Giáo viên và nỗi niềm 'học sinh không biết sợ'

Cuốn sách được viết bởi TS Bùi Thị Thanh Nga, một người phụ nữ tự nhận mình là “một người mẹ nhỏ bé như bao người mẹ khác” về cách thức chị giáo dục con mình. Chị mong muốn được đồng hành cùng con để tạo nên một cuộc sống hạnh phúc, giúp con luôn có quan điểm sống tích cực, biết yêu thương, chăm sóc bản thân và những người xung quanh.

Nhiều học sinh ngỗ ngược, có xu hướng dùng bạo lực để giải quyết mâu thuẫn. Ảnh minh họa: Một cảnh trong phim Brave Citizen.

Là người làm trong lĩnh vực giáo dục, tôi có cơ hội tiếp cận với rất nhiều thầy cô ở các cấp học khác nhau. Nhận xét của các thầy cô về con trẻ hầu hết đều khá tiêu cực. Giáo viên cấp một phản ánh: Các con mất tập trung lắm, có quá nhiều thứ xung quanh thu hút sự chú ý của con.

Giáo viên cấp hai phản ánh: Học sinh giờ không biết sợ gì cả, cô giáo có phạt, trách mắng, cho làm bản kiểm điểm cũng chẳng tiến bộ là mấy. Giáo viên cấp ba phản ánh: Học sinh chỉ mải mê chơi bời yêu đương, tuổi của các con là tuổi khám phá mà. Giáo viên đại học phản ánh: Sinh viên giờ thiếu cảm xúc, cứ như sống ở một thế giới khác, không cần giao tiếp, tương tác với ai.

Đây là vấn đề của thời đại, là vấn đề của lứa tuổi. Chúng ta sẽ nghĩ sao nếu một bạn học sinh cấp một mà không biết đến các ứng dụng trên điện thoại, máy tính. Chắc chắn chúng ta sẽ thấy con không nhanh nhạy với công nghệ, lỗi thời như thế hệ của các ông bà. Chúng ta sẽ nghĩ sao nếu con chỉ là những đứa trẻ thụ động, thầy cô bảo sao nghe vậy, bố mẹ sắp đặt thế nào thì theo thế ấy?

Chắc chắn ta sẽ nghĩ con thiếu tư duy phản biện. Chúng ta sẽ nghĩ sao nếu học sinh cấp ba mà không quan tâm, không có cảm xúc với bạn bè đồng trang lứa? Ta sẽ lo sợ con sống vô tâm, thiếu cảm xúc, thậm chí có vấn đề về giới tính. Chúng ta sẽ nghĩ sao nếu sinh viên đại học mải mê kết nối, chia sẻ cảm xúc thay vì đi làm thêm, tham gia các hoạt động để phát triển bản thân?

Thực ra, mọi vấn đề đều mang tính hai mặt, đúng với người này nhưng chưa chắc đúng với người kia. Thế hệ ông bà cha mẹ chúng ta sẽ thấy khổ thân trẻ con giờ không có không gian sống rộng mở, an toàn và gần gũi với thiên nhiên như ngày xưa để được trải nghiệm những vận động thô nhưng trẻ con giờ lại thấy sao mấy trò chơi ngày xưa chán thế.

May mà mình sinh ra ở thời công nghệ hiện đại nên được trải nghiệm các ứng dụng tuyệt vời, một cú nhấp chuột là biết cả thế giới chứ không “gà mờ”, thiếu chủ động như thời ông bà. Quy luật chọn lọc tự nhiên và quy luật thích nghi chính là lời giải thích cho việc con người sẽ thay đổi theo thời gian vì cần phải có sự tương thích với môi trường sống, với sự vận hành của thời cuộc.

Ngay cả ở cơ sở giáo dục của cá nhân tôi, tôi cũng nghe thấy các thầy cô phàn nàn kêu ca về một số “bệnh” của học sinh như: lười học, học trước quên sau, thiếu tập trung, thiếu lễ độ, nói năng cụt lủn… Tôi có dự giờ, lên lớp và tiếp xúc với rất nhiều bạn, tôi thực sự thấy các con lại không hề đáng chê trách như mình tưởng.

Tôi vốn không thích trẻ con, chỉ từ khi sinh và nuôi con cũng như tiếp xúc với các bạn nhỏ ở nơi tôi làm việc thì tôi mới mềm lòng trước con trẻ. Tôi luôn lắng nghe và cố gắng hiểu ‘con người thật’ đằng sau mỗi hành động và lời nói của các con để tìm hiểu nguyên nhân và đồng cảm với những bạn nhỏ bị chê trách, đồng thời quan sát, học cách giáo dục con của những bậc cha mẹ có con ngoan, lễ phép, giỏi giang.

Ví dụ, đội ngũ nhân viên ở trung tâm tôi thường phản ánh về một bạn nam sinh lớp chín thường xuyên nói bậy, những ngôn từ con sử dụng cũng khiến các bạn trong lớp bị ảnh hưởng theo. Tôi hỏi han và nghe kể chuyện thì được biết con sống cùng bố mẹ nhưng ai cũng đi làm từ sáng tới khuya, chỉ có một mình con ở nhà nên con hay đạp xe đi lang thang khắp nơi.

Chỗ nhà con ở xung quanh toàn dân lao động và buôn bán nên ngôn từ của con rất thô, không phù hợp với môi trường học đường. Trong trường hợp này, nếu các thầy cô có thể hiểu hoàn cảnh để phân tích cho con hiểu và điều chỉnh cho phù hợp với môi trường lớp học thì dần dần con sẽ thay đổi vì con là đứa trẻ rất vô tư và hợp tác.

Nếu chưa hiểu, chưa phân tích mà đã lên án, tẩy chay con thì rất dễ làm cho một đứa trẻ có nguy cơ bị sa ngã. Tôi luôn mong muốn các thầy cô ở mọi cấp giáo dục thay vì phản ánh tiêu cực về học trò thì hãy tạo ra một môi trường học tập tích cực, nơi có sự thấu hiểu, có niềm vui tiếng cười, tạo động lực học tập cho người học… Có như vậy thì người học mới có tâm trạng tích cực và việc học tập mới đạt hiệu quả cao.