Đề xuất bán chứng khoán có lãi mới phải nộp thuế thu nhập cá nhân, lỗ thì thôi

Chuyên gia nhận định, phương pháp thu thuế thu nhập cá nhân đối với giao dịch chứng khoán hiện nay tuy có ưu điểm đơn giản, dễ áp dụng nhưng bất cập khi nhà đầu tư lỗ vẫn phải nộp thuế.

Bộ Tài chính đang lấy ý kiến dự thảo nghị định sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định 126 hướng dẫn thi hành Luật Quản lý thuế. Theo đó cơ quan này đề xuất thu thuế thu nhập cá nhân ngay khi nhà đầu tư nhận cổ tức hoặc thưởng bằng chứng khoán.

Đề xuất này đã vấp phải nhiều ý kiến trái chiều từ cộng đồng đầu tư. Hiệp hội Các nhà đầu tư tài chính Việt Nam (VAFI) thậm chí đã hai lần gửi văn bản góp ý với những góc nhìn đáng chú ý. 

Kiến nghị thuế suất 3% với chuyển nhượng chứng khoán 

Trong công văn mới nhất ngày 14-7, VAFI kiến nghị Bộ Tài chính nghiên cứu áp dụng phương pháp Capital Gain Tax (CGT) khi xây dựng luật thuế mới.

Theo VAFI, CGT là phương pháp tính thuế dựa trên lợi nhuận thực nhận. Theo đó thuế được tính bằng tổng giá trị bán chứng khoán (giá bán bình quân) trừ tổng giá trị mua (giá mua bình quân), nhân với thuế suất. Phương pháp này chỉ thu thuế nếu nhà đầu tư có lãi khi bán chứng khoán.

Ngoài ra VAFI cho biết khi bán cổ phiếu thưởng, nhà đầu tư cũng phải chịu hai loại thuế thu nhập cá nhân, gồm: Thuế khoán 0,1% trên tổng giá trị bán chứng khoán; Thuế suất 5% trên tổng giá trị cổ phiếu thưởng tính theo mệnh giá 10.000 đồng/cổ phiếu, bất kể thực tế đầu tư lỗ hay lãi.

VAFI cho rằng cách tính này là bất hợp lý, vì trên thế giới, hầu hết các quốc gia chỉ áp dụng CGT và không đánh thuế riêng cổ phiếu thưởng. Khi nhà đầu tư bán cổ phiếu thưởng, họ chỉ nộp thuế CGT một lần như các giao dịch chứng khoán thông thường.

VAFI khẳng định hiện nay, phần mềm của các công ty chứng khoán, sở giao dịch và trung tâm lưu ký đều hiện đại, có thể đáp ứng cách tính này dễ dàng.

Ngoài ra thuế khoán tuy đơn giản nhưng khiến nhà đầu tư phải nộp thuế ngay cả khi lỗ, và không tính đến các chi phí thực tế như phí môi giới hay margin...

Để giải quyết các bất cập nêu trên, VAFI kiến nghị áp dụng CGT cho thuế thu nhập cá nhân từ chuyển nhượng chứng khoán, với công thức: (tổng giá trị bán theo giá bán bình quân - tổng giá trị mua theo giá mua bình quân) x thuế suất 3%.

Theo VAFI, thuế suất 3% là hợp lý, vừa đảm bảo ngân sách, vừa tạo động lực phát triển thị trường chứng khoán, đồng thời giúp doanh nghiệp niêm yết huy động vốn dễ dàng hơn từ nhà đầu tư trong nước và quốc tế.

Lãi mới nộp thuế, lỗ thì không - có khó? 

Trao đổi với Tuổi Trẻ Online, ông Trương Hiền Phương - giám đốc cấp cao Chứng khoán KIS Việt Nam - ủng hộ đề xuất cải tiến công thức tính thuế thu nhập cá nhân dựa trên thực lãi của nhà đầu tư.

Ông đánh giá đây là một bước tiến phù hợp, tiệm cận thông lệ quốc tế, tương tự như Canada hay Mỹ - nơi người dân chỉ nộp thuế khi có lãi. Tuy nhiên điều vị chuyên gia chứng khoán này băn khoăn là về tính khả thi khi triển khai.

"Hoạt động mua bán chứng khoán diễn ra liên tục với nhiều mức giá khác nhau. Trong trường hợp nhà đầu tư mua cổ phiếu ở giá cao, sau đó mua thêm ở giá thấp hơn (trung bình giá xuống), khi giá cổ phiếu tăng nhưng vẫn chưa bằng mức giá mua ban đầu, việc xác định lãi hay lỗ nếu chỉ bán một phần cổ phiếu sẽ rất phức tạp", ông Phương nói.

Ngoài ra việc xác định chi phí vốn đầu tư phức tạp. Bởi thuế thu nhập chỉ đánh trên phần lợi nhuận ròng, tức doanh thu trừ chi phí. Với chứng khoán, ngoài phí giao dịch còn có chi phí margin (lãi vay ký quỹ)...

Ông Phương nêu ví dụ, nhà đầu tư mua cổ phiếu bằng tiền mặt ở lô đầu, sau đó mua thêm bằng margin khi giá giảm, thì chi phí vốn lô mua sau sẽ bao gồm cả lãi vay margin.

Để đề xuất này triển khai khả thi, ông Phương kiến nghị cần có công thức tính toán rõ ràng để xác định giá vốn và lãi/lỗ hằng tháng. Các hướng dẫn chi tiết, minh bạch cho từng tình huống cụ thể, cùng mức thuế tương ứng.