Doanh nghiệp tự cứu mình giữa 'bão' hàng giả, hàng nhái

Trong khi Nhựa Bình Minh dành 2 năm qua để bảo vệ thương hiệu, các công ty sản xuất, phân phối, hay chuỗi dược phẩm như Long Châu cũng đang nỗ lực kiểm soát chất lượng hàng hóa.

Tại Tọa đàm "Ngăn chặn hàng giả, hàng nhái và thông tin giả gây hại cho doanh nghiệp" do Báo Pháp Luật TP.HCM tổ chức, Luật sư Trương Anh Tú, Chủ tịch TAT Law Firm, đại diện pháp lý CTCP Nhựa Bình Minh cho rằng hàng giả, hàng nhái và thông tin giả không còn đơn thuần là gian lận thương mại, mà ngày càng trở thành một chiến lược tinh vi, được hợp pháp hóa qua các kẽ hở thể chế, gây tổn hại nghiêm trọng cho những doanh nghiệp sống bằng giá trị thật.

Luật sư Trương Anh Tú, Chủ tịch TAT Law Firm chia sẻ tại tọa đàm. Ảnh: BTC.

Bị doanh nghiệp "nhái" kiện ngược

Theo ông, trước đây hàng giả, hàng nhái thường hiện diện bằng hình thức truyền thống như làm nhái bao bì, trộn hàng kém chất lượng, giả danh thương hiệu thật để đánh lừa người tiêu dùng. Nhưng hiện nay, có một "phiên bản nâng cấp" nguy hiểm hơn, là giả mạo quyền sở hữu trí tuệ.

"Hành vi điển hình là một cá nhân hoặc pháp nhân, đăng ký nhãn hiệu trùng hoặc gần giống với thương hiệu đang lưu hành ổn định, sau đó quay lại khởi kiện ngược doanh nghiệp thật vì xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ mà họ đã nắm giữ trên giấy tờ", ông nói, đồng thời cho biết vấn nạn này đã xảy ra với CTCP Nhựa Bình Minh và chắc chắn không phải là trường hợp đơn lẻ.

Trong vụ việc đó, doanh nghiệp không những bị đe dọa rút sản phẩm khỏi thị trường mà còn đối diện nguy cơ bị cắt đứt chuỗi phân phối, mất đối tác quốc tế và chịu thiệt hại danh tiếng. Mặt khác, điều này cũng tạo tiền lệ pháp lý rằng "đi đăng ký trước" có thể hợp thức hóa hành vi chiếm đoạt tài sản trí tuệ của người khác.

Thậm chí, ông tiết lộ trường hợp của Nhựa Bình Minh phải mất hai năm "gõ cửa" các cơ quan Trung ương, cơ quan tài phán địa phương.

Vị luật sư cho biết Việt Nam đang áp dụng nguyên tắc nộp đơn trước thì được quyền trước (first-to-file). Tuy nhiên, theo ông, điều này không còn phù hợp với những thương hiệu đã được sử dụng ổn định, công khai nhiều năm, được người tiêu dùng biết đến rộng rãi và có bằng chứng truyền thông, hóa đơn, chiến dịch thị trường rõ ràng.

"Việc chỉ dựa vào thời điểm nộp đơn mà bỏ qua yếu tố sử dụng thực tế khiến pháp luật vô tình biến thành công cụ sát thương doanh nghiệp, thay vì là hệ thống bảo vệ sáng tạo và uy tín", ông nói.

Trước thực trạng này, ông Tú đề xuất các cơ quan chức năng xem xét đến yếu tố sử dụng thực tế trong các tranh chấp sở hữu trí tuệ, bất kể thời điểm nộp đơn đăng ký. Đồng thời, cần có cơ chế sàng lọc kỹ hơn trong quá trình đăng ký sở hữu trí tuệ, ngăn chặn các trường hợp đăng ký "na ná" thương hiệu uy tín.

Hiện đã có Tòa án chuyên trách về sở hữu trí tuệ, nhưng ông đề xuất cơ quan chức năng được tiếp thêm nguồn lực, tăng cường chuyên môn hóa và ứng dụng công nghệ, cũng như mời thêm chuyên gia kỹ thuật, hiệp hội ngành hàng tham gia vào quá trình tố tụng.

Ngoài ra, Luật sư Trương Anh Tú cho biết thông tin giả cũng gây tác động tiêu cực và có xu hướng lan truyền chóng mặt. Ông nêu ví dụ trong đợt cao điểm truyền thông chống hàng giả đầu năm nay, một thương hiệu trong ngành thực phẩm chức năng bị lan truyền thông tin "có liên quan đến thuốc giả", dù kết luận giám định chưa được công bố. Hậu quả là doanh thu sụt giảm 40% chỉ trong 2 tuần, hệ thống phân phối hoang mang, cổ đông bất an.

Trong khi đó, ông Nguyễn Viết Hồng, Phó chủ tịch Hội Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng TP.HCM cho rằng luật chưa quy định thế nào là hàng nhái, chỉ khi có bên thứ ba giám định đó là hàng giả, hàng nhái thì mới khẳng định được.

Vì vậy, người tiêu dùng không có cơ sở pháp lý để phản ánh, chưa kể còn e ngại các thủ tục liên quan tới việc khiếu nại, tố cáo. Điều này khiến cho hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng chưa được dẹp hết.

Ông Nguyễn Viết Hồng, Phó chủ tịch Hội Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng TP.HCM. Ảnh: BTC.

"Do đó, chúng tôi đặt hàng cho các nhà làm luật phải làm rõ khái niệm hàng giả, hàng nhái, xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ và cơ quan nào quyết định được thông tin đó là hàng giả để người tiêu dùng hiểu và có cơ sở báo cáo. Qua đó, giúp doanh nghiệp làm ăn chân chính vừa thực thi pháp luật nghiêm minh, vừa tạo động lực phát triển thương hiệu lớn mạnh", ông Hồng nói.

Doanh nghiệp tự "cứu" mình

Chia sẻ với những đề xuất trên, ông Nguyễn Thành Nam, Phó cục trưởng Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước (Bộ Công Thương) khẳng định các lực lượng chức năng đã rất quyết liệt chiến đấu với hàng giả, hàng nhái, tuy nhiên vẫn còn nhiều khó khăn, vướng mắc.

Dù vậy, ông cho rằng bản thân mỗi doanh nghiệp cũng cần tự bảo vệ mình. Ông gợi ý các doanh nghiệp nâng cao chất lượng sản phẩm, hoặc gắn chip, tem chống hàng giả, mã QR, thậm chí liên tục thay đổi kiểu dáng, mẫu mã bao bì để kẻ gian khó đạo nhái hơn.

Trao đổi thêm về thực tế thực thi ở doanh nghiệp, ông Trần Xuân Nam, Giám đốc trung tâm kinh doanh trực tuyến của hệ thống nhà thuốc và trung tâm tiêm chủng Long Châu cho biết trước thực trạng thuốc và thực phẩm chức năng giả ngày càng tinh vi, ảnh hưởng nghiêm trọng đến niềm tin và sức khỏe cộng đồng, Long Châu xác định việc minh bạch và kiểm soát chất lượng phải được đặt lên hàng đầu.

Ông Trần Xuân Nam, Giám đốc trung tâm kinh doanh trực tuyến của hệ thống nhà thuốc và trung tâm tiêm chủng Long Châu. Ảnh: BTC.

Ông cho hay Long Châu là hệ thống bán lẻ đầu tiên ký kết hợp tác chiến lược với Viện Kiểm nghiệm An toàn Vệ sinh Thực phẩm Quốc gia (Bộ Y tế) để kiểm nghiệm định kỳ hoặc đột xuất các sản phẩm thực phẩm chức năng, thực phẩm tăng cường vi chất có tại hệ thống Long Châu.

Mặt khác, vì là đơn vị phân phối đầu cuối nên doanh nghiệp thực hiện cơ chế "kiểm tra kép", tức vừa kiểm tra hồ sơ pháp lý theo quy định, vừa kiểm định thực tế chất lượng sản phẩm tại cả đầu vào và điểm bán.

Từ tháng 4, hệ thống này không chỉ minh bạch thông tin trên hóa đơn mà còn để người dân tra cứu thông tin sản phẩm và các giấy tờ liên quan ngay tại nhà thuốc, trên website và ứng dụng. Song song đó, khi mua hàng trực tiếp tại quầy, người dân cũng được đội ngũ dược sĩ hỗ trợ, tư vấn về thuốc.

"Đối với những nội dung sai lệch, có dấu hiệu gây hiểu lầm và hoang mang cho người tiêu dùng, chúng tôi đã phối hợp chặt chẽ với các cơ quan chức năng để xử lý nghiêm các hành vi vi phạm. Đồng thời, chủ động cảnh báo khách hàng, người dân, đối tác... trên các kênh phương tiện thông tin chính thức của công ty là website và fanpage của Long Châu", ông Nam nói.

Trong khi đó, ông Võ Quang Phúc, Tổng giám đốc CTCP Phát triển thương mại Mekong Việt Nam cho biết công ty này đã ký kết với VinaCHG để ứng dụng các giải pháp công nghệ chống hàng giả tiên tiến bằng tem nhãn và mã QR, giúp người tiêu dùng kiểm tra truy xuất nguồn gốc sản phẩm.

Xa hơn nữa, để đảm bảo chất lượng từ gốc, công ty đã liên kết với Viện Khoa học Công nghệ Ứng dụng Sài Gòn (SIAST), đồng thời mời các chuyên gia hàng đầu của Viện làm cố vấn cao cấp, đảm bảo mỗi sản phẩm ra đời đều có chiều sâu nghiên cứu và chất lượng thật sự.

"Tôi khuyến khích các doanh nghiệp nên ký kết hợp tác với các trung tâm kiểm nghiệm kiểm định uy tín như Trung tâm kiểm nghiệm thuốc TP.HCM, Quatest 3, Viện Pasteur... để đảm bảo xuyên suốt mỗi lô sản phẩm đều đạt chất lượng. Chúng ta phải tự cứu mình trước khi chờ đợi được giải cứu", ông Phúc nói.