Làm trái ngành chưa hẳn là lãng phí

Sau khi tốt nghiệp đại học, những tân cử nhân cầm tấm bằng rời giảng đường, nhưng không phải ai cũng đi thẳng vào con đường mà mình đã chọn học.

Có người rẽ sang ngành khác vì không tìm được công việc đúng chuyên môn, cũng có người nhận ra mình không còn hứng thú với nghề đã chọn, người muốn thử thách bản thân, hoặc đơn giản vì cơ hội mới mở ra hấp dẫn hơn. Thế là "làm trái ngành" trở thành một thực tế ngày càng phổ biến.

Ngày trước, điều này từng được xem là "lệch chuẩn", là lãng phí. Tuy nhiên, giờ đây, trong một xã hội mà mọi thứ thay đổi từng giờ, câu chuyện ấy có thể được nhìn nhận dưới một lăng kính khác: đó là biểu hiện của sự linh hoạt, của khả năng xoay xở và thích ứng - những phẩm chất không thể thiếu của người trẻ thời hiện đại.

Thử nghĩ mà xem: 4 năm đại học chỉ là điểm khởi đầu và thị trường lao động lại vận hành theo những nhịp điệu bất ngờ. Một ngành nghề hôm nay còn "hot", mai đã bão hòa. Trong khi đó, hàng loạt công việc mới xuất hiện, từ công nghệ, kinh tế số, sáng tạo nội dung cho đến những ngành nghề chưa từng được dự báo. Nếu không chấp nhận thay đổi, nếu chỉ khư khư bám vào tấm bằng, liệu người trẻ có đang tự trói mình giữa một thế giới không ngừng xoay vần?

"Gác bằng" để đi tiếp, đôi khi không phải là bỏ phí mà là cách để tận dụng nền tảng đã có, cộng thêm các kỹ năng mới. Người học kỹ thuật có thể trở thành chuyên viên truyền thông nhờ tư duy logic; cử nhân kinh tế lại viết phần mềm vì từng quen với con số và phân tích; thầy giáo bước khỏi bục giảng để trở thành doanh nhân… Những con đường ấy khác nhau, nhưng điểm chung là họ biết tận dụng cái đã học để mở lối cho cái mới.

Ở góc nhìn tích cực, làm trái ngành cũng là một xu hướng tất yếu. Người trẻ hôm nay không còn muốn gắn mình trọn đời với một lựa chọn duy nhất. Họ khát khao trải nghiệm, dám thử thách, dám đi tìm một phiên bản khác của chính mình. Xã hội đa ngành, đa nghề cũng cần những con người như vậy: đa năng, linh hoạt, sẵn sàng di chuyển từ lĩnh vực này sang lĩnh vực khác.

Tất nhiên, không thể chỉ phó mặc cho sự phiêu lưu cá nhân. Để mỗi bước rẽ không biến thành sự lạc hướng, cần một hệ sinh thái hỗ trợ hiệu quả: chương trình đào tạo cập nhật, công tác hướng nghiệp thực chất, và sự kết nối chặt chẽ giữa nhà trường, doanh nghiệp, cơ quan quản lý. Học sinh cần được nhận diện điểm mạnh từ sớm, có cơ hội trải nghiệm thực tế nghề nghiệp, được truyền cảm hứng từ những người đi trước. Nhà nước có thể xây dựng nền tảng dữ liệu nghề - kỹ năng theo thời gian thực để người trẻ có thể nắm bắt kịp xu thế.

Quan trọng hơn, chính người trẻ cũng cần ý thức rèn luyện không ngừng. Một tấm bằng có thể mở cửa, nhưng chính kỹ năng mới giúp bạn đi xa hơn. Học để làm nghề, nhưng cũng học để thích nghi, để dấn thân vào những ngã rẽ không ngờ mà cuộc sống mang tới.

Chúng ta đang sống trong một thời đại mà khái niệm "đúng ngành, đúng nghề" không còn tuyệt đối. Điều còn lại là bạn có đủ bản lĩnh để đi tiếp khi con đường đổi hướng, có đủ đa năng để biến mỗi trải nghiệm thành một giá trị mới hay không.

"Làm trái ngành" không chỉ là thực trạng. Nó cũng là lời nhắc nhở rằng trong một thế giới biến động, điều quan trọng không phải là giữ khư khư tấm bằng, mà là giữ vững khả năng học hỏi và thích ứng. Và đó, biết đâu lại chính là chìa khóa mở ra một tương lai mới nhiều cơ hội hơn.