm ấy. Ba bị bệnh dạ dày mãn tính, phải nghỉ hưu sớm. Mẹ thì buôn bán nhỏ ngoài chợ. Cuộc sống rất bấp bênh, những bữa cơm chỉ có cá lòng tong - loại người ta hay cho… heo ăn - trong mâm cơm mình mãi chưa quên.

Ngày vào TP.HCM học đại học, lúc đó mình tự ti lắm. Lớp có nhiều bạn từ các trường chuyên nổi tiếng như Lê Hồng Phong, Trần Đại Nghĩa, còn mình tỉnh lẻ, khả năng sử dụng tiếng Anh còn bập bõm. Thành phố rộng lớn, ồn ào khiến mình vừa háo hức, vừa hoang mang. Trong những ngày chông chênh đó, mình nhận được học bổng Tiếp sức đến trường của báo Tuổi Trẻ và được gặp nhiều anh chị phóng viên của báo động viên và giúp đỡ.

* Học bổng ngày ấy đã "tiếp sức" cho bạn như thế nào? Cơ duyên nào khiến bạn gắn bó với Tuổi Trẻ trong thời gian trên giảng đường?

- Học bổng Tiếp sức đến trường năm 2005 là ba triệu đồng. 20 năm trước, đây là số tiền rất lớn với mình và gia đình. Từ ba triệu đồng ban đầu này, mình đủ đóng học phí, trang trải ký túc xá, mua sắm sách vở trong những tháng đầu nhập học đại học.

Sau này mình tự chiêm nghiệm: học bổng không chỉ là hỗ trợ vật chất, mà quan trọng hơn, nó tiếp thêm niềm tin rằng mình không đơn độc, rằng xã hội sẵn sàng nâng đỡ những bạn trẻ khao khát vươn lên. Nó giúp mình thêm kiên định trên con đường đã chọn, tin tưởng vào quyết định của mình.

Cũng từ học bổng đó, mình bắt đầu gắn bó với Tuổi Trẻ. Lúc ấy thích viết lách, từng đoạt giải nhì trong kỳ thi Học sinh giỏi văn quốc gia, nên thỉnh thoảng cộng tác gửi bài, góc nhỏ cho báo. Một bài viết được đăng trên Tuổi Trẻ khi ấy đủ để trang trải sinh hoạt phí cả tháng vì mình sống rất tiết kiệm.

* Và lịch sử làm thêm thời đại học của bạn?

- Mình xác định có 3 nguồn để trang trải 'cho qua' thời đại học túng thiếu. Ngoài học bổng, mình tham gia các cuộc thi học thuật, kiến thức để có thêm phần thưởng. Mình viết báo cộng tác, rồi làm gia sư. Mỗi tháng chi tiêu khoảng 700.000 đồng, gói gọn trong tiền ký túc xá, ăn uống, học phí.

Khó khăn rất nhiều, nhưng nhờ vậy rèn được tính tự lập. Ba mình từng dặn: "Nếu con học giỏi, con sẽ thay đổi không những cuộc đời con mà những người xung quanh con". Lúc đó còn nhỏ chưa hiểu hết, bây giờ thì lời dặn này trở thành kim chỉ nam trong cuộc sống của mình.

Công dân đa quốc tịch, "gieo" cơ hội cho quê hương

* Từ một sinh viên nghèo, Châu đã trở thành công dân đa quốc tịch, làm việc với nhiều tổ chức quốc tế, trong đó có nhiều dự án hướng về người nghèo và nông thôn. Có ý niệm nào trong việc chọn con đường này không?

- Thực ra nó bắt nguồn từ chính hoàn cảnh của mình vì đã được nhận rất nhiều sự giúp đỡ trong suốt hành trình đạt được ước mơ của mình. Mình muốn "pay it forward" - trả ơn bằng cách cống hiến cho xã hội. 

Khi mới ra trường, mình làm cho một tổ chức phi chính phủ (NGO) 3 năm, chuyên hỗ trợ trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn ở Việt Nam. Sau đó, được nhận học bổng toàn phần của Chính phủ Đức để học thạc sĩ ngành quản lý phát triển. 

Từ đó đến nay mình luôn theo đuổi mảng phát triển bền vững trong nhiều lĩnh vực khác nhau: quản lý rủi ro thiên tai, y tế cộng đồng, hỗ trợ phụ nữ, thanh niên, doanh nghiệp xã hội, thúc đẩy hợp tác đa phương vì phát triển bền vững, rồi kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn. Mình tin giáo dục và phát triển bền vững là hai chìa khóa để thay đổi cuộc đời nhiều thế hệ.

* Nhìn lại hành trình, Châu có lời khuyên nào đến các bạn tân sinh viên có hoàn cảnh giống như mình 20 năm trước.

- Đừng tự ti! Nếu các bạn luôn kiên định và nỗ lực, các bạn sẽ không đơn độc. Mình từ một cô bé tỉnh nghèo, nhờ học bổng và sự hỗ trợ của xã hội mà có cơ hội bước ra thế giới. Mình làm được thì các bạn trẻ khác cũng sẽ làm được. 

Những yêu thương, học bổng hỗ trợ chúng ta đã được nhận chính là một trong những kết nối bền vững chúng ta với quê hương Việt Nam. Nên sau này khi đã định cư và làm việc ở Đức, thì mình vẫn giữ quốc tịch Việt Nam. Tài chính là một phần, ân tình của quê hương mới là điều sẽ mang theo đến suốt cuộc đời.

Mình tâm niệm rằng: xuất phát điểm không phải là yếu tố quyết định, bản lĩnh và nội lực mới là yếu tố quyết định thành công. Châm ngôn của mình là: "Even the sky is not the limit!" ("Ngay cả bầu trời cũng không phải là giới hạn, nếu ta đủ quyết tâm!).