Chuyên gia Thung lũng Silicon: 'Người Việt nổi trội chính ở sự tò mò'

Ông Kim hiện là Giám đốc marketing toàn cầu tại Sui Foundation - công ty phát triển mạng blockchain layer 1 xếp thứ tám về giá trị vốn hóa, quy mô hơn 13 tỷ USD, theo Coinmarketcap. Trong cuộc trò chuyện với VnExpress, ông chia sẻ triết lý cá nhân, vai trò của nhân lực phi kỹ thuật trong công ty công nghệ và góc nhìn về tiềm năng thế hệ trẻ Việt Nam.

- Từng làm ở các công ty lớn như Google, Facebook, Twitter nhưng giờ chuyển sang ngã rẽ mới là blockchain, ông đang tìm kiếm điều gì khác biệt?

- Tôi dành phần lớn sự nghiệp trong lĩnh vực công nghệ, tại các công ty ở Thung lũng Silicon và thường gia nhập vào giai đoạn cao trào trong làn sóng đổi mới. Tôi ở Google khi Internet đang hình thành, làm tại Facebook, triển khai YouTube ở nhiều quốc gia trên thế giới, và cũng từng tham gia WhatsApp. Vì vậy, tôi trải qua hầu hết công ty công nghệ truyền thống lớn liên quan đến Internet.

Thời trẻ, có hai điều thu hút tôi ở Thung lũng Silicon: ý tưởng về một Internet cho phép mọi người cùng đóng góp, cùng hưởng lợi và xuất hiện một nền kinh tế hoàn toàn mới - kinh tế số. Nhưng sau gần 20 năm trong ngành, tôi tự hỏi: "Liệu mọi người đã được hưởng lợi công bằng từ đóng góp của mình?". Câu trả lời có lẽ là không.

Ví dụ, YouTube hay Facebook - nền tảng rỗng, nơi nội dung do người dùng tạo ra - lại nắm giữ 30-45% giá trị, không trả xứng đáng cho người sáng tạo. Hay các sàn thương mại điện tử vốn giúp doanh nghiệp nhỏ bán hàng nhưng giờ trở thành cánh cửa kiểm soát việc bạn có được kinh doanh hay không. Nếu bạn bán chạy, Amazon có thể tạo ra sản phẩm tương tự hoặc yêu cầu bạn lưu kho để họ bán sản phẩm đó với biên lợi nhuận thấp hơn.

Nếu là lập trình viên di động, sinh viên mới ra trường muốn tạo ứng dụng, bạn gần như chỉ có hai kênh phân phối chính: iOS và Android. Nếu họ không duyệt ứng dụng, sản phẩm không đáp ứng yêu cầu hay không tạo ra đủ doanh thu, bạn không thể đưa ứng dụng ra thị trường.

Đây không phải cách Internet nên vận hành. Chúng ta nên cùng đóng góp, cùng hưởng lợi, cơ hội phải mở rộng - nhưng thực tế đang bị thu hẹp lại. Tôi đến với blockchain vì tin đây như "hệ điều hành mở", nơi mọi nhà phát triển, mọi doanh nghiệp đều có thể xây dựng không bị giới hạn bởi nền tảng độc quyền. Đó là một bước quan trọng để khôi phục lại triết lý Internet mở chúng ta từng kỳ vọng.

- Có nghĩa, ông nghĩ blockchain là tương lai của Internet?

- Khi tôi gia nhập nhóm Internet tại Google, nhiều người vẫn cảm thấy thoải mái hơn với các công ty phần mềm truyền thống như Microsoft. Khi đó, Internet bị xem là rủi ro, nhất là khi bạn dành nhiều năm ở đại học để rèn luyện kỹ năng lập trình. Trong một thời gian dài, phần mềm và phần cứng thu hút hầu hết nhân tài công nghệ đổ về. Nhưng theo thời gian, các ứng dụng di động trưởng thành, trở nên mạnh mẽ hơn và mọi người dần chuyển sang hướng đó.

Tôi nghĩ hiện tại cũng tương tự vậy. Nhiều lập trình viên sống trong "kỷ nguyên Internet" và chưa rõ tỷ lệ giữa rủi ro và phần thưởng của các dự án blockchain và giao thức phi tập trung ra sao. Đứng trước sự mạo hiểm, họ chọn lối đi đã được chứng minh. Nhưng bản chất của công nghệ là sự đột phá. Đột phá mới tạo nên thay đổi thực sự.

Ngân hàng New York, ngân hàng lâu đời ở Mỹ, đang tuyển kỹ sư và chuyên viên kinh doanh trong lĩnh vực crypto. Nền tảng thanh toán PayPal trong kỷ nguyên Internet hay sàn giao dịch tài chính Robinhood cũng tìm kiếm lập trình viên blockchain.

Các ông lớn như Google và Facebook cũng tích cực tuyển người liên quan đến AI, crypto và blockchain. Các công ty game cũng chuyển hướng đến blockchain, vì mở ra mô hình kinh tế mới. Gần như không còn công ty công nghệ truyền thống lớn nào không chuẩn bị tích hợp blockchain ở mức độ nào đó.

Công việc trong lĩnh vực này được đăng tuyển khắp nơi, phản ánh nhu cầu nhân lực - cả kỹ thuật lẫn phi kỹ thuật có kinh nghiệm về blockchain - sẽ tăng nhanh. Những vị trí đó có mức đãi ngộ rất cạnh tranh do thiếu hụt nhân lực và điều này sẽ thu hút thêm nhiều người bước vào lĩnh vực.

- Không có nền tảng kỹ thuật, điều gì khiến ông đủ tự tin đi cùng công nghệ suốt một chặng đường dài?

- Tôi không phải kỹ sư. Ngành học của tôi là giáo dục khai phóng (Liberty Arts) và chủ yếu làm trong lĩnh vực marketing, sản phẩm và kinh doanh, nhưng tôi có nền tảng từ gia đình. Cha tôi là giáo sư khoa học máy tính và toán học nên tôi sớm tiếp xúc với công nghệ.

Tôi là người nhập cư từ Hàn Quốc sang Mỹ. Những năm 1980-1990, Hàn Quốc phát triển rất nhanh. Tôi sớm nhận ra công nghệ là lĩnh vực đặc biệt, vì nó không chỉ giúp tạo ra các doanh nghiệp, mà còn có khả năng định hình cách xã hội và nền văn minh hoạt động, thay đổi cách chúng ta sống.

- Từ câu chuyện của ông, ông đánh giá vai trò của bộ phận phi kỹ thuật trong các công ty công nghệ lớn thế nào?

- Một công ty công nghệ lớn có nhiều bộ phận, tất cả đều quan trọng. Lấy nhân sự làm ví dụ. Một trong những yếu tố quyết định thành công của công ty công nghệ là tuyển dụng và thu hút người giỏi, giữ cho họ có động lực làm việc. Đó là công việc khó và cần sự phối hợp của nhiều bộ phận, gồm cả nhân sự.

Chuyên viên tuyển dụng phải tìm được những nhân tài tốt nhất. Nếu bạn là một startup chưa có danh tiếng, thậm chí chưa có mức lương cạnh tranh, bạn phải biết cách "bán" tầm nhìn. Đó là vai trò của người tuyển dụng, giúp đưa về những con người sẽ tạo dựng công ty.

Marketing cũng cực kỳ quan trọng. Nếu không hiểu khách hàng của mình là ai, bạn sẽ không biết mình đang xây cái gì, xây cho ai. Vận hành và tài chính là yếu tố then chốt bởi ngay cả công ty lớn cũng có giới hạn về nguồn lực. Đôi khi họ phải đưa ra quyết định: Đầu tư thêm máy chủ hay thuê thêm kỹ sư? Mở rộng văn phòng hay làm việc từ xa để tiết kiệm ngân sách cho R&D?

Đó đều là những quyết định quan trọng. Thành công của một công ty không bao giờ chỉ đến từ kỹ thuật.

- Một người không có chuyên môn kỹ thuật cần kỹ năng gì để tham gia vào một công ty công nghệ, xa hơn là "big tech" toàn cầu?

- Khó có thể trả lời bao quát, nên tôi sẽ tập trung vào mảng công nghệ cụ thể là blockchain - được xem là khó hiểu với số đông. Blockchain không chỉ là công nghệ. Nhân sự phi kỹ thuật chiếm phần lớn trong hệ sinh thái blockchain. Cộng đồng này kết nối doanh nhân, người sáng tạo nội dung, người tổ chức sự kiện và cả những nhà giáo dục.

Họ góp phần chia sẻ kiến thức, tham dự các hội nghị, lan tỏa nhận thức về tương lai công nghệ. Vậy kỹ năng quan trọng nhất họ cần là gì? Theo tôi là sự tò mò. Họ chỉ cần tò mò, sẵn sàng học hỏi và có thể truyền đạt lại những gì mình biết.

- Việt Nam có nguồn nhân lực kỹ thuật mạnh, nhưng chưa nhiều sản phẩm được công nhận toàn cầu. Theo ông, điểm hạn chế nằm ở đâu, liệu có phải ở nhóm phi kỹ thuật?

- Tôi không nghĩ đó là lý do chính. Khi còn ở Google, chúng tôi luôn nhận thấy những người dùng đầu tiên, sớm tiếp cận công nghệ thường đến từ Việt Nam. Bất cứ khi nào chúng tôi ra sản phẩm mới, người Việt luôn nằm trong nhóm tiên phong khám phá.

Sự tò mò và hứng thú với công nghệ mới là điểm khởi đầu rất quan trọng. Tôi thấy Việt Nam là một thị trường rất hiếu kỳ, sẵn sàng tận dụng công nghệ, đó là một lợi thế rất lớn.

Vấn đề của Việt Nam là thời gian. Khi kết hợp giữa sự tò mò và tài năng, bạn sẽ xây dựng được sản phẩm có ý nghĩa cho cộng đồng địa phương, tốt đến mức được chấp nhận ở Đông Nam Á, rồi châu Á - Thái Bình Dương và cuối cùng là toàn cầu.

Ở Thung lũng Silicon, triết lý rất đơn giản: giải quyết một vấn đề cho chính mình trước. Nếu công nghệ hiệu quả với bạn, có khả năng cũng sẽ hiệu quả với người khác. Và tôi thấy tư duy đó đang hình thành ở Việt Nam. Tôi nhìn thấy tiềm năng rất lớn. Việt Nam sẽ là nơi những ý tưởng tuyệt vời ra đời và tôi rất hào hứng với điều đó.

Một lợi thế lớn ở Mỹ là nguồn vốn. Khi một người có ý tưởng và muốn xây dựng điều gì đó, luôn có nguồn tài trợ giúp họ bắt đầu. Thứ hai là văn hóa thử nghiệm. Thất bại là điều có thể chấp nhận được. Ở Mỹ, không ai cảm thấy xấu hổ khi thử làm gì đó thất bại và mất chút vốn. Tư duy này rất quan trọng, và khi kết hợp với tài năng và sự tò mò, những ý tưởng có thể phát triển lên một quy mô lớn hơn.

Tôi tin điều tương tự sẽ xảy ra ở Việt Nam. Các bạn đã có sẵn những ý tưởng rồi và khi dòng vốn đổ vào hỗ trợ, chúng ta sẽ thấy những tia sáng thực sự có thể vươn ra toàn cầu.

- Người Việt cũng chưa thương mại hóa kết quả nghiên cứu một cách hiệu quả. Ông đưa ra lời khuyên gì để giúp hiện thực hóa ý tưởng tốt hơn?

- Tôi nghĩ điều quan trọng là hợp tác. Tại Sui, chúng tôi tạo Sui Hub - một không gian vật lý, nơi những người từ các cộng đồng với kỹ năng, mối quan tâm khác nhau có thể gặp nhau. Sự hợp tác kiểu này diễn ra tự nhiên ở Thung lũng Silicon, nhưng chưa phổ biến ở một số nơi khác. Do đó, chúng tôi tạo ra Sui Hub để giúp kết nối giữa người có ý tưởng và người có kỹ năng, kinh nghiệm hoặc mạng lưới để biến ý tưởng thành hiện thực.

Có hai Sui Hub ở khu vực châu Á - Thái Bình Dương và một nằm ngay tại TP HCM, bởi chúng tôi tin tưởng vào tiềm năng của Việt Nam. Tôi đã đi khắp thế giới và có thể nói nhân lực của Việt Nam vô cùng năng động và chất lượng rất cao. Vì vậy, chúng tôi kỳ vọng và tin tưởng các tài năng đang hiện diện ở đây.

Làm thế nào để tạo ra một sản phẩm được sử dụng rộng rãi? Nếu đang tập trung vào xây dựng thứ gì đó thật sự có ích, thứ mọi người muốn sử dụng, đó là hướng đi đúng.

Khi làm việc với các nhà phát triển Việt Nam, tôi thấy có nhiều sinh viên đại học háo hức tìm hiểu tương lai sẽ đi về đâu dù còn đang ngồi trên ghế nhà trường. Họ có thể chưa có tư duy sẵn sàng chấp nhận rủi ro, nhưng với tầm nhìn xa của Việt Nam, tôi tin thế hệ trẻ sẽ bắt đầu mạo hiểm hơn, chủ động phá vỡ những công nghệ hiện tại. Đó là một sự chuyển dịch tư duy, và tôi thấy dấu hiệu của sự thay đổi đó đang diễn ra ở đây.

Trọng Đạt