Hậu trường ngoại giao khí hậu: Tiếng nói bên trong thế giới giàu có

Cuốn "The Climate Diplomat" của Peter Betts mang tới góc nhìn của một nhà ngoại giao Anh về các cuộc đàm phán nhằm ngăn chặn thảm họa khí hậu, theo The Guardian.

Ảnh: The Guardian.

Khi nói đến khí hậu, Peter Betts là một trong những nhân vật quan trọng công chúng có thể chưa từng nghe đến.

Đóng góp của các nhà ngoại giao thầm lặng

Nếu thế giới thực sự tránh được những hậu quả tồi tệ nhất của Trái Đất nóng lên, thì một phần là nhờ rất nhiều đêm thức khuya trong những căn phòng không cửa sổ, tranh luận về việc đặt dấu phẩy trong văn bản pháp lý khó hiểu của các nhà ngoại giao như Betts.

Peter Betts. Ảnh: Amazon.

Tuy nhiên, Betts có lẽ sẽ không đồng ý với đánh giá trên. Ông không thích sự phô trương. Ông thích làm việc một cách nhẹ nhàng và trong nhiều năm, ông là nhà đàm phán chính của Vương quốc Anh về khí hậu và là người đứng đầu nhóm của Liên minh châu Âu (EU) trong thỏa thuận Paris năm 2015.

Trong khi các nhà vận động môi trường có thể không bác bỏ sự cống hiến của Betts, họ dường như không đồng tình với kết quả mà thế giới ngoại giao và chính trị đã mang lại cho môi trường.

Sau hơn 30 năm đàm phán về khí hậu, với các hội nghị thượng đỉnh toàn cầu (Cop) gần như hàng năm kể từ năm 1992, thế giới đang ở đâu?

Lượng khí thải nhà kính vẫn đang gia tăng, nhiệt độ tăng cao và liên tục phá vỡ kỷ lục. Trong 2 năm qua, nhiệt độ trung bình toàn cầu lần đầu tiên vượt ngưỡng 1,5 độ C so với thời kỳ tiền công nghiệp. Không có gì ngạc nhiên khi Greta Thunberg chỉ trích các cuộc đàm phán chỉ là những lời nói "blah, blah, blah".

Tuy nhiên, nỗ lực xây dựng một thỏa thuận toàn cầu lâu dài về khí hậu, với mục tiêu ràng buộc các chính phủ phải hành động dù họ muốn trì hoãn, không phải là vô ích. Trước khi có Thỏa thuận Paris, các dự báo cho thấy nhiệt độ toàn cầu sẽ hướng tới 5 độ C so với thời kỳ tiền công nghiệp trước khi kết thúc thế kỷ này.

Ngày nay, nếu tất cả cam kết được đưa ra theo Thỏa thuận Paris được thực hiện, dù điều này rất khó, thế giới sẽ đạt mức tăng nhiệt 2,7 độ C - mức vẫn vượt giới hạn an toàn, nhưng đủ để nuôi dưỡng hy vọng về con đường cứu vớt thiên nhiên.

Hậu trường cứu vớt thế giới

Tất cả điều này là chủ đề của cuốn sách The Climate Diplomat do chính Peter Betts viết, được xuất bản gần 2 năm sau khi ông qua đời. Được kể theo phong cách thẳng thắn, giản dị, nhưng cũng đầy những lời mỉa mai và giai thoại dí dỏm, cuốn sách nói về hơn một thập kỷ đàm phán về khí hậu này theo một cách dễ hiểu với độc giả đại chúng nhưng vẫn hé lộ nhiều chưa từng được biết đến trước đây.

Cuốn sách ra mắt ngày 28/8. Ảnh: Amazon.

Là một con người khiêm tốn, Betts không tiết lộ nhiều về hoàn cảnh của chính mình. Ông sinh ra "dưới đáy xã hội" vào năm 1959, lớn lên trong một căn hộ nhỏ có nhà vệ sinh ngoài trời ở Battersea, Tây Nam London. Ông theo học tại Đại học Oxford rồi chật vật tìm kiếm công việc trước khi gia nhập công chức với tư cách "kẻ nhanh nhảu nhảy từ dưới cống", theo lời một đồng nghiệp có phần kẻ cả.

Tuy nhiên, ông đã nhanh chóng chuyển từ những thập kỷ đầu tiên làm công chức ở London và Brussels sang con đường phân tích những nỗ lực toàn cầu nhằm giải quyết khủng hoảng khí hậu. Ông bác bỏ một số nhận thức sai lầm của cả các nhà hoạt động cánh tả và cánh hữu, và đưa ra chỉ dẫn về những giải pháp hiệu quả trong tương lai.

Ông chỉ ra một cách chính xác rằng một số người cánh tả muốn đưa vấn đề khí hậu vào một phần luận điểm chính trị của họ, chẳng hạn như những lời kêu gọi bồi thường môi trường. Cách nghĩ này khiến một số người e ngại và là luận điểm dễ bị những kẻ muốn gây nên mâu thuẫn văn hóa công kích.

Ông cảnh báo: "Một số nhà bình luận cánh tả nói nhiều điều nhưng ưu tiên thực sự của họ dường như chưa phải là giải quyết biến đổi khí hậu. Tất nhiên, chúng ta phải đối mặt với quá khứ, bao gồm cả chủ nghĩa thực dân, nhưng chúng ta sẽ không thể giải quyết tất cả các vấn đề liên quan một cách nhanh chóng để làm hài lòng mọi người. Đáng buồn thay, khí hậu đang biến đổi quá nhanh trước khi chúng ta thể làm được điều đó".

Vai trò của các hội nghị Cops

Betts là một người hướng dẫn tuyệt vời về sự kỳ ​​lạ của các hội nghị Cops. Dù chất chứa nhiều thất vọng khi chưa thể tạo được hiệu ứng đáng kể, sự kiện này vẫn đáng được lưu ý vì đây một trong số ít diễn đàn còn sót lại để cả thế giới cùng nhau thảo luận về tương lai chung.

Tại đây, các quốc gia nghèo nhất được hưởng những quyền lợi ngang bằng với các quốc gia giàu nhất. Đây là nơi duy nhất giúp những người chịu ảnh hưởng nặng nề nhất của biến đổi khí hậu có thể gặp gỡ những quốc gia đang gây ảnh hưởng lớn đến khí hậu hoặc muốn tìm cách làm giảm đi hệ luỵ mình đã gây ra.

Betts tiếp cận từ góc nhìn của các nước phát triển, điều có thể khiến độc giả muốn tìm hiểu thêm về góc nhìn của các nước đang phát triển cảm thấy chưa được đáp ứng nhu cầu. Dù vậy, việc hiểu được những uẩn khúc trong chính bộ máy của các ông lớn cũng là điều thú vị.

Các nhà lãnh đạo thế giới sẽ lại họp vào mùa thu này để cố gắng đưa thế giới đi đúng hướng trên con đường thực thi các mục tiêu của Hiệp định khí hậu Paris. Betts không có mặt vì ông đã qua đời do u não vào tháng 10/2023.

Dù vậy, cuốn sách của ông đã kịp ra mắt trước thềm hội nghị. Một phần là hồi ký, một phần là những phân tích sâu sắc, với những bài học cho tương lai cũng như những tiết lộ từ quá khứ, Betts đã thành công gửi đi thông điệp của mình.