Đừng biến mình thành tội phạm

'Đừng biến mình thành tội phạm', đó không phải câu nói mạnh miệng mà là ranh giới pháp lý nhiều người trẻ đang chạm vào khi tin quảng cáo việc nhẹ lương cao rồi bị đẩy vào các quy trình lừa đảo qua mạng.

Lúc đặt chân đến nơi, họ có thể là nạn nhân bị giữ giấy tờ, ép chỉ tiêu, đe dọa. Nhưng khi đã biết mô hình là phạm pháp mà họ vẫn kéo người, gài bẫy, hướng dẫn nạn nhân nạp tiền thì vị trí pháp lý đổi hẳn, từ nạn nhân thành người phạm tội.

Khung pháp luật hình sự của VN đã đủ chế tài. Người gọi điện, nhắn tin, điều khiển tài khoản, soạn kịch bản, chăm sóc "con mồi", vận hành ví điện tử, chia doanh số… để chiếm đoạt đều có thể bị xử lý về tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản theo điều 174 bộ luật Hình sự 2015. Nếu hành vi diễn ra qua mạng, còn có tội sử dụng mạng máy tính, mạng viễn thông, phương tiện điện tử thực hiện hành vi chiếm đoạt tài sản theo điều 290. Tổ chức hệ thống tuyển mộ, đào tạo kịch bản, vận hành sòng bạc trá hình rơi vào tội tổ chức đánh bạc theo điều 322. Không riêng cầm đầu hay chỉ đạo mới chịu trách nhiệm hình sự, bất kỳ người nào tổ chức, xúi giục, giúp sức đều là đồng phạm theo điều 17.

Bị ép buộc là tình tiết có thể giảm nhẹ. Nhưng giảm nhẹ không phải là miễn tội. Muốn được ghi nhận thì phải có chứng cứ đáng tin như tin nhắn đe dọa, hình ảnh thương tích, camera, quy định phạt nội bộ, vị trí nơi giam giữ, nỗ lực tìm kiếm giúp đỡ. Cơ quan tố tụng sẽ soi vào dấu vết số như lịch đăng nhập, phân quyền tài khoản, bảng chia hoa hồng, đường đi của tiền. Nếu vừa kêu bị ép, vừa sáng tạo kịch bản, vừa hưởng phần trăm doanh số thì không được hưởng tình tiết giảm nhẹ khi xét xử.

Sắp tới khi Công ước của LHQ về chống tội phạm mạng (còn gọi là Công ước Hà Nội) được ký kết sẽ khiến việc trốn tránh qua biên giới khó hơn. Đây là hiệp ước toàn cầu đầu tiên về hợp tác điều tra, dẫn độ, tương trợ tư pháp, bảo toàn và chia sẻ chứng cứ điện tử trong các vụ án liên quan công nghệ. VN vừa có vai trò chủ nhà, vừa có lợi thế thúc đẩy phối hợp thực thi. Nghĩ rằng "ra nước ngoài thì công an VN không làm gì được" là sai lầm. Luật pháp quốc tế đang siết chặt hợp tác và Công ước Hà Nội là khởi đầu cho thấy lừa đảo xuyên biên giới sẽ bị triệt phá. Sự kiện mở ký ngay tại Hà Nội khẳng định quyết tâm và là lời cảnh báo tới các đường dây đang "nuôi quân" ở nước ngoài để đánh vào người Việt.

Cần nói thẳng với người trẻ rằng hãy tỉnh táo để nhận diện bẫy tuyển dụng. Mức lương nghìn USD, không cần ngoại ngữ, hợp đồng mập mờ, không địa chỉ pháp lý hay yêu cầu nộp hộ chiếu ngay khi nhập cảnh thì đó đều là dấu hiệu nguy hiểm. Hãy dừng lại. Tra cứu doanh nghiệp, hỏi rõ giấy phép, nơi ở, điều kiện làm việc, cách trả lương và cách chấm dứt. Thông tin càng mờ rủi ro càng cao. Gia đình và nhà trường cần nói cụ thể về chiêu tuyển mộ, trách nhiệm hình sự khi tham gia lừa đảo và hậu quả với bản thân lẫn gia đình.

Với người đã lỡ sa vào, vẫn còn cách xử lý đúng luật. Việc đầu tiên là bảo đảm an toàn. Liên hệ ngay cơ quan đại diện VN, công an sở tại hoặc tổ chức hỗ trợ nạn nhân mua bán người. Dừng mọi việc đang làm. Giữ lại bằng chứng bị ép buộc như tin nhắn, hình ảnh, vị trí. Khi có cơ hội thì trình báo, khai rõ vai trò kẻ cầm đầu, hợp tác thu hồi tiền và tự nguyện nộp lại khoản hưởng lợi. Những bước này không xóa trách nhiệm, nhưng sẽ được xem xét khi quyết định hình phạt.

Ranh giới pháp lý nằm ở nhận thức và hành vi sau khi biết rõ. Ai chọn đứng về phía pháp luật còn cơ hội sửa sai. Ai tiếp tục lừa đảo sẽ phải chịu trách nhiệm, trong nước hay ngoài nước cũng vậy. Công ước Hà Nội mở rộng hợp tác điều tra và dẫn độ, khiến đường trốn tránh ngày càng hẹp. Đừng để một tấm vé việc nhẹ lương cao đẩy cuộc đời vào lao lý.