Doanh nghiệp trẻ đưa muối Sa Huỳnh vào bếp ăn quốc tế - Báo VnExpress

Không chỉ dừng lại ở muối hột, Hồng Thắm tìm hướng nâng cấp để muối trở thành gia vị đa dạng cho mọi nhu cầu trong gian bếp, ngon và lành, lần lượt ra mắt: muối hầm, muối ống tre.

Làm muối hầm, cô mua nồi đất từ Biên Hòa và Bình Thuận - nơi đất lấy từ núi, xa khu công nghiệp, được xét nghiệm đảm bảo an toàn khi tiếp xúc với thực phẩm. Muối được tạo ra bằng cách nung muối thô trong nồi đất ở nhiệt độ cao, giúp loại bỏ hoàn toàn độ ẩm và tạp chất. Muối hầm có giá khoảng 52.000 đồng mỗi kg.

Muối tre Sahu được chế biến bằng cách nhồi muối thô vào ống tre tươi, sau đó nung trong lò từ 12 đến 16 tiếng. Nhờ hương thơm nhẹ của tre và vị đậm đà, sản phẩm được nhiều đầu bếp Hàn Quốc, Nhật Bản ưa chuộng với giá bán gần 100.000 đồng mỗi kg.

Để giúp người làm muối yên tâm bám nghề và tiếp tục duy trì mô hình sản xuất muối nền đất truyền thống, Sahu giữ giá bình ổn, tránh tình trạng bị thương lái ép giá khi được mùa. Ngoài giá sàn cố định, đơn vị còn trả thêm theo chất lượng và điều kiện thời tiết. Có năm mất mùa, mức thu mua lên tới 200.000 đồng mỗi bao 50 kg.

CEO Sahu lý giải, để thực sự tạo cuộc cách mạng với hạt muối, giá trị sản phẩm phải thực sự chạm tới người dùng. Cô chú trọng storytelling - kể câu chuyện về người làm muối và văn hóa trong từng sản phẩm, tạo ra sự kết nối cảm xúc với khách hàng.

Mỗi hũ muối đều dán nhãn với hình ảnh diêm dân trên đồng muối Sa Huỳnh. Đi kèm là câu chuyện về hành trình của một hạt muối: nước từ biển dẫn vào ruộng, chín dưới nắng rồi vào nồi đất, ấm tre... Qua hình ảnh, người mua có thể cảm nhận sự vất vả và tâm huyết của người nông dân.

Ngoài bán sản phẩm, Sahu tổ chức những buổi trải nghiệm "một ngày làm diêm dân" để khách tự tay cào muối, hớt hoa muối, nghe kể chuyện nghề. Hạt muối từ đó được trân trọng hơn, được thực khách lẫn đầu bếp gọi là "vàng trắng" của đất trời.

Đột phá với "hoa muối"

Dù thành công nâng giá trị hạt muối nhưng đến năm 2017, Sahu mới thực sự tạo bùng nổ nhờ hoa muối.

Hoa muối những tinh thể nổi lên đầu tiên khi nước biển kết tinh dưới nắng. Hạt nhỏ li ti, cấu trúc xốp bông, vị mặn dịu hậu ngọt. Cứ 100 kg muối hột mới thu được 1 kg hoa muối. Khâu thu hoạch đòi hỏi sự tỉ mỉ, phải canh đúng thời điểm tinh thể muối nổi trên mặt ruộng, rồi hớt nhẹ tay để không làm vỡ.

Vì chất lượng cao nhưng năng suất thấp, sản phẩm luôn khan hiếm, thậm chí có người phải "giữ chỗ" hàng tháng trời mới mua được.

"Việc sản xuất hoa muối không chỉ mang ý nghĩa kinh tế mà còn thể hiện khả năng đổi mới sáng tạo của người Việt", CEO Sahu nói.

Năm 2022, hoa muối Sahu được công nhận OCOP 4 sao của tỉnh Quảng Ngãi. Hiện tại, hoa muối có giá bán lẻ một kg gần 200.000 đồng. Bước tiến này đã mở ra cánh cửa ra thế giới cho sản phẩm Sa Huỳnh.

Thành công không dừng lại ở thị trường nội địa. Ngay năm đầu ra mắt, sản phẩm muối tre Sahu thành công gia nhập thị trường Đài Loan (Trung Quốc), đồng thời được đưa lên Amazon để giới thiệu tới khách hàng quốc tế.

Xưởng muối của Thắm dần mở rộng, hiện hợp tác với hơn 30 hộ diêm dân, mỗi năm bao tiêu 4.000 bao muối (50 kg mỗi bao), tạo việc làm ổn định cho khoảng 10 lao động, hợp tác hơn 30 đại lý trên toàn quốc.

Từ sinh kế đến bảo tồn di sản

Dù góp phần nâng giá trị hạt muối, Thắm và diêm dân Sa Huỳnh vẫn đối mặt nhiều áp lực: diện tích đồng muối bị thu hẹp bởi đô thị hóa, nhà cao tầng chắn gió, nguồn nước có nguy cơ ô nhiễm. Cô cho biết, hai ruộng muối đầu tiên mà cô thu mua giai đoạn đầu đã bị san lấp, đô thị hóa.

Để giữ mô hình làm muối nền đất, Sahu cùng người dân phát triển tour trải nghiệm, nơi du khách tự tay tham gia các công đoạn làm muối, thưởng thức ẩm thực, nghe chuyện nghề và khám phá hệ sinh thái đồng muối. Không khí mộc mạc, gần gũi này gợi nhớ tới những khung hình đời thường, ấm áp trong các tập show truyền hình Gia đình Ha Ha - nơi văn hóa địa phương được kể qua trải nghiệm thực tế.

Theo Thắm, đồng muối Sa Huỳnh là một công trình kiến trúc mở, gồm hệ thống ao, kênh, hồ chứa gắn liền với biển và thổ nhưỡng, vừa sản xuất muối vừa là môi trường sống cho nhiều loài chim cò, tôm cá, rong tảo. Rong trên ruộng muối là thức ăn cho cá tôm - nguồn sinh kế cho diêm dân lúc mùa muối kết thúc (một năm diêm dân sản xuất muối trong một mùa nắng). Đồng muối còn đóng vai trò giảm lũ lụt.

Báo cáo của Chương trình Phát triển Liên Hợp Quốc, diện tích đồng muối Sa Huỳnh khoảng 115 ha với 550 hộ làm nghề muối. Nghiên cứu của Viện Sinh thái và Tài nguyên sinh vật Việt Nam (2022) cho thấy nơi đây là môi trường sống của hơn 150 loài động vật, trong đó nhiều loài chim di cư và sinh vật thủy sinh đặc hữu, góp phần ổn định hệ sinh thái ven biển, ứng phó biến đổi khí hậu.

Nhiều nghiên cứu quốc tế ghi nhận du lịch bền vững gắn với bảo tồn di sản (bao gồm các nghề làng nghề truyền thống) tạo thêm việc làm, tăng thu nhập và mở rộng chuỗi giá trị địa phương. Trong đó du lịch văn hoá chiếm khoảng 40% lượng khách quốc tế và các ngành văn hoá đóng góp 3-6% kinh tế ở nhiều nước.