IAEA nhận định cơ sở hạt nhân Iran 'thiệt hại rất nặng'

"Khi xét đến khối lượng chất nổ đã được sử dụng, cũng như bản chất vô cùng nhạy cảm với chấn động của máy ly tâm, có khả năng cơ sở này đã chịu thiệt hại rất nặng", Giám đốc Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA) Rafael Grossi ngày 23/6 bình luận về cơ sở hạt nhân Fordow của Iran, một ngày sau khi nơi này bị Mỹ không kích bằng bom xuyên phá hầm GBU-57 nặng 14 tấn.

Ảnh vệ tinh được chụp sau vụ không kích cho thấy 6 hố lớn ở sườn núi phía trên cơ sở Fordow, cùng nhiều tro bụi bay ra xung quanh. Một số miệng hố có hình dáng bất thường, cho thấy ít nhất hai quả bom GBU-57 được ném vào cùng một chỗ, nhằm tạo sức xuyên phá lớn nhất với cơ sở ngầm bên dưới.

Cơ sở Fordow được cho là nằm ở độ sâu 80-90 m, trong khi sức xuyên đất tối đa của bom GBU-57 là 60 m. Tuy nhiên, nếu ném hai quả bom liên tiếp vào một chỗ, sức xuyên phá có thể tăng lên. Loại bom này có khả năng phá hủy mọi thứ trong phạm vi 300 m khi phát nổ trong hầm ngầm.

Tuy nhiên, lãnh đạo IAEA, cơ quan thuộc Liên Hợp Quốc, nhấn mạnh vào thời điểm này "không một ai, bao gồm cả IAEA, có thể đánh giá chính xác toàn diện những thiệt hại ngầm tại Fordow".

Ông bổ sung rằng quân đội Mỹ đã đánh trúng một số tòa nhà tại tổ hợp Isfahan được dùng cho công đoạn chuyển đổi uranium, bước trước khi làm giàu vật liệu hạt nhân. Các cổng vào hệ thống đường hầm, nơi Iran trữ vật liệu hạt nhân đã được làm giàu, cũng trúng tập kích. Tại cơ sở Natanz, máy bay Mỹ đã đánh trúng một nhà máy làm giàu uranium.

Lãnh đạo IAEA tiết lộ Tehran ngày 13/6 đã gửi thư cho ông, thông báo giới chức Iran đang triển khai "các biện pháp đặc biệt nhằm bảo vệ thiết bị và vật liệu hạt nhân", dường như ám chỉ việc chuyển uranium đến nơi khác.

Ông Rossi cho hay IAEA hiện không thể xác định được khoảng 400 kg uranium được làm giàu đến mức 60% của Iran hiện được cất trữ ở đâu. Ông kêu gọi Iran cho phép thanh sát viên IAEA đến thăm các cơ sở hạt nhân tại nước này và "kiểm đếm" trữ lượng uranium đã được làm giàu, động thái có thể là bước đệm để các bên trở lại bàn đàm phán.

"Đáng lẽ, không ai được phép tấn công những cơ sở hạt nhân. Tôi kêu gọi các bên kiềm chế tối đa. Leo thang quân sự không chỉ đe dọa tính mạng con người, mà còn trì hoãn các bên tìm kiếm giải pháp ngoại giao. Chỉ có thông qua đàm phán, các bên mới có thể đạt mục tiêu ngăn Iran sở hữu vũ khí hạt nhân", ông Grossi bình luận, đồng thời cảnh báo hậu quả xuyên biên giới nếu các cơ sở hạt nhân Iran rò rỉ phóng xạ.

Quân đội Mỹ rạng sáng 22/6 không kích ba cơ sở hạt nhân chủ chốt của Iran gồm Fordow, Natanz và Isfahan. Chủ tịch Hội đồng tham mưu trưởng Liên quân Mỹ Dan Caine cho biết chiến dịch này mang tên "Búa Đêm", đã sử dụng 14 quả bom xuyên phá hầm, hơn 20 tên lửa Tomahawk và hơn 125 máy bay quân sự.

Fordow là nơi làm giàu uranium cấp độ cao với khoảng 2.000 máy ly tâm hoạt động. Nhà máy sản xuất phần lớn uranium làm giàu tới 60% của Iran. Tổ hợp được ví như "pháo đài hạt nhân" vì ẩn sâu trong lòng núi.

Israel đã nhắm đến Fordow khi tiến hành chiến dịch không kích Iran, nhưng không khiến nó suy suyển. Tel Aviv nói rằng chỉ bom GBU-57 của Mỹ mới công phá được cơ sở này.

Thanh Danh (Theo AFP, Reuters, Al Jazeera)