Mỹ phẩm ‘dỏm’ hoành hành, giải pháp nào ngăn chặn?

Mỹ phẩm kém chất lượng được bày bán khắp nơi trên sàn thương mại điện tử và mạng xã hội, điều này ảnh hưởng không nhỏ đến cuộc sống của người dân.

Mỹ phẩm dỏm bán công khai

Hiện nay, mỹ phẩm “dỏm” vẫn được buôn bán khắp nơi trên mạng. Trong vai người mua hàng, chúng tôi tìm kiếm sản phẩm kem trị nám Zunya Collagen 3D Perfect Whitening Cream Make-up của Công ty Linh Anh phân phối. Đây là sản phẩm bị Bộ Y tế yêu cầu tạm dừng lưu hành vì có công thức không đúng, nhãn ghi công dụng không phù hợp như hồ sơ đã công bố. Bộ Y tế cũng yêu cầu Công ty Linh Anh phải thu hồi và tiêu hủy sản phẩm từ đầu tháng 5/2025.

Tuy nhiên, ngày 29/8, khi tìm kiếm sản phẩm kem trị nám này trên sàn thương mại điện tử Shopee thì vẫn có nhiều gian hàng đang bán với giá 450.000-550.000 đồng/hộp.

Hay như sản phẩm serum dưỡng trắng da Zunya Nano Collagen cũng bị Bộ Y tế yêu cầu thu hồi vì có nhãn ghi công dụng không phù hợp với hồ sơ công bố. Thế nhưng, sản phẩm này vẫn bán ngang nhiên trên Shopee với giá từ 600.000-650.000 đồng/lọ.

Ngay sau khi PV VTC News liên hệ với đại diện Shopee để làm rõ vấn đề kiểm soát và xử lý đối với sản phẩm vi phạm, toàn bộ các sản phẩm trên đã nhanh chóng bị gỡ bỏ khỏi nền tảng.

Nhiều sản phẩm mỹ phẩm buộc phải thu hồi từng bày bán công khai trên sàn thương mại điện tử Shopee. Ảnh: Đại Việt.

Thực tế trên cũng phản ánh nỗi lo của nhiều người tiêu dùng khi mua mỹ phẩm trực tuyến. Chị Nguyễn Lan Anh (ngụ đường Cách Mạng Tháng Tám, phường Nhiêu Lộc, TP.HCM) cho biết thường xuyên đặt mua mỹ phẩm trên các sàn thương mại điện tử và mạng xã hội Facebook, nhưng thông tin sản phẩm chị có được chủ yếu từ phía người bán, khó phân biệt đâu là hàng chính hãng, đâu là sản phẩm kém chất lượng hay đã bị cấm lưu hành.

“Cơ quan chức năng công bố sản phẩm kém chất lượng ở đâu thì tôi cũng không rõ. Tôi cần mua loại nào thì lên mạng tìm kiếm thôi”, chị Lan Anh nói.

Chị Lan Anh cho biết từng mua một hộp kem dưỡng da trên Facebook với giá 1,2 triệu đồng. Sản phẩm được quảng cáo đạt nhiều tiêu chuẩn khắt khe, phù hợp với mọi loại da. Tuy nhiên, sau khi sử dụng, chị bị dị ứng dù trước đó chưa từng gặp tình trạng này. Liên hệ với người bán để phản ánh, chị không nhận được sự hợp tác, thậm chí người bán còn chối bỏ trách nhiệm.

Trả lời PV Báo Điện tử VTC News, đại diện Shopee cho biết, sàn thương mại điện tử này luôn kiên quyết xử lý các hành vi vi phạm pháp luật và chính sách của sàn.

Các sản phẩm khi đăng bán trên sàn sẽ được quản lý thông qua nhiều cơ chế kiểm soát để đảm bảo người bán không vi phạm chính sách của nền tảng. Hệ thống kiểm soát bằng từ khóa và hình ảnh sẽ được bộ phận kiểm duyệt của Shopee cập nhật thường xuyên thông qua công tác kiểm tra/giám sát hoặc ngay khi phát sinh/tiếp nhận thông tin về các vụ việc có liên quan.

Shopee cũng tăng cường rà soát, kiểm tra thường kỳ và xử lý các trường hợp vi phạm ngay khi phát hiện hoặc nhận được khiếu nại. Các trường hợp cố tình vi phạm, nhân sự kiểm duyệt của công ty sẽ cương quyết gỡ bỏ các nội dung và sản phẩm vi phạm. Đối với nhà bán vi phạm, Shopee sẽ có những biện pháp xử lý tùy theo mức độ vi phạm từ tạm khóa đến khóa vĩnh viễn, trong trường hợp vi phạm nghiêm trọng, chúng tôi sẽ báo cáo cơ quan nhà nước có thẩm quyền theo quy định của pháp luật.

Shopee cũng kêu gọi người bán cần thể hiện trách nhiệm thông qua việc tuân thủ nghiêm túc các quy định pháp luật, đảm bảo nguồn gốc, xuất xứ rõ ràng và minh bạch thông tin sản phẩm.

"Người tiêu dùng cũng đóng vai trò quan trọng trong việc chủ động tìm hiểu thông tin sản phẩm, lựa chọn nhà bán uy tín và phản ánh kịp thời khi phát hiện dấu hiệu vi phạm. Khi tất cả các bên cùng chung tay hành động vì mục tiêu chung sẽ góp phần xây dựng một thị trường lành mạnh", đại diện Shopee chia sẻ.

Thời gian qua, các nhãn hàng nổi tiếng như Dove, Pantene, Oxy của các “ông lớn” Unilever, The P&G, Rohto cũng phải xin thu hồi nhiều sản phẩm lưu hành tại Việt Nam khi cơ quan chức năng siết chặt quản lý mỹ phẩm. Điều này cho thấy, chất lượng mỹ phẩm đang lưu hành trên thị trường rất đáng quan ngại.

Hậu quả khôn lường

Bác sĩ Nguyễn Vũ Hoàng, Phó giám đốc Bệnh viện Da liễu TP.HCM cho biết, nhu cầu làm đẹp ngày càng tăng cao khiến cho nhiều bệnh nhân đã phải đến bệnh viện vì gặp tai biến do sử dụng mỹ phẩm không rõ nguồn gốc.

Bác sĩ Nguyễn Vũ Hoàng, Phó giám đốc Bệnh viện Da liễu TP.HCM. Ảnh: Đ.V.

Theo bác sĩ Hoàng, năm 2024 có hơn 80.000 bệnh nhân đến khám tại Bệnh viện Da liễu TP.HCM. Trong đó, số bệnh nhân viêm da tiếp xúc dị ứng đang đứng ở vị trí thứ 3, sau viêm da cơ địa và mụn trứng cá. Nguyên nhân là mỹ phẩm kém chất lượng đang phổ biến và gia tăng.

“Bệnh nhân đến khám, nhập viện tại Bệnh viện Da liễu TP.HCM tăng mạnh vì dùng mỹ phẩm không rõ nguồn gốc gia tăng về số lượng và độ nặng”, bác sĩ Hoàng nói.

Phó giám đốc Bệnh viện Da liễu TP.HCM chia sẻ, bệnh nhân sử dụng mỹ phẩm thường thiếu kiến thức lựa chọn sản phẩm, muốn cải thiện nhanh, giá thành rẻ và cái kết họ gặp phải là những tổn hại về sức khỏe, tâm lý, thời gian, tiền bạc…

Cũng theo bác sĩ Hoàng, trong quá trình điều trị, bác sĩ gặp rất nhiều khó khăn do bệnh nhân đã dùng nhiều sản phẩm hỗn hợp, khó xác định thành phần, thiếu mẫu sản phẩm để xét nghiệm. Điều này kéo theo chi phí điều trị cao, thời gian điều trị kéo dài do biến chứng mạn tính như sẹo, rối loạn sắc tố…

Ông Nguyễn Tấn Phong, Giám đốc Trung tâm tư vấn pháp luật Hiệp Hội Thương mại điện tử Việt Nam (VECOM) cho biết, thực tế cho thấy công tác hậu kiểm mỹ phẩm tại Việt Nam vẫn còn nhiều lỗ hổng.

Ông Nguyễn Tấn Phong. Ảnh: Đại Việt.

Ông Phong chỉ ra 4 thách thức lớn. Thứ nhất, doanh nghiệp rút số công bố bất thường, đây là “kẽ hở” khiến nhiều sản phẩm biến mất khỏi danh sách công bố trước khi bị kiểm tra. Thứ hai, nguồn lực hạn chế: nhiều địa phương thiếu cán bộ chuyên trách, phòng kiểm nghiệm chưa đạt chuẩn quốc tế khiến việc kiểm tra khó kịp thời và toàn diện.

Thứ ba, mỹ phẩm tràn lan trên sàn thương mại điện tử (TMĐT): Nhiều sàn TMĐT như Shopee, TikTok, Facebook nhưng không qua kiểm soát chất lượng nghiêm ngặt khiến việc kiểm tra, truy xuất và xử lý trở nên khó khăn hơn. Cuối cùng chính là chế tài xử phạt chưa đủ răn đe, mức phạt hiện nay chỉ từ 30-50 triệu đồng, trong khi lợi nhuận từ vi phạm có thể gấp nhiều lần.

“Chính những bất cập này khiến thị trường mỹ phẩm Việt Nam chưa thật sự minh bạch và an toàn”, ông Phong nói.

Theo ông Phong, để khắc phục những thách thức nói trên, cần có những giải pháp mạnh tay. Điển hình như việc hoàn thiện pháp luật: Sửa đổi quy định hiện hành, tăng chế tài xử phạt và quy rõ trách nhiệm của doanh nghiệp, KOL, sàn thương mại điện tử. Đặc biệt, dự thảo Nghị định quản lý mỹ phẩm dự kiến trình Chính phủ tháng 9/2025 được kỳ vọng sẽ “bịt” những lỗ hổng lớn.

Bên cạnh đó là phải Ứng dụng công nghệ số, xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia về mỹ phẩm, áp dụng mã QR và hệ thống truy xuất nguồn gốc để người tiêu dùng dễ kiểm tra, hạn chế hàng giả. Tăng cường nguồn lực, đầu tư phòng kiểm nghiệm đạt chuẩn ISO/IEC 17025, đào tạo cán bộ chuyên trách và lập đội hậu kiểm tại trung ương, địa phương.

Ngoài ra, phải có sự phối hợp liên ngành - hợp tác quốc tế, liên kết Bộ Y tế, Bộ Công Thương, Công an kinh tế. Đồng thời cần có sự trao đổi thông tin với các cơ quan trong khu vực ASEAN và Tổ chức Y tế thế giới (WHO) để cảnh báo sớm rủi ro.

Cũng theo ông Phong, việc nâng cao ý thức cộng đồng, tuyên truyền mạnh mẽ, công khai vi phạm, khuyến khích người tiêu dùng phản ánh sai phạm cũng là giải pháp hữu hiệu để đấu tranh với mỹ phẩm "dỏm".

"Hậu kiểm không chỉ là công cụ pháp lý mà là biểu hiện của quản trị hiện đại dựa trên dữ liệu, sự minh bạch và niềm tin. Nhưng niềm tin chỉ bền vững khi hệ thống pháp luật đủ mạnh, cơ chế giám sát đủ hiệu quả và đạo đức thực thi công vụ được đặt lên hàng đầu”, ông Phong nói.