Dấu hiệu nhận biết trẻ tự kỷ theo từng giai đoạn - Báo VnExpress

Rối loạn phổ tự kỷ (ASD) có liên quan đến sự phát triển của não, ảnh hưởng đến khả năng nhận thức, giao tiếp, tương tác xã hội của trẻ. BS.CKI Nguyễn Đông Bảo Châu, khoa Nhi, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP HCM, cho biết rối loạn này bao gồm các kiểu hành vi hạn chế và lặp lại. Phụ huynh có thể quan sát quá trình phát triển của con, nhận biết sớm những dấu hiệu bất thường dưới đây.

10-12 tháng tuổi

Trẻ 10-12 tháng tuổi thường phát triển kỹ năng vận động thô (bò, tự đứng dậy...), vận động tinh (cầm nắm đồ vật bằng ngón cái và ngón trỏ), khả năng phối hợp tay - mắt tốt hơn, bắt đầu nói từ đơn, phản ứng với người chăm sóc...

Các dấu hiệu rối loạn phổ tự kỷ ở nhóm trẻ này có thể bao gồm không phản ứng khi được gọi tên, không bập bẹ hoặc chỉ phát ra những âm thanh đơn điệu và lặp lại, khó khăn trong việc bắt chước, thiếu đồng bộ giữa giao tiếp ngôn ngữ (âm thanh) và phi ngôn ngữ (cử chỉ, biểu cảm), khó cầm nắm đồ vật...

12-36 tháng tuổi

Đây là giai đoạn tập đi, phần lớn trẻ phát triển nhanh chóng cả kỹ năng vận động thô và tinh, tăng vốn từ vựng, kết hợp từ thành câu đơn giản, thể hiện nhiều cảm xúc hơn...

Nếu trẻ không nói được từ đơn ở mốc 16 tháng tuổi và cụm từ 2 chữ ở khoảng 24 tháng tuổi, không phản ứng khi được gọi tên, phối hợp kém giữa giao tiếp bằng mắt với hành vi giao tiếp khác... có thể là biểu hiện cho thấy nguy cơ chậm phát triển hoặc rối loạn phổ tự kỷ. Bác sĩ Châu cho hay giai đoạn này là thời điểm "vàng" để can thiệp sớm. Do đó, bố mẹ nên đưa trẻ thăm khám bác sĩ định kỳ để theo dõi mức độ phát triển tâm thần vận động của trẻ.

Từ 18 tháng đến 3 tuổi, các dấu hiệu của tự kỷ trở nên rõ ràng hơn, đặc biệt trong tương tác xã hội và giao tiếp. Cụ thể trẻ hạn chế giao tiếp bằng mắt, ít phản ứng khi được gọi tên, chỉ thích nói về một chủ đề, không muốn cho người khác xem đồ chơi yêu thích. Trẻ thường không nhìn theo ánh mắt của người khác, nhạy cảm quá mức hoặc kém nhạy cảm về các kích thích giác quan...

Bác sĩ Châu cho biết ở bất kỳ giai đoạn nào, nếu trẻ có khiếm khuyết trong giao tiếp, tương tác xã hội, hành vi rập khuôn hoặc sở thích hạn chế... có thể liên quan đến rối loạn phổ tự kỷ. Hiệp hội Nhi khoa Mỹ (AAP) khuyến nghị theo dõi tất cả lần khám sức khỏe định kỳ của trẻ, thực hiện sàng lọc ở các mốc 9, 18, 30 tháng tuổi và bất cứ khi nào gia đình lo ngại hoặc có thể sàng lọc bổ sung khi trẻ 3-4 tuổi nhằm hỗ trợ, cung cấp thông tin cho phụ huynh, phát hiện sớm bất thường.

Chẩn đoán sớm mức độ rối loạn phát triển, tự kỷ của trẻ để bác sĩ đưa ra kế hoạch can thiệp phù hợp như trị liệu ngôn ngữ, vật lý trị liệu, trị liệu hành vi. Nhờ đó, trẻ có thể phát triển tối ưu các điểm mạnh, cải thiện kỹ năng xã hội, có thể sống độc lập, giảm phụ thuộc vào người chăm sóc...

Sàng lọc trẻ rối loạn phát triển, tự kỷ không mang tính chẩn đoán mà là bước đầu tiên để xác định những trẻ có nguy cơ cao, cần đánh giá chuyên sâu, theo bác sĩ Châu. Trong đó, khám sức khỏe định kỳ cho trẻ tại bệnh viện giúp kiểm tra thể chất, phát hiện sớm biểu hiện của rối loạn phát triển, tự kỷ.

Bác sĩ đánh giá khả năng vận động, ngôn ngữ, nhận thức và xã hội của trẻ so với độ tuổi, từ đó giải thích dấu hiệu cần chú ý, đưa ra lời khuyên về cách tương tác, kích thích sự phát triển của trẻ tại nhà. Nếu trẻ không đạt được các mốc này hoặc có những biểu hiện bất thường, bác sĩ sẽ giới thiệu trẻ đến các chuyên gia để kiểm tra chuyên sâu, từ đó chẩn đoán chính xác, can thiệp kịp thời.

Ngọc Châu