Điều gì đe dọa sự tồn vong của loài người?

Cuốn sách “The Decline And Fall Of The Human Empire” mang đến góc nhìn tổng quan và gợi mở suy nghĩ về sự gia tăng và sụt giảm dân số loài người, thậm chí nhắc đến khía cạnh tồn vong, theo Forbes.

Phần lớn mọi người đều nghĩ rằng loài người sẽ tồn tại mãi mãi, chiến thắng hết các căn bệnh đáng sợ,chinh phục thiên nhiên và có thể cả vũ trụ. Sự tưởng tượng này hấp dẫn, nhưng con người cần phải nhìn xa để thấy quan niệm này rất ngớ ngẩn trong thực tế. Không chỉ toàn bộ thú có vú tiến hóa gần nhất với loài người đã tuyệt chủng, mà một phần đáng kể đa dạng sinh học của cả hành tinh, từ những sinh vật nhỏ nhất đến lớn nhất, cũng đều đã biến mất.

Trong cuốn sách mới nhất của mình, The Decline and Fall of The Human Empire, nhà cổ sinh vật học kiêm sinh học tiến hóa người Anh Henry Gee, biên tập viên cao cấp của tạp chí khoa học hàng đầu Nature, đã viết: "Loài người sẽ biến mất khỏi Trái Đất trong vòng 10.000 năm tới".

Tiến sĩ Gee không chỉ là một nhà văn mà còn là một nhà khoa học. Vì vậy ông xây dựng lập luận của mình bằng những điều mà ông hiểu rõ nhất: khoa học.

Con người yếu ớt thay vì toàn năng

Trong phần đầu của cuốn sách có tiêu đề Rise, Tiến sĩ Gee đã đặt nền tảng cho lập luận của mình bằng cách chia sẻ thông tin mới nhất được biết về nguồn gốc tiến hóa của con người. Quá trình bắt đầu khi những con vượn hai chân xuất hiện đầu tiên ở châu Phi và dần di chuyển rộng khắp thế giới vào khoảng hai triệu năm trước, sau đó tiến hóa thành các loài mới. Mặc dù dữ liệu và bằng chứng hóa thạch của con người không đầy đủ, chúng ta vẫn biết rằng loài người chỉ là một trong nhiều loài tiến hoá cao xuất hiện trong 315.000 năm qua.

Một số nhóm chủng tộc nổi tiếng nhất của loài người là người Neanderthal ở châu Âu, người Denisova ở Tây Tạng và một số người được gọi một cách trìu mến là "người Hobbit" ở Indonesia, đều đã tuyệt chủng.

Phân bố rải rác khắp toàn cầu, con người thời xa xưa có rất ít cơ hội giao phối với những loài tiến hoá cao khác, do đó, nguồn gen của con người hiện đại chỉ phù hợp với từng khu vực sống và không có được sự đa dạng các nguồn gen mạnh.

Sự thiếu đa dạng về mặt di truyền khiến tương lai của con người càng thêm khó khăn khi con người dễ mắc phải nhiều loại bệnh đáng sợ và chúng có thể nhanh chóng xóa sổ toàn bộ giống loài.

Cuốn sách ngày 18/3. Ảnh: The Forbes.

Lịch sử đó đã được chứng minh với người Neanderthal. Theo Tiến sĩ Gee, những người anh em tiến hóa gần gũi của con người hiện đại là người Neanderthal, cũng không có nhiều yếu tố đa dạng về di truyền, thậm chí còn ít hơn con người. Điều này đã khiến họ gặp bất lợi lớn về tiến hóa khi cạnh tranh với con người hiện đại để giành các nguồn tài nguyên quý giá.

Điều này buộc họ phải giao phối với con người hiện đại để tìm cách sinh tồn, nếu không họ sẽ phải đối mặt với nguy cơ tuyệt chủng. Trong khi họ đã thử cách giao phối với con người hiện đại, thì điều đó vẫn chưa đủ để cứu họ khỏi tuyệt chủng. Hóa thạch, cả xương và DNA hóa thạch, đều cho thấy người Neanderthal đã thất bại trong quá trình trên.

Trong phần thứ hai của cuốn sách có đầu đề Fall, Tiến sĩ Gee xem xét các khía cạnh lịch sử gần đây hơn, điều đang đe dọa tương lai lâu dài của chúng ta, đặc biệt là nông nghiệp thâm canh. Nông nghiệp từ lâu đã là nguồn sống giúp cho dân số con người sinh tồn và bùng nổ. Tuy nhiên, việc tiêu dùng một số loại thực phẩm quen thuộc cũng khiến chúng ta phụ thuộc đáng kể vào một phạm vi thực phẩm rất hạn hẹp và khó thích nghi với đồ ăn mới cũng như môi trường mới.

Các nghiên cứu gần đây phát hiện ra rằng con người đang phải trải qua sự sụt giảm mạnh về tỷ lệ sinh sản. Một phần là do trình độ học vấn ngày càng tăng đối với phụ nữ, khi họ giảm nhu cầu làm mẹ và muốn theo đuổi các hoạt động khác. Còn một phần khác là do số lượng tinh trùng nam giới giảm mạnh. Tại sao? Không ai biết.

Điều đáng nói là tốc độ tăng trưởng dân số từng tăng vọt của chúng ta hiện chậm lại. Theo Tiến sĩ Gee, nếu chúng ta không làm gì để giải quyết những vấn đề này, "Dân số loài người sẽ giảm xuống mức không thể duy trì được và sự tuyệt chủng sẽ đến gần".

Con người phải suy nghĩ lại về tương lai

Trong phần thứ ba của cuốn sách này, có đầu đề Escape, Tiến sĩ Gee đề xuất một giải pháp khá kỳ lạ cho sự diệt vong sắp xảy ra: Thiết lập các thuộc địa trong không gian. Tiến sĩ Gee lập luận rằng sự cô lập về không gian của các thuộc địa này sẽ hỗ trợ sự sống còn của loài người bằng cách cho phép các cộng đồng con người có đặc điểm di truyền riêng biệt phát triển, có thể giao phối với những người vẫn đang sống trên Trái Đất hoặc ở nơi khác trong không gian. Từ đó, họ sinh ra những đứa con có phẩm chất tốt nhất của cả hai nhóm.

Nhưng lập luận này bị suy yếu bởi thực tế đã được các nhà sinh học bảo tồn gen tìm ra: Các nhóm gen nhỏ, biệt lập đã tồn tại từ lâu hiếm khi phục hồi được sự đa dạng như ban đầu dù có trải qua quá trình cải tạo.

Hơn nữa, các thành viên trong những cộng đồng biệt lập thường thù địch với người ngoài và trở nên hung dữ, thậm chí là giết người mới đến. Và do đó, việc duy trì nguồn gen cũ làm tăng khả năng xuất hiện các khiếm khuyết về gen hay làm tăng khả năng dễ bị bệnh tật, khó chống chịu với thiên tai, thảm hoạ và dẫn đến tuyệt chủng. Đây chính xác là điều đã xảy ra với người Neanderthal. Trên thực tế, tình trạng cận huyết nghiêm trọng có thể giải thích hầu hết vấn đề sức khỏe mà các gia đình hoàng gia châu Âu phải đối mặt.

Trong khi khuyến nghị của Tiến sĩ Gee giống như một biện pháp tạm thời, đây vẫn là một cuốn sách khiến con người phải suy nghĩ lại về tương lai. Từ đó, tác phẩm này kích thích nhiều cuộc thảo luận sâu sắc từ mọi tầng lớp xã hội, đặc biệt là cách chúng ta sinh tồn, sinh sống và phát triển.