Trước sức ép lớn về hạ tầng, ngay đầu thập niên 2000, TP HCM đã tính xây dựng mạng lưới metro. Tuy nhiên, phải tới năm 2007, tuyến đầu tiên Bến Thành - Suối Tiên mới được duyệt và mất 5 năm sau mới khởi công. Quá trình triển khai dự án gặp không ít trở ngại, phải đến cuối năm 2024 mới hoàn thành sau gần hai thập kỷ "thai nghén". Trong khi, các tuyến metro khác chưa được đầu tư.
Metro trễ hẹn, xe buýt chưa đáp ứng nhu cầu khiến vận tải hành khách công cộng thành phố hiện mới chiếm tỷ lệ khoảng 10%, thấp hơn nhiều mục tiêu 15-20% từng đặt ra tới năm 2020. Các chỉ tiêu mật độ đường, tỷ lệ đất dành cho giao thông, bến bãi cũng chưa đạt như quy hoạch, và thua xa một số thành phố tương đồng như Bangkok, Đài Bắc...
"Đây là một cái giá rất đắt, làm lỡ nhiều cơ hội phát triển của thành phố", TS Nguyễn Hữu Nguyên nói.
Nguyên nhân lớn nhất khiến các dự án giao thông đình trệ nhiều năm do thiếu nguồn vốn. Dù vốn đầu tư giao thông TP HCM thuộc nhóm cao nhất cả nước, ông Nguyên đánh giá chưa tương xứng với nhu cầu của một "đầu tàu" kinh tế, cũng là đầu mối giao thông toàn vùng phía Nam.
Giai đoạn 2006-2015, tổng vốn cho giao thông thành phố khoảng 67.000 tỷ đồng và tăng lên hơn 176.000 tỷ trong 10 năm sau đó, tuy vậy chưa đáp ứng một nửa nhu cầu, theo thống kê của Sở Giao thông công chánh.
Theo TS Phạm Viết Thuận, Viện trưởng Kinh tế Tài nguyên và Môi trường TP HCM, ngoài các lý do trên, giao thông TP HCM còn bị chi phối bởi đô thị phát triển theo "vết dầu loang", gây mất cân bằng. Giao thông luôn trong thế bị động, chạy theo. Hệ quả là thành phố có hơn 4.800 tuyến đường, trong đó hơn 50% là nhỏ hẹp.
Ông Thuận cho rằng sự manh mún trong quy hoạch xuất phát từ lịch sử hình thành đô thị. Qua các thời kỳ từ thuộc địa tới thời chiến, quy hoạch ở thành phố thiếu ổn định. Sau Đổi mới, không gian đô thị TP HCM mở rộng rất nhanh, nhưng thiếu tầm nhìn tổng thể. Nhiều nơi phát triển tự phát khiến bức tranh đô thị chắp vá, thiếu liên kết.
Gỡ kẹt cho thành phố
"5 năm tới, các trục đường xương sống ở thành phố sẽ cơ bản hoàn tất, tạo diện mạo mới cho toàn bộ hệ thống hạ tầng giao thông", Giám đốc Sở Giao thông công chánh TP HCM Trần Quang Lâm nói.
Để thực hiện mục tiêu này, trong kế hoạch đầu tư giai đoạn 2026-2030, TP HCM dự kiến bố trí gần một triệu tỷ đồng cho giao thông, chiếm hơn 70% tổng kế hoạch vốn trung hạn. Đây cũng là mức chi dự kiến lớn nhất trong nửa thế kỷ qua dành cho hạ tầng giao thông.
Quy hoạch TP HCM cũng thay đổi cách tiếp cận, giao thông thực hiện theo hướng "mở" và linh hoạt hơn trước. Mạng lưới đường sẽ phát triển cả ở mặt đất, trên cao, đi ngầm, kết nối đô thị vệ tinh, cảng biển, sân bay và liên kết khu vực xung quanh giúp khai thác thế mạnh của từng nơi.
Ông Lâm cho biết nhiều dự án đường bộ quy mô lớn nhất từ trước tới nay đang được thành phố tập trung triển khai. Trong ngắn hạn, từ nay đến năm 2030, một loạt công trình trọng điểm sẽ hoàn thành, đưa vào khai thác, như: khép kín Vành đai 2, 3, nút giao An Phú, Mỹ Thuỷ... Thành phố cũng đang xúc tiến đầu tư Vành đai 4, cao tốc Mộc Bài, và chuẩn bị mở rộng các tuyến quốc lộ 1, 13, 22, trục Bắc - Nam... giúp khơi thông cửa ngõ.
Giai đoạn 2025-2028, các dự án lớn cầu Thủ Thiêm 4, Cần Giờ, cầu đường Bình Tiên, đường dẫn cao tốc Trung Lương và Long Thành - Dầu Giây cũng được lên kế hoạch triển khai để tăng kết nối các khu vực trọng điểm.
"Tuy nhiên, nếu chỉ đầu tư, xây dựng đường sẽ không thể giải quyết hết ùn tắc mà cần đẩy mạnh phát triển giao thông công cộng", ông Lâm nói.
Theo lãnh đạo Sở Giao thông công chánh, đến nay, trung bình mỗi ngày mạng lưới xe buýt thành phố chạy gần 13.000 chuyến, phục vụ hơn 350.000 lượt khách. Tuy vậy, hệ thống này chưa thể giải quyết hết nhu cầu đi lại của một "siêu đô thị" như thành phố.
TP HCM là một trong số ít đô thị với mật độ dân số lớn nhất thế giới nhưng đến nay mới có một tuyến metro. Do vậy, thành phố đang đặt mục tiêu đến năm 2035 sẽ hoàn thành thêm ít nhất 7 đoạn, tuyến với tổng chiều dài 355 km và tăng lên 510 km metro trong 10 năm sau đó.
Theo ông Lâm, khi mạng lưới metro đầu tư đồng bộ, cùng với hệ thống xe buýt sẽ giúp giao thông công cộng ở thành phố đáp ứng 50-60% nhu cầu đi lại của người dân, giúp giảm ùn tắc, ô nhiễm, tạo diện mạo đô thị hiện đại cho thành phố.
Showroom: D11-47 KĐT Geleximco Lê Trọng Tấn, Hà Đông, Hà Nội
Điện thoại: 1900 98 98 36
Email: info@daisan.vn