Doanh nghiệp khởi nghiệp: 60% rơi vào tình trạng ‘sống dở chết dở’ sau 3-4 năm

Thực tế cho thấy, sau 5 năm khởi nghiệp, chỉ 10% doanh nghiệp còn tồn tại, trong đó 3% thật sự thành công. 30% doanh nghiệp phá sản chỉ sau 1-2 năm, và khoảng 60% duy trì hoạt động nhưng trong tình trạng ‘sống dở chết dở’ sau 3-4 năm.

Tại phiên đối thoại chuyên đề “Khởi nghiệp - Đổi mới sáng tạo”, trong khuôn khổ Diễn đàn Kinh tế tư nhân Việt Nam (VPSF) 2025 diễn ra chiều 15/8, TS Nguyễn Hữu Xuyên - Phó Viện trưởng Viện Chiến lược và Chính sách khoa học và công nghệ cho biết, nước ta có gần 1 triệu doanh nghiệp, khoảng 5 triệu hộ kinh doanh. Mục tiêu đến năm 2030 có 2 triệu doanh nghiệp, tức tăng hơn 100% so với hiện tại; năm 2045 con số này là 3 triệu doanh nghiệp.

Tuy nhiên, ông Xuyên thẳng thắn chỉ ra: Sau 5 năm khởi nghiệp, chỉ khoảng 10% doanh nghiệp còn tồn tại. Trong số này, chỉ 3% thực sự thành công.

Còn lại, 30% hoàn toàn thất bại hoặc phá sản chỉ sau 1-2 năm và 60% rơi vào tình trạng "sống dở chết dở" sau 3-4 năm.

Với "bộ tứ trụ cột" gồm Nghị quyết số 66, số 57, số 59 và số 68, ông Xuyên cho rằng đây là cơ hội cho khởi nghiệp sáng tạo và thúc đẩy kinh tế tư nhân.

“Trước đây, nông nghiệp giúp thoát nghèo thì hiện tại, công nghiệp giúp Việt Nam trở thành nước thu nhập trung bình thấp. Trong tương lai, khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số sẽ là ba trụ cột giúp Việt Nam thoát khỏi bẫy thu nhập trung bình, hướng tới mục tiêu trở thành quốc gia thu nhập cao vào năm 2045”, ông Xuyên nhấn mạnh. 

Khởi nghiệp trong lĩnh vực công nghệ, ông Nguyễn Xuân Lục, Phó Chủ tịch HĐQT Công ty CP Công nghệ WATA, nhận xét, nhu cầu chuyển đổi số tại Việt Nam đang tăng nhanh ở cả khối doanh nghiệp tư nhân và cơ quan nhà nước. Nhận thức về vai trò của công nghệ trong nâng cao năng suất và hiệu quả quản trị ngày càng rõ rệt. Song song đó, các công nghệ như trí tuệ nhân tạo (AI), điện toán đám mây và Internet vạn vật (IoT) đang phát triển mạnh, với chi phí triển khai ngày càng giảm.

Tuy nhiên, các doanh nghiệp khởi nghiệp công nghệ vẫn gặp khó khăn về thiếu nhân lực chất lượng cao, hạn chế vốn cho nghiên cứu phát triển và tâm lý e ngại thay đổi quy trình ở một bộ phận khách hàng.

“Thách thức lớn hiện nay là cạnh tranh gay gắt với doanh nghiệp nước ngoài có tiềm lực mạnh, trong khi công nghệ thay đổi nhanh, đòi hỏi doanh nghiệp phải liên tục thích ứng”, ông Lục cho hay. Tuy vậy, cơ hội vẫn rộng mở nhờ thị trường số hóa trong các lĩnh vực sản xuất, y tế, giáo dục và dịch vụ còn nhiều dư địa phát triển, cùng sự hỗ trợ từ Nghị quyết 57 và Nghị quyết 68.

Đại diện của WATA bày tỏ, doanh nghiệp của ông đã được hưởng nhiều lợi ích từ hai nghị quyết này như môi trường pháp lý thuận lợi, ưu đãi về thuế, thuê hạ tầng, tiếp cận vốn ưu đãi cho R&D và cơ hội kết nối với các viện nghiên cứu, trường đại học...

Từ thực tiễn hoạt động, ông Lục đề xuất Nhà nước cần rút gọn thủ tục công nhận doanh nghiệp khoa học, công nghệ và rút ngắn thời gian xét duyệt. Bên cạnh đó, cần thiết kế chương trình đào tạo nhân lực số sát với nhu cầu doanh nghiệp. Đồng thời, tạo cơ chế thử nghiệm công nghệ mới trong môi trường thực tế.

Về phía doanh nghiệp, nên chủ động tìm hiểu chính sách, đầu tư R&D ngay từ giai đoạn đầu kể cả ở quy mô nhỏ. Ngoài ra, cần khai thác dữ liệu tích luỹ khách hàng, dự án chính là “tài sản quý” cần lưu trữ, phân tích để cải thiện sản phẩm nâng cao năng lực cạnh tranh.

Theo bà Phạm Thị Bích Huệ - Phó Chủ tịch Hội Doanh nhân trẻ Việt Nam, Trưởng Ban Tổ chức Diễn đàn Kinh tế tư nhân Việt Nam 2025, Nghị quyết 57 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, cùng Nghị quyết 68 về phát triển kinh tế tư nhân là kim chỉ nam và là bảo trợ chính trị vững chắc cho cộng đồng doanh nhân trẻ, doanh nghiệp tiên phong. 

Sắp tới, Đề án Quốc gia về khởi nghiệp sáng tạo sẽ cụ thể hóa các định hướng này, tạo hành lang pháp lý, cơ chế tài chính và môi trường hợp tác để ý tưởng có thể đi từ phòng thí nghiệm ra thị trường, góp phần đưa Việt Nam trở thành quốc gia đổi mới sáng tạo vào năm 2045, bà Huệ cho hay.