Từ tháng 9, Mỹ bắt đầu chiến dịch mà chính quyền Tổng thống Donald Trump mô tả là "xung đột vũ trang" chống các băng đảng "khủng bố ma túy" ở vùng biển Caribe. Quân đội Mỹ đã 6 lần tập kích các phương tiện bị cáo buộc chở ma túy ngoài khơi Venezuela, khiến tổng cộng ít nhất 29 người thiệt mạng, lần gần nhất là cuộc tấn công vào một tàu bán ngầm được cho là "đang chở lượng lớn ma túy hướng đến Mỹ" hôm 16/10.
Trong những cuộc tập kích trước đó, toàn bộ những người trên "tàu ma túy" đều thiệt mạng sau khi trúng tên lửa Mỹ. Nhưng trong cuộc tấn công tuần trước, lần đầu tiên có hai nghi phạm sống sót, hai người khác trên tàu bán ngầm thiệt mạng.
Hai nghi phạm sống sót đã bị quân đội Mỹ bắt ngay sau đó và đưa lên tàu chiến. Tuy nhiên, họ lúc này đối mặt câu hỏi lớn là nên giam giữ họ như tù binh chiến tranh, hay trục xuất họ về nước.
Ngay cả khi Mỹ có đủ bằng chứng chứng minh hai người này có liên quan tới hoạt động buôn bán ma túy, điều đó cũng không thể tạo thành vụ án rõ ràng để có thể bắt giam họ lâu dài. Điều này khiến Mỹ khó có thể tuyên bố họ là tù binh chiến tranh.
"Vì không có xung đột vũ trang thực sự, Mỹ không có thẩm quyền theo luật để giam giữ họ, bất kể chính quyền Trump gọi họ là gì", Rachel VanLandingham, cựu luật sư không quân và hiện làm việc tại Trường Luật Southwestern, nói.
Một luật sư quân đội Mỹ giấu tên nói rằng nỗ lực giải thích cho việc bắt giam lâu dài những nghi phạm này trước tòa án sẽ rất khó khăn. Dù chính quyền ông Trump nói với quốc hội Mỹ rằng đây là "xung đột vũ trang phi quốc tế" với các băng đảng ma túy, luật sư này tuyên bố đó không có nhiều ý nghĩa trong khuôn khổ luật pháp quốc tế và trong nước.
Giới chuyên gia pháp lý cho rằng chính quyền Trump vẫn có các lựa chọn khác như lập luận rằng hai nghi phạm là "người tham chiến bất hợp pháp" và giam họ tại nhà tù ở Vịnh Guantanamo ở Cuba, hoặc thậm chí truy tố họ tại tòa án Mỹ.
Nhưng quá trình giam giữ hai người này sẽ khiến Mỹ đối mặt loạt vấn đề pháp lý và chính trị phức tạp. Những tù nhân này có thể đòi hỏi quyền lợi theo luật pháp Mỹ, như quyền yêu cầu tòa án kiểm tra tính hợp pháp của việc giam giữ.
Brian Finucane, cố vấn cấp cao của Tổ chức Khủng hoảng Quốc tế, cho rằng khi ra tòa, chính quyền Trump sẽ phải công bố bằng chứng để bảo vệ hành động giam giữ hai nghi phạm, nhưng điều này có thể dẫn tới "nguy cơ tiết lộ thông tin làm suy yếu lập luận của họ về chiến dịch tập kích tàu ma túy".
Nó sẽ kéo theo rắc rối chính trị, khi các nhà lập pháp đảng Dân chủ gần đây liên tục kêu gọi chính phủ cung cấp thông tin về chiến dịch tập kích "tàu ma túy", vốn đã vấp phải sự phản đối quyết liệt của Venezuela.
"Các cuộc tấn công vào tàu bè trên vùng biển Caribe là bất hợp pháp. Nếu những người sống sót xuất hiện trước tòa án dân sự hoặc quân sự, điều đó sẽ được làm rõ ngay lập tức", nghị sĩ đảng Dân chủ Jim Himes nói.
Cho đến nay, chính quyền ông Trump cung cấp rất ít thông tin về các cuộc tập kích ở Caribe, gồm số lượng ma túy mà các tàu vận chuyển hay chi tiết về những người đã thiệt mạng.
Đối mặt với nhiều thách thức về pháp lý, chính quyền Tổng thống Trump cuối cùng đã chọn phương án chóng vánh và đơn giản hơn là trả hai người này về Ecuador và Colombia để giới chức sở tại giam giữ và truy tố.
Động thái này cho thấy giới chức Mỹ tạm thời không muốn đối phó với các rắc rối phát sinh từ việc giam giữ nghi phạm buôn bán ma túy mà họ bắt được trong chiến dịch ở Caribe, theo chuyên gia pháp lý.
"Tôi nghĩ chính quyền đã lựa chọn phương án mà họ thấy ít tồi tệ nhất", Finucane, người từng làm việc tại Văn phòng Cố vấn Pháp lý của Bộ Ngoại giao Mỹ, nói. "Gửi những người này về nước là một cách để gạt bỏ những rắc rối pháp lý đó".
Tổng thống Trump tuần trước tuyên bố "ít nhất 25.000 người Mỹ sẽ chết nếu cho phép chiếc tàu ngầm cập bến", đề cập tới phương tiện mà quân đội Mỹ mới tập kích. Tuy nhiên, giống như mọi lần, chính quyền của ông không đưa ra bằng chứng nào cho tuyên bố này.
Thanh Tâm (Theo Reuters, CNN)
Gian số L4-07 tầng 4, nơ-2 - Gold Season, 47 Nguyễn Tuân, Thanh Xuân, Hà Nội
Điện thoại: 1900 98 98 36
Fax: 045625169
Email: info@daisan.vn