Điện lực Việt Nam: Hành trình đến vị trí số 1 Đông Nam Á

Từ công suất điện chỉ có 31,4 MW sau ngày tiếp quản Thủ đô (10.1954) với sản lượng 53 triệu kWh, đến nay, ngành điện lực Việt Nam đã có trên 82.400 MW với sản lượng trên 300 tỉ kWh, đứng thứ nhất Đông Nam Á và thứ 22 thế giới.

Trong thư gửi các bộ công nhân viên dịp kỷ niệm 70 năm ngành truyền thống ngành Điện Việt Nam (cuối năm 2024), Chủ tịch HĐTV Tập đoàn Điện lực Việt Nam Đặng Hoàng An khẳng định: "Các thế hệ cán bộ, công nhân viên người lao động ngành Điện có quyền tự hào về những thành tựu to lớn và đóng góp quan trọng mang tính chất quyết định cho phát triển kinh tế - xã hội đất nước…".

Khẳng định vị thế "đầu tàu kinh tế"

Triển lãm thành tựu đất nước nhân dịp kỷ niệm 80 năm Quốc khánh (2.9.1945 - 2.9.2025) do Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch chủ trì, diễn ra từ ngày 28.8 - 5.9 tại Trung tâm Triển lãm Quốc gia (xã Đông Anh, TP.Hà Nội), người dân ấn tượng trước không gian triển lãm của Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) với chủ đề "Đầu tàu kinh tế" bằng sa bàn Hệ thống điện Quốc gia - biểu tượng cho hành trình hơn 70 năm "thắp sáng niềm tin" của ngành điện trong tiến trình phát triển đất nước. Sa bàn mô phỏng toàn cảnh lưới điện Việt Nam đến năm 2025 với tổng công suất hơn 88.400 MW, đứng đầu Đông Nam Á và thứ 22 thế giới. 

Trên đó, thể hiện sinh động toàn bộ hệ thống nguồn và lưới điện, bao gồm hàng chục nhà máy thủy điện, nhiệt điện và điện khí trải dài trên khắp cả nước. Cụm thủy điện Hòa Bình, Sơn La, Lai Châu; các trung tâm điện lực lớn như Uông Bí, Phả Lại, Hải Phòng, Quảng Ninh, Nghi Sơn  ở miền Bắc. Các nhà máy thủy điện với quy mô lớn nhỏ khác nhau, điển hình là Nhà máy Thủy điện Ialy và các nhà máy thủy điện trên các dòng sông Thu Bồn, Sê San, Srepok… ở miền Trung; các trung tâm điện lực lớn như Vũng Áng, Nghi Sơn. Miền Nam nổi bật với các trung tâm nhiệt điện lớn như Phú Mỹ, Vĩnh Tân, Duyên Hải, đảm bảo cung cấp điện ổn định cho khu vực kinh tế năng động nhất cả nước.

Điểm nhấn trung tâm trên sa bàn là hệ thống đường dây truyền tải 500kV Bắc - Nam 3 mạch, gắn kết ba miền của Tổ quốc bằng "mạch máu" năng lượng, giúp cân bằng phụ tải trên cả nước. Đặc biệt, công trình đường dây 500kV mạch 3 Quảng Trạch - Phố Nối được triển khai thi công thần tốc trong thời gian kỷ lục hơn 6 tháng, đưa vào vận hành năm 2024, được Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính biểu dương là kỳ tích chưa từng có của ngành điện và ngành xây dựng Việt Nam.

Ông Trịnh Mai Phương - Trưởng ban Truyền thông và Văn hóa doanh nghiệp của EVN - cho biết: "Với tinh thần "thắp sáng niềm tin" và điểm nhấn trung tâm là sa bàn Hệ thống điện Việt Nam, qua triển lãm lần này, EVN mong muốn mang đến cho công chúng cái nhìn toàn diện quá trình phát triển trong hơn 70 năm qua của ngành điện. Những nỗ lực hiện tại nhằm đảm bảo cung ứng điện an toàn, liên tục. Đồng thời, EVN khẳng định và cam kết tiếp tục đồng hành cùng nhân dân trong mọi chặng đường phát triển.

Tiến đến kỷ nguyên xanh, điện hạt nhân...

PGS-TS Cao Hào Thi, hiệu trưởng Trường đại học Công nghệ Sài Gòn nhận xét, những gì EVN trưng bày tại triển lãm không chỉ để khách tham quan, trải nghiệm, mà còn khẳng định vị thế "đầu tàu kinh tế" của ngành. "Một nền kinh tế phát triển luôn cần một số ngành công nghiệp dịch vụ chủ lực, ngành điện là một trong những ngành có sự phát triển rõ nét nhất với tinh thần "điện đi trước một bước". Có thể hình dung thế này, kinh tế - xã hội phát triển 1 thì điện lực phải có mức tăng trưởng gấp 3 - 5 lần mới đủ", ông chia sẻ.

Từng là kỹ sư làm việc tại Nhà máy thủy điện Đa Nhim sau ngày Bắc - Nam thống nhất một nhà, PGS-TS Cao Hào Thi nhớ lại: "Ngày đó, một nhà máy thủy điện ở phía nam là Đa Nhim 400 MW, phía bắc có Thác Bà 120 MW... là thấy vĩ đại lắm rồi. Các dự án thủy điện sau này có công suất lớn hơn nhiều và ngày càng chứng tỏ sự tiến bộ nhanh chóng của ngành với thủy điện Hòa Bình, Sơn La, Trị An... Rồi đường dây 500 kV lịch sử để đưa điện từ Bắc vào Nam, vừa qua là công trình 500 kV mạch 3 lại đưa điện từ Nam, Trung ra Bắc... Sự linh hoạt, quyết đoán và táo bạo của ngành điện thực sự tạo nhiều cung bậc cảm xúc với người trong lẫn ngoài ngành. Nay chỉ cần vài nét chấm phá qua sa bàn hệ thống, có thể hình dung sự lớn mạnh vĩ đại và đáng tự hào này".

Đất nước có lịch sử 80 năm độc lập, ngành điện lực Việt Nam cũng có bề dày lịch sử đáng tự hào với hơn 70 năm. Nếu sau 1975, có khoảng 2,5% số hộ gia đình trên cả nước được sử dụng điện, thì đến hết 2023, 100% số xã, 99,83% số hộ, 99,74 số hộ nông thôn có điện. PGS-TS Cao Hào Thi nhấn mạnh, điều đáng tự hào của ngành điện là từ chỗ phụ thuộc vào công nghệ, chuyên môn của chuyên gia nước ngoài như Nhật Bản, Liên Xô... đến nay, các dự án thủy điện mở rộng đều do chuyên gia, kỹ sư người Việt đảm trách.

Nguyên Bộ trưởng Bộ Năng lượng Thái Phụng Nê, Anh hùng lao động thời kỳ đổi mới - chia sẻ tại lễ kỷ niệm 80 năm thành lập Chính phủ mới đây: Vào thập niên 80, 90 của thế kỷ trước, thủy điện Hòa Bình là công trình thế kỷ nhờ sự giúp đỡ của Liên Xô với hơn 700 chuyên gia là kỹ sư lành nghề và công nhân kỹ thuật từ Liên Xô sang. Thế nhưng, khi xây dựng thủy điện Yaly với quy mô nhỏ hơn 3 lần so với thủy điện Hòa Bình, chúng ta đã bước đầu tự khảo sát thiết kế và tổ chức xây dựng, có mời chuyên gia nhưng chỉ có 20 người. Dự án này hoàn thành với tốc độ đào hầm nhanh hơn nhiều do chúng ta biết sử dụng, mua các thiết bị tiên tiến của Thụy Điển. Tương tự, trong thế kỷ 21, thủy điện Sơn La là công trình thủy điện lớn nhất do người Việt tự chủ hoàn toàn. Từ việc tự thiết kế, tự khảo sát thiết kế tổ chức xây dựng và lắp đặt thiết bị, đến đề xuất lập cơ chế đặc thù thực hiện dự án. Nhờ đó, công trình không chỉ hoàn thành vượt tiến độ 3 năm, còn tiết kiệm 1,5 tỉ USD.

Từ những thành quả trên, ông khẳng định, Việt Nam mà cụ thể là ngành điện Việt Nam sẽ chuẩn bị sẵn sàng để xây dựng Nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận 1, Ninh Thuận 2. Đó là xây dựng năng lượng xanh, cùng với cả điện mặt trời, điện gió. 

Ngành năng lượng Việt Nam đang bước vào kỷ nguyên mới, hướng tới điện hạt nhân và năng lượng xanh.