Giải thưởng TikTok thách thức sức mạnh giới phê bình văn học

TikTok đang nổi lên là một thế lực đánh giá chất lượng của tác phẩm văn học, dựa trên số lượt nhấp chuột để quyết định sách có thể đoạt giải, theo Bluewin.

Tại hội sách lớn nhất thế giới Frankfurt năm 2025, Dorothee Elmiger đến từ Zurich đã giành được Giải thưởng sách Đức. Trong khi giải thưởng này được trao để đánh dấu sự khởi đầu truyền cảm hứng của hội sách, đây không phải là giải thưởng duy nhất được trao tại Frankfurt. Giải thưởng sách TikTok cũng được trao vào cuối hội sách.

Những cuốn sách được vinh danh trong giải thưởng này hiếm khi xuất hiện trên các trang phê bình truyền thống, nhưng lại xuất hiện thường xuyên trên BookTok. Và ngược lại, những cuốn sách được giải thưởng truyền thống cũng không dễ để lọt danh sách ưa thích trên BookTok. Một ví dụ là cuốn Die Holländerinnen của Elmiger trên TikTok. Chỉ có một video đánh giá về cuốn tiểu thuyết này trên TikTok.

Elmiger và Die Holländerinnen. Ảnh: Hessenschau.

Điều TikTok quan tâm hơn là sách dành cho người lớn, lãng mạn và kỳ ảo, những cuốn sách nói về sự trưởng thành, những thế giới xa xôi, tình yêu và đặc biệt là tình dục.

Một ví dụ là tiểu thuyết Icebreaker của tác giả người Anh Hannah Grace đã được đề cử Giải thưởng sách TikTok. Rất khó để mô tả cốt truyện của cuốn tiểu thuyết này vì rất ít tình tiết xảy ra, ngoại trừ việc một vận động viên trượt băng nghệ thuật và một cầu thủ khúc côn cầu trên băng yêu nhau và thường xuyên quan hệ tình dục.

Đây là lý do một nhà phê bình văn học của tờ báo Đức Die Zeit đánh giá Icebreaker là cuốn sách tệ nhất mà ông từng đọc. "Ngay cả trên trang web phim khiêu dâm, lời thoại cũng được trau chuốt tỉ mỉ và chân thực hơn trong cuốn sách này".

Sức hút của BookTok với người trẻ

Trong khi đó, các bài đánh giá Icebreaker trên TikTok thường có nhiều bình luận như: "Cuốn sách này khiến tôi cảm nhận được nhiều thứ" hay "Tôi đã đọc ngấu nghiến cuốn sách này". Ngược lại với lối phê bình văn học cổ điển, thường mang tính phân tích và lý thuyết, BookTok tập trung nhiều hơn vào cảm xúc của người đọc đối với sách.

Ảnh: Etsy.

Nhân tiện, Hannah Grace là bút danh. Tên thật của tác giả và ảnh của tác giả cũng không được biết đến. Grace đã tự xuất bản Icebreaker vào tháng 8/2022 và thành công nhờ TikTok.

Điều này cũng cho thấy BookTok có thể là một cơ hội lớn cho những nhà văn ít tên tuổi. Giờ đây, không cần những nỗ lực tiếp thị rầm rộ để biến một cuốn sách thành sách bán chạy. Họ chỉ cần một video TikTok hay là đủ để thu hút độc giả trẻ.

Chính sức hút này cũng khiến các nhà xuất bản trở nên săn đón BookTok. Theo DTV-Verlag, đơn vị xuất bản bản dịch tiếng Đức của Fourth Wing, một bộ sách rất nổi tiếng trên BookTok, những cuốn sách được người trẻ thảo luận nhiều trên TikTok thường là những cuốn sách ăn khách.

Chiếm tỷ lệ tương đối lớn trong dân số, có khả năng cao chi trả cho thứ họ yêu thích, ngoài ra còn đọc sách nhanh và nhiều, giới trẻ là một nhóm độc giả được ngành xuất bản quan tâm. Tại Đức, một cuộc khảo sát của công ty nghiên cứu thị trường GfK cho thấy độc giả 16-19 tuổi đã chi nhiều tiền hơn cho sách vào năm 2023 so với năm 2019. 38% trong số những người này cho biết quyết định mua sách của họ chịu ảnh hưởng từ mạng xã hội.

Tiêu chuẩn đánh giá sách riêng của BookTok

BookTok thậm chí còn có danh sách sách ăn khách của riêng mình.

Vào tháng 7, nhà xuất bản Kiepenheuer & Witsch đã ra mắt Kiwi Space, một chi nhánh xuất bản mới dành riêng cho giới trẻ và chuyên xuất bản sách trên TikTok, bao gồm cả sách lãng mạn và tiểu thuyết lãng mạn giả tưởng.

Kể từ tháng 4/2023, Công ty Media Control, đơn vị biên soạn danh sách sách ăn khách của Spiegel, cũng đã hợp tác với TikTok để công bố danh sách 20 đầu sách BookTok thành công nhất tại Đức, Áo và Thụy Sĩ.

Hiện chưa rõ chính xác TikTok thu thập dữ liệu gì và cách thức đánh giá dữ liệu đó. Tuy nhiên, một cuốn sách lọt vào top đầu danh sách ăn khách này thường có doanh số ở mức trên năm chữ số, CEO của Media Control tiết lộ trong một cuộc phỏng vấn năm 2023.

Icebreaker đã nằm trong danh sách trên từ tháng 1-4/2025 và do đó đã được đề cử cho Giải thưởng sách TikTok ở hạng mục sách ăn khách của năm.

Năm nay, Giải thưởng sách TikTok đang bước vào lần trao giải thứ ba. Năm nay cũng là lần đầu tiên lễ trao giải được phát sóng trực tiếp trên TikTok.

Ngoài hạng mục sách ăn khách của năm, giải thưởng còn được trao cho nhiều hạng mục khác như tác giả, nhà sáng tạo, nhà xuất bản, nhà sách hay tác phẩm chuyển thể của năm. Danh sách đề cử của mỗi hạng mục sẽ có 10 tác phẩm, do chính TikTok quyết định. Mỗi hạng mục sau đó được giao cho một thành viên ban giám khảo, người sẽ rút gọn danh sách dài xuống còn bốn đề cử. Người chiến thắng cuối sẽ được quyết định trong một cuộc bỏ phiếu công khai và nhận được giải thưởng trị giá 2500 euro.

TikTok tuyên bố họ dựa trên "các yếu tố phân tích định lượng và định tính", thì vẫn chưa rõ cụ thể cách đánh giá này được thực hiện ra sao.

Trong khi không thể phủ nhận TikTok đang ngày càng có ảnh hưởng trong thế giới văn học, thì một số câu hỏi đang được đặt ra về vai trò của một công ty khi đặt ra tiêu chí chất lượng cho tác phẩm văn học. Liệu còn chỗ cho việc đánh giá chất lượng văn học một cách nghiêm túc không?