'Át chủ bài' mới của Việt Nam trong thương mại

Giấy chứng nhận xuất xứ (C/O) đang dần trở thành công cụ chiến lược, giúp doanh nghiệp tận dụng ưu đãi thuế và xây dựng niềm tin với các đối tác trong thương mại toàn cầu.

Giấy chứng nhận xuất xứ (C/O) trở thành công cụ quan trọng, định hình độ uy tín của quốc gia xuất khẩu. Ảnh: Việt Linh.

Thông tin được công bố bởi Hiệp hội Doanh nghiệp châu Âu tại Việt Nam (EuroCham) trong Báo cáo Chỉ số Niềm tin Kinh doanh (BCI) quý II/2025.

Từ "giảm thuế" đến công cụ định vị thương hiệu quốc gia

Trước đây, giấy chứng nhận xuất xứ chủ yếu được xem như "tấm vé" để hưởng ưu đãi thuế quan theo các hiệp định thương mại tự do như EVFTA, CPTPP hay RCEP.

Song, trước yêu cầu minh bạch ngày càng cao trong thương mại hiện đại, C/O không chỉ là loại giấy tờ hành chính, mà còn là công cụ giúp định hình hình ảnh quốc gia xuất khẩu có trách nhiệm và đáng tin cậy. Bởi lẽ, đây là minh chứng cho năng lực tuân thủ, minh bạch hóa chuỗi sản xuất và củng cố niềm tin với đối tác nhập khẩu.

Theo báo cáo của EuroCham, có đến 56% doanh nghiệp châu Âu tại Việt Nam, chủ yếu là các tập đoàn quy mô lớn, nộp C/O hàng tháng. Điều này phản ánh mức độ thiết yếu của giấy chứng nhận xuất xứ trong vận hành chuỗi cung ứng xuyên biên giới.

Giấy chứng nhận xuất xứ không chỉ là 'tấm hộ chiếu' để hưởng ưu đãi thuế quan, mà còn là biểu tượng của uy tín và niềm tin tại các thị trường đích

Ông Bruno Jaspaert, Chủ tịch EuroCham

"Khi những biến động địa chính trị tiếp tục tái định hình chuỗi cung ứng toàn cầu, việc đảm bảo truy xuất nguồn gốc rõ ràng và có thể xác minh cho sản phẩm trở thành một lợi thế cạnh tranh lớn hơn bao giờ hết", ông Bruno Jaspaert, Chủ tịch EuroCham nhận định.

Đặc biệt, khi xu thế thương mại đang đề cao tiêu chuẩn ESG (môi trường - xã hội - quản trị), việc doanh nghiệp có thể chứng minh nguồn gốc minh bạch không chỉ giúp hàng hóa thông quan thuận lợi, mà còn được chào đón hơn tại những thị trường phát triển.

"Giấy chứng nhận xuất xứ không chỉ là 'tấm hộ chiếu' để hưởng ưu đãi thuế quan, mà còn là biểu tượng của uy tín và niềm tin tại các thị trường đích", ông Jaspaert khẳng định thêm.

Chuyển đổi số là chìa khóa nâng tầm C/O Việt Nam

Từ ngày 5/5, Bộ Công Thương đã chính thức tiếp quản quy trình cấp C/O, với định hướng thúc đẩy chuyển đổi số trong một số khâu then chốt.

Tiếp nối lộ trình này, Thông tư 40/2025 của Bộ Công Thương, hiệu lực từ ngày 1/7, nêu rõ Cục Xuất nhập khẩu (thuộc Bộ Công Thương) và các tổ chức được UBND cấp tỉnh giao nhiệm vụ sẽ có trách nhiệm cấp C/O và văn bản chấp thuận khi đáp ứng đầy đủ điều kiện về nhân lực, cơ sở vật chất, tài khoản thu phí và hạ tầng số phục vụ hệ thống quản lý và cấp chứng nhận điện tử eCoSys.

UBND cấp tỉnh được yêu cầu tổ chức triển khai công tác cấp C/O trong vòng 90 ngày kể từ ngày thông tư có hiệu lực, đồng thời công khai thông tin, giám sát và xử lý vi phạm (nếu có) trong quá trình thực hiện.

Về phía Bộ Công Thương, Cục Xuất nhập khẩu sẽ chủ trì đào tạo, kiểm tra định kỳ và phối hợp với các đơn vị liên quan nhằm bảo đảm chất lượng công tác cấp C/O và văn bản chấp thuận trên toàn quốc.

Chuyển đổi số giúp giảm thời gian xử lý, giảm thủ tục hành chính và tích hợp linh hoạt hơn với hệ thống hải quan điện tử. Ảnh: Quỳnh Danh.

Động thái này nhận được đánh giá tích cực từ cộng đồng doanh nghiệp châu Âu, khi hứa hẹn sẽ rút ngắn thời gian xử lý, giảm thủ tục hành chính và tích hợp tốt hơn với hệ thống hải quan điện tử.

Tính đến nay, một số doanh nghiệp đã bắt đầu cảm nhận được sự cải thiện rõ rệt, với 5% doanh nghiệp cho biết nhận được C/O trong vòng 24 giờ. Đây là tín hiệu tích cực, cho thấy hiệu quả đang được cải thiện tại một số khâu trong quy trình.

Tuy nhiên, vẫn còn 12% phản ánh tình trạng chậm trễ kéo dài hơn một tuần, dẫn tới gián đoạn đơn hàng và gia tăng chi phí.

Trong bối cảnh nhiều doanh nghiệp đang chịu áp lực lớn về thời gian giao hàng và chi phí logistics, việc rút ngắn thời gian xử lý C/O không chỉ là "giải quyết một thủ tục", mà còn giúp doanh nghiệp duy trì lợi thế cạnh tranh, đảm bảo dòng chảy thương mại không bị nghẽn.

Hiện, hệ thống eCoSys do Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số (thuộc Bộ Công Thương) quản lý hạ tầng kỹ thuật, đồng thời đảm bảo kết nối dữ liệu với Cổng thông tin một cửa quốc gia. Cục này cũng có trách nhiệm tạo tài khoản, cấp mã số cho các đơn vị có thẩm quyền cấp và cập nhật danh mục công khai trên eCoSys.

"Chuyển đổi số không chỉ là một nỗ lực giảm thiểu thủ tục giấy tờ, mà còn là bước đi chiến lược để định vị Việt Nam là một đối tác thương mại đáng tin cậy, sẵn sàng bắt nhịp với thương mại thế hệ mới. Nếu Việt Nam có thể phát triển một chuỗi cung ứng nội địa vững mạnh và gia tăng tỷ lệ hàng hóa thực sự được sản xuất tại Việt Nam, quốc gia sẽ có vị thế tốt hơn trong cuộc cạnh tranh toàn cầu", ông Bruno Jaspaert nhấn mạnh về tầm quan trọng của chuyển đổi số C/O.

Doanh nghiệp châu Âu vững tin vào Việt Nam

Báo cáo BCI quý II/2025 cũng ghi nhận Chỉ số Niềm tin kinh doanh (BCI) ở mức 61,1 điểm, giảm nhẹ so với quý trước do ảnh hưởng của bất ổn toàn cầu.

Tuy nhiên, xu hướng chung vẫn là sự lạc quan có kiểm soát. Đặc biệt, 78% số doanh nghiệp kỳ vọng điều kiện kinh doanh sẽ cải thiện trong 5 năm tới, trong khi 72% sẵn sàng giới thiệu Việt Nam là điểm đến đầu tư.

Chỉ số Niềm tin kinh doanh (BCI) của các doanh nghiệp châu Âu tại Việt Nam qua các quý, do EuroCham khảo sát. Ảnh: EuroCham.

Dẫu vậy, kết quả khảo sát cũng cho thấy môi trường kinh doanh Việt Nam đang đối mặt với một số khó khăn, gây ảnh hưởng trực tiếp đến tốc độ cải cách và tính bền vững của niềm tin đầu tư.

Theo EuroCham, gánh nặng thủ tục hành chính tiếp tục là rào cản nổi bật nhất. 63% số doanh nghiệp được khảo sát cho biết đang gặp khó khăn bởi quy trình hành chính rườm rà, bao gồm việc xin giấy phép lao động, thủ tục hải quan, phòng cháy chữa cháy, thị thực, và quyền sở hữu đất đai.

"Các rào cản này làm suy giảm khả năng cạnh tranh của Việt Nam trong bối cảnh khu vực đang chạy đua để thu hút dòng vốn FDI chất lượng cao", Chủ tịch EuroCham nhận xét. Ông cho rằng tháo gỡ các điểm nghẽn không chỉ là cải cách kỹ thuật, mà là xây dựng một khuôn khổ pháp lý minh bạch, nhất quán và có thể dự đoán được.

Bên cạnh đó, một số nỗ lực chuyển đổi số như hệ thống VNeID dành cho doanh nghiệp đã được triển khai, nhưng vẫn gặp vướng mắc kỹ thuật, đặc biệt đối với doanh nghiệp FDI có đại diện pháp lý nước ngoài. Điều này đặt ra nhu cầu phải thử nghiệm kỹ lưỡng, tham vấn đầy đủ các bên liên quan và có lộ trình triển khai phù hợp, tránh làm gián đoạn hoạt động kinh doanh.