Thế giằng co định hình đô thị TP HCM - Báo VnExpress - Báo VnExpress

Nguyên Phó kiến trúc sư trưởng TP HCM phân tích, việc quản lý đô thị cần phân biệt hai loại dân số. Dân số dự báo tính toán theo xu hướng di dân, sinh đẻ, còn dân số ý chí là "giới hạn" mà thành phố quy hoạch để đảm bảo môi trường sống tốt nhất, không quá tải. Thực tế 30 năm qua, thành phố không giữ được "dân số ý chí" này.

Ông chỉ ra suốt nhiều thập kỷ, yêu cầu người dân đăng ký hộ khẩu cư trú là một trong những công cụ để Nhà nước kiểm soát dân số, tuy nhiên biện pháp này không hiệu quả. Người dân luôn có xu hướng tập trung về các đô thị lớn như TP HCM để mưu sinh.

"Nhà nước muốn phát triển đồng đều để giữ dân ở nông thôn. Nhưng thực tế, thiếu nguồn lực để đầu tư dàn trải, trong khi không thể chặn được người dân tìm đến các đô thị lớn", ông phân tích.

Thậm chí, công cụ này còn gây khó khăn cho quản lý số dân. Bởi khi di cư, người dân không đăng ký, Nhà nước không thể thống kê dữ liệu chính xác để đưa ra quy hoạch phù hợp.

Đây cũng là khó khăn chung của ngành quy hoạch hơn 30 năm qua. Kiến trúc sư Ngô Anh Vũ vào Viện Quy hoạch Xây dựng năm 1997, từ đó đến nay luôn trong cảnh "phải đi xin thông tin hết chỗ này đến chỗ khác". Dù xin được, dữ liệu nhiều khi cũng không chính xác. Đơn cử, bình quân mỗi năm, TP HCM tiếp nhận khoảng 200.000 người nhập cư đến làm việc, học tập. Tuy nhiên, luồng dân cư này không được ghi nhận trong số liệu dân số chính thức.

Còn theo TS Huỳnh Thế Du, điểm yếu của các bản quy hoạch TP HCM là không gắn được tầm nhìn với công cụ thực thi: không có cơ chế tài chính, không có chính sách thu hút đầu tư đủ mạnh, không có sự phối hợp liên ngành để tổ chức lại không gian đô thị.

"Metro, đô thị nén, trung tâm phụ... đều là ý tưởng tốt, nhưng khó thực hiện vì không thực sự có người điều phối", ông Du nói.

Nhìn lại, TS Võ Kim Cương cho rằng cách thức quy hoạch quá cứng nhắc là một trong những nguyên nhân cản trở sự phát triển.

"Giả sử, nhà nước muốn phát triển hướng đông, nhưng nhà đầu tư không chịu. Khi không thỏa thuận được, họ đi chỗ khác, thành phố mất cơ hội", ông nói.

Theo ông, nhiều nước chọn "quy hoạch động", linh hoạt theo thị trường. Cụ thể, Nhà nước đặt ra các chiến lược phát triển và hiện thực hóa bằng mạng lưới giao thông, hạ tầng. Còn không gian có thể bố trí linh hoạt theo nhu cầu thị trường, miễn đạt được mục tiêu đặt ra.

KTS Ngô Viết Nam Sơn gợi ý thành phố có thể tham khảo kinh nghiệm thực hiện quy hoạch khu trung tâm Thượng Hải với hai bên bờ sông Hoàng Phố. Địa thế nơi này nhiều nét tương đồng với khu trung tâm hiện hữu bờ tây và khu trung tâm mới Thủ Thiêm ở bờ đông sông Sài Gòn, TP HCM.

Khu trung tâm Thượng Hải cũng có bờ tây - nơi thiên về bảo tồn di sản, chỉnh trang, và bờ đông (phố Đông) - nơi được giải tỏa trắng để quy hoạch xây dựng mới khu trung tâm tài chính quốc tế.

Để thực hiện, chính quyền bỏ vốn và kêu gọi nhà đầu tư xây cầu, hầm ngầm kết nối trực tiếp phố Đông với trung tâm hiện hữu bằng các chính sách khuyến khích đầu tư như ưu đãi thuế, đơn giản hoá thủ tục cấp phép... Trong khi đó, khống chế việc cấp giấy phép đầu tư xây dựng ở bờ tây để bảo vệ không gian di sản. Nhà đầu tư phải vượt qua rất nhiều "hàng rào" như yêu cầu đánh giá tác động lên hạ tầng giao thông, môi trường, cảnh quan di sản...

Nhờ đó, chính quyền "hút" được nhà đầu tư chuyển trọng tâm sang bờ đông. Phố Đông Thượng Hải chỉ mất chưa tới 20 năm đề hình thành một trung tâm tài chính mới của khu vực và thế giới.

"Khi làm quy hoạch, chính quyền vẽ ra giấc mơ đô thị tương lai cho người dân, nhưng đồng thời cũng phải vẽ ra được trăm nghìn cơ hội cho nhà đầu tư và doanh nghiệp, thúc đẩy họ tìm đến góp vốn, góp sức. Đó mới là một bản quy hoạch tốt", ông Ngô Viết Nam Sơn đúc kết bài học cho TP HCM sau ba thập niên giằng co quy hoạch.