'Cờ rinh', 'seen không rep' và mặt trái giao tiếp số của gen Z

Cách người trẻ giao tiếp trực tuyến đang dần trở nên dè dặt, ẩn ý hơn. Điều này vô hình trung tạo nên một lớp mặt nạ khi thể hiện bản thân trên mạng.

Mạng xã hội ngày càng có vai trò quan trọng trong đời sống hàng ngày của người trẻ. Ảnh: Ypulse.

Một khảo sát của Pew Research Center thực hiện trên gần 1.400 phụ huynh và học sinh cho biết có đến 44% bậc cha mẹ và 22% con cái chỉ ra mạng xã hội có ảnh hưởng xấu đến sức khỏe tinh thần của người trẻ. Tuy nhiên, vấn đề nằm ở cách họ giao tiếp, xử lý mâu thuẫn.

Nhóm thế hệ sau này, đặc biệt là Gen Z, có cách giao tiếp dè dặt, nhưng dễ gây tổn thương khi hoạt động trực tuyến. Một số thói quen như xem tin nhắn nhưng không trả lời, dùng những câu đùa trêu chọc, nói lái hài hước đang dần phổ biến hơn.

Một emoji, dấu câu cũng có thể thay đổi ngữ khí câu nói. Chúng có thể vô hại, nhưng đôi khi mang ý nghĩa sâu xa, khiến người trẻ lo lắng, băn khoăn về hàm ý của người nói.

Xu hướng né tránh mâu thuẫn

“Điện thoại chắc chắn sẽ giúp người dùng dễ dàng phớt lờ ai đó họ không muốn nói chuyện”, chia sẻ từ Scholastic’s Kids Reporters, nhóm học sinh 10-14 tuổi đang tham gia chương trình đào tạo báo chí cho trẻ em trên toàn thế giới. Qua quan sát tại chính ngôi trường mà mình tác nghiệp, nhóm bạn đã rút ra kết luận.

Nhắn tin qua điện thoại sẽ giúp rời khỏi cuộc trò chuyện dễ dàng hơn, khi chỉ cần nhắn “đợi một lát”, hay thậm chí không để lại gì cả. Đây gọi là những tín hiệu âm thầm. Trong khi đó ngoài đời thật, một người khó có thể “seen không rep” ai đó.

Các tín hiệu này còn có vai trò thể hiện cảm xúc người nhắn. “Để một người biết mình đang giận họ, tôi sẽ không gặp trực tiếp, và tắt thông báo trò chuyện của họ trong một thời gian. Nghe có vẻ trẻ con, nhưng nhiều người cũng xử lý theo cách đó”, một bạn nhỏ 13 tuổi nói.

Những tín hiệu trò chuyện âm thầm trên mạng xã hội. Ảnh: TikTok.

Điều này cũng tương tự với việc bỏ ai đó ra khỏi danh sách bạn thân trên Instagram, nhắn vỏn vẹn chữ “ok”, hay dùng emoji mặt cười truyền thống ở cuối câu. Akshaya, một bạn khác trong nhóm, nói rằng nghiêm trọng hơn là bỏ theo dõi hẳn ai đó. “Giao tiếp trên mạng khiến việc gây hấn thụ động trở nên dễ dàng hơn rất nhiều”, cô cho biết.

Emily Weinstein, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu kỹ thuật số thuộc Đại học Harvard, cho biết những việc này có thể gây ra một vòng xoáy lo âu. Đối phương sẽ dễ dàng tự hỏi người kia có đang giận mình không, liệu bản thân đã làm gì sai, dẫn đến lo âu, tự trách.

“Cờ rinh” hay nỗi sợ không hoà nhập?

Một nỗi sợ lớn của người trẻ nằm ở việc cư xử đúng mực, không bị xem là quá thể hiện. Những trường hợp ngược lại sẽ bị gọi là "chuông xe đạp".

Chuông xe đạp phát ra âm thanh “cờ rinh”, bản gốc là cringe, một từ tiếng Anh có nghĩa là co rúm, hay khúm núm lại vì xấu hổ, hay thấy kỳ cục. Trên mạng xã hội, từ này thường mang nghĩa tiêu cực, diễn tả hoàn cảnh, câu nói, hành động của ai đó khiến người khác phải xấu hổ giùm.

Trên các nền tảng xã hội, đặc biệt là Threads, người dùng thoải mái chia sẻ về những tình huống họ cho là có phần quá mức gượng gạo. Phần lớn trong đó là ảnh chụp màn hình tin nhắn trên ứng dụng hẹn hò, bao gồm cuộc hội thoại, tài khoản bị cho là cứng nhắc, hay quá lố lăng.

Người dùng chia sẻ về những thứ khiến họ cảm thấy "cờ rinh". Ảnh: Threads.

Trong trường hợp này, cringe lại trở thành những dấu hiệu không tốt ở một đối tượng hẹn hò tiềm năng. Trích lời những bạn trẻ được Wired phỏng vấn, khi hẹn hò trực tuyến, sự chân thành và nghiêm túc đôi khi lại trở thành điều mà Gen Z xem là xấu hổ.

Wolfram, một trong những bạn trẻ, cho rằng đối tượng tiềm năng phải là một người hài hước. Việc cố gắng tìm ra thứ gì vui để đáp lại đối phương là điều tiên quyết. Đôi khi, điều đó trở nên quá khó khăn khiến anh không bao giờ trả lời người kia nữa.

Đối với Hoàng Mai (25 tuổi, TP.HCM), “cờ rinh” là dấu hiệu dễ nhận thấy nhất để tránh xa một người, đặc biệt là trên mạng xã hội. “Tôi nghĩ rằng mọi người đang cố trở nên hài hước, ép mình dùng những từ hợp thời, cập nhật các xu hướng để trở nên hòa nhập”, cô bạn cho biết.

Lớp "mặt nạ" vô hình

Việc thẳng thắn đối mặt vấn đề có khi ít đau lòng hơn là để lại những tín hiệu khó hiểu. Một bạn nhỏ đã kể lại với nhóm Scholastic’s Kids Reporters rằng em biết bạn bè mình đã âm thầm tạo nhóm trò chuyện riêng, khi những dòng tin nhắn bên nhóm cũ dần thưa thớt. “Điều đó thật buồn, mình thậm chí không nhận được lời giải thích”, cậu bé nói.

Trong khi đó, Jordan Meisel, một nhà tâm lý học tại New York chuyên làm việc với sinh viên và người trẻ, nhận thấy nhóm này ngày càng dè dặt với sự chân thành. Họ có xu hướng xây dựng một hình tượng muốn trở thành, vì “hình ảnh phản ánh đúng con người thật của mình thì sẽ khiến bản thân dễ bị tổn thương hơn rất nhiều”, cô nói.

Không ít các bệnh nhân trẻ tuổi của Meisel đều ở trong trạng thái cô đơn, lạc lõng, lo âu xã hội, nhưng lại không hiểu tại sao. Với những người này, có quá nhiều thuật ngữ như cringe được dùng để công kích, và kiểm soát cách họ tương tác với xã hội.

Ví dụ như mới vào đại học, hay hẹn hò lần đầu, gặp gỡ nhiều người mới, họ luôn mang nỗi sợ bị nhìn nhận là cố quá, khác người. Qua các cuộc trò chuyện, Meisel nhận ra chính nỗi sợ bị đánh giá, bị tổn thương đang là nguyên nhân khiến họ giữ khoảng cách với người khác.

Ở một diễn biến khác, việc Gen Z dè dặt với cảm xúc không có nghĩa là họ không có cảm xúc. Thảo Vy (22 tuổi, TP.HCM) nói rằng cô chọn thể hiện bản thân ở những nhóm thân mật hơn, như bạn bè, gia đình để tránh bị tổn thương. Hành động “seen không rep” đôi khi cũng mang ý nghĩa người đó cần thời gian suy nghĩ để đưa ra quyết định quan trọng.

Darja Djordjevic, bác sĩ tâm thần đang làm việc tại Stanford Brainstorm, cho rằng cuộc sống luôn đầy mâu thuẫn và ai cũng nên trang bị kỹ năng xử lý xung đột. “Chúng ta học cách tranh luận và xung đột một cách lành mạnh thông qua các tương tác trực tiếp”, bà nói. Việc không ngần ngại đối diện vấn đề là một cơ hội tốt để rèn luyện điều này.