Gỡ khó cho tiểu thương chuyển đổi số

Dù thanh toán không tiền mặt đã phổ biến rộng khắp tại nhiều đô thị lớn, đặc biệt là Hà Nội và TP.HCM, trở thành thói quen bình thường trong giao dịch hằng ngày của đông đảo người dân. Tuy nhiên vẫn còn không ít người ngại với hoạt động này.

Theo các chuyên gia, các tiểu thương đang gặp phải ba điểm nghẽn lớn cản trở quá trình chuyển đổi số gồm: thiếu công cụ, thiếu dữ liệu và khó tiếp cận tín dụng.

Phải đưa công nghệ đến gần với tiểu thương

Bán hàng tạp hóa hơn 20 năm nay, bà Thu Cúc (phường Cầu Kiệu, TP.HCM) đã quá quen với việc đếm tiền mặt giao dịch mỗi ngày. Chia sẻ lý do ngại chuyển sang thanh toán không tiền mặt, bà Cúc cho biết: "Tôi không rành công nghệ vì dùng thấy rắc rối quá, trong khi lại nghe lừa đảo rất nhiều, nên thôi cứ cầm tiền mặt tận tay cho yên tâm".

Đó cũng là thực trạng của rất nhiều tiểu thương không chỉ riêng tại TP.HCM. Theo ông Nguyễn Bá Diệp - đồng sáng lập Tập đoàn Công nghệ tài chính MoMo, những rào cản lớn nhất khi chuyển đổi số của tiểu thương không chỉ nằm ở việc ứng dụng công nghệ, mà nằm ở thói quen vận hành.

Theo khảo sát của MoMo trên 200 doanh nghiệp nhỏ, phần lớn các doanh nghiệp này vẫn quản lý đơn hàng, kho, kế toán và tài chính theo cách thủ công.

Việc thiếu công cụ phù hợp và thiếu kỹ năng sử dụng phần mềm quản lý bán hàng, hóa đơn điện tử, kế toán... khiến tiểu thương gặp khó khăn trong việc kiểm soát dòng tiền, lập kế hoạch tài chính và mở rộng quy mô.

Trong khi đó nhiều tiểu thương vẫn e ngại thay đổi, ưu tiên nhận tiền mặt, vận hành thủ công để tiết kiệm chi phí trước mắt, nhưng lại đối mặt với bài toán tốn thời gian, lệch số liệu và không đủ dữ liệu để tiếp cận tín dụng. Việc thay đổi thói quen sang công nghệ số cần có lộ trình phù hợp, công cụ đơn giản và sự hỗ trợ từ các nền tảng dễ tiếp cận.

Do vậy ông Diệp cho rằng cần có giải pháp đưa công nghệ đến gần với tiểu thương nhất - ngay tại quầy thanh toán - bằng cách giúp tiểu thương tiếp cận các công cụ số đơn giản, dễ dùng như mã QR chấp nhận thanh toán từ mọi ngân hàng, loa thông báo chuyển khoản.

Từ đó giới thiệu thêm với tiểu thương phần mềm bán hàng cơ bản và dịch vụ giao hàng tích hợp sẵn để mở rộng vùng phủ. Đồng thời tạo lập fanpage kinh doanh và trang doanh nghiệp giúp tiểu thương hiện diện trực tuyến, tiếp cận khách hàng quanh khu vực một cách bài bản hơn.

"Sau khi đã quen với các điểm chạm công nghệ, tiểu thương có thể mở rộng sang các giải pháp vận hành chuyên sâu: hệ thống POS kết nối đồng bộ đơn hàng từ online đến offline, quản lý hàng tồn kho tự động, kiểm soát doanh thu theo thời gian thực và tích hợp bán hàng đa kênh", ông Diệp nói.

Thanh toán không tiền mặt tiếp tục mở rộng

Theo khảo sát của Payoo, nửa đầu năm 2025, thanh toán không tiền mặt ở nhiều lĩnh vực tiếp tục có chiều hướng tăng trưởng tốt ở khối dịch vụ công lẫn tư nhân, cho thấy sự tiện lợi, trải nghiệm trong thanh toán ngày càng được ưu tiên.

Ở khối dịch vụ công, nhiều cơ quan nhà nước và đơn vị công lập đã chuyển sang thanh toán không tiền mặt. Các loại phí, lệ phí hành chính tại UBND, sở ban ngành đều đã được tích hợp thanh toán trực tuyến.

Nhiều bảo tàng, khu di tích do Nhà nước quản lý cũng triển khai các hình thức thanh toán qua POS như quét mã QR, thanh toán thẻ, giúp người dân dễ dàng tiếp cận và giao dịch, chẳng hạn một số dịch vụ tại Bảo tàng Đà Nẵng, Bảo tàng Chứng tích chiến tranh TP.HCM...

Tại các thành phố lớn, metro, xe buýt nhanh đã ứng dụng thanh toán không tiền mặt. Theo số liệu của Sở Giao thông công chánh TP.HCM, tỉ lệ hành khách thanh toán không dùng tiền mặt đạt khoảng 70% trên các tuyến metro.

Ở khối doanh nghiệp tư nhân, ngành thực phẩm và đồ uống (F&B) tiếp tục giữ vị thế dẫn đầu về thanh toán điện tử nhờ việc các chuỗi cửa hàng ngày càng phổ cập hình thức không dùng tiền mặt, được thúc đẩy bởi loạt ưu đãi từ ngân hàng và tổ chức thẻ.

Các thương hiệu F&B cũng liên tục nâng cấp trải nghiệm khách hàng, từ việc làm mới thực đơn, ứng dụng công nghệ trong quy trình đặt hàng, thanh toán, tích điểm, cho đến mở rộng các hình thức chi trả như eVoucher, thẻ quà tặng hay thẻ trả trước, bên cạnh các phương thức truyền thống.

Nhiều doanh nghiệp trong lĩnh vực sức khỏe và làm đẹp như nhà thuốc, phòng khám đến spa cũng tăng trưởng giá trị thanh toán không tiền mặt, cho thấy người dân ngày càng chú trọng đầu tư cho sức khỏe thể chất và tinh thần.