Căng thẳng thương mại sẽ đốt nóng cuộc gặp ông Trump - ông Tập

Tổng thống Mỹ Donald Trump sẽ gặp Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình bên lề hội nghị thượng đỉnh APEC tại Hàn Quốc ngày 30/10, kết thúc chuyến công du 5 ngày tới châu Á. Cuộc gặp được xem là rất quan trọng khi Mỹ - Trung đang leo thang căng thẳng thương mại và bất đồng về một số vấn đề khác.

"Chúng tôi có rất nhiều điều muốn trao đổi với Chủ tịch Tập và ông ấy cũng có nhiều điều muốn nói với chúng tôi", Tổng thống Trump nói. "Tôi nghĩ cuộc gặp sẽ diễn ra tốt đẹp".

Amy Hawkins, bình luận viên của Guardian, dự đoán hai lãnh đạo sẽ thảo luận về những vấn đề vướng mắc lớn giữa hai nước, như chiến sự Nga - Ukraine, vấn đề đảo Đài Loan, nhưng trọng tâm đàm phán vẫn là thương mại, thuế quan và đất hiếm.

Rana Mitter, giáo sư về quan hệ Mỹ - Á tại Đại học Harvard Kennedy, cũng có chung nhận định rằng thương mại sẽ là vấn đề "đốt nóng" cuộc gặp, lấn át những chủ đề khác.

Ông Trump bày tỏ tự tin sẽ đạt được thỏa thuận với ông Tập, sau khi các quan chức kinh tế hàng đầu đã đạt đồng thuận sơ bộ trong các cuộc đàm phán thương mại bên lề hội nghị thượng đỉnh ASEAN ngày 26/10. "Tôi nghĩ chúng ta sẽ có thỏa thuận với Trung Quốc", ông nói sau các cuộc đàm phán.

Theo thỏa thuận sơ bộ, Trung Quốc sẽ hoãn thi hành biện pháp kiểm soát xuất khẩu khoáng sản và nam châm đất hiếm. Đổi lại Bắc Kinh sẽ tránh được mức thuế 100% mà ông Trump đe dọa áp đặt lên tất cả hàng hóa Trung Quốc từ ngày 1/11.

"Tôi nghĩ chúng ta đã có một khuôn khổ rất thành công để các lãnh đạo thảo luận thêm vào ngày 30/10", Bộ trưởng Tài chính Scott Bessent nói. Ông thêm rằng ông Trump và ông Tập dự kiến thảo luận về việc mua đậu nành và nông sản từ Mỹ, cân bằng thương mại và giải quyết cuộc khủng hoảng fentanyl ở Mỹ.

Nhà đàm phán thương mại hàng đầu Trung Quốc Lý Thành Cương xác nhận cả hai bên đã đạt "đồng thuận sơ bộ" và bước tiếp theo là quy trình phê duyệt nội bộ hai bên. "Lập trường của Mỹ rất cứng rắn. Chúng tôi đã trải qua các cuộc tham vấn căng thẳng và có những cuộc thảo luận mang tính xây dựng trong việc tìm kiếm giải pháp cho các vấn đề", ông nói.

Ngày 28/10, trên chuyên cơ Không lực Một, ông Trump cho biết dự định giảm thuế nhập khẩu cho hàng hóa Trung Quốc liên quan tới fentanyl từ mức 20% hiện nay, do Bắc Kinh đã cam kết kiểm soát xuất khẩu các hóa chất để sản xuất fentanyl.

Giới quan sát cho rằng Trung Quốc chắc chắn rất cần Mỹ giảm thuế cho hàng xuất khẩu, khi nước này đang đối mặt với nhiều thách thức kinh tế như tăng trưởng chậm, giảm phát kéo dài, thất nghiệp hay suy thoái trong lĩnh vực bất động sản.

"Chúng tôi biết quan hệ Mỹ - Trung không thể quay trở lại như trước, nhưng chúng tôi cần ổn định, một cú hạ cánh mềm cho nền kinh tế Trung Quốc, nền kinh tế Mỹ và cho cả nền kinh tế thế giới", Wang Yiwei, giám đốc Viện Các vấn đề Quốc tế tại Đại học Nhân dân Trung Quốc ở Bắc Kinh, nói.

Một số nhà phân tích cho rằng chính quyền ông Trump cũng đang tìm cách giải quyết cuộc khủng hoảng do căng thẳng thương mại với Trung Quốc tạo ra. Trung Quốc đã ngừng mua đậu nành Mỹ sau khi áp thuế với mặt hàng nông sản này nhằm trả đũa đòn thuế đối ứng mà ông Trump công bố hồi tháng 4.

Chính phủ Trung Quốc cũng đã tăng cường các biện pháp kiểm soát cấp phép đất hiếm để đáp trả thuế đối ứng của Mỹ cũng như việc Washington công bố hạn chế mới về cung cấp công nghệ cho các công ty của Bắc Kinh. Loạt biện pháp ăn miếng trả miếng giữa hai bên đã khiến căng thẳng thương mại leo thang.

"Trò chơi này không có lợi cho Mỹ. Người tiêu dùng và thị trường Mỹ đã phải gánh chịu ảnh hưởng. Trung Quốc và Mỹ cần quan hệ trở lại mức bình thường, ổn định", ông Wang nói.

Paul Triolo, chuyên gia tại công ty tư vấn DGA-Albright Stonebridge Group ở Mỹ, cho hay chính quyền ông Trump đã theo đuổi chính sách "leo thang để giảm leo thang", nhưng cho rằng tính toán này đã không thành công trước phản ứng cứng rắn từ Trung Quốc. "Cả hai đều có thể gây tổn hại cho nhau. Tất cả những gì nó mang lại là khiến các công ty bị giảm thị phần", ông nói.

Khi nhiều người kỳ vọng lãnh đạo hai nền kinh tế hàng đầu có thể đạt được thỏa thuận có ý nghĩa trong cuộc gặp tại Hàn Quốc, một số nhà phân tích chỉ ra không có gì đảm bảo hai nước có thể hóa giải căng thẳng thương mại ngay lập tức.

"Bình luận của ông Bessent cho thấy ông Tập và ông Trump sẽ không chốt thỏa thuận thương mại chính thức nào giữa hai nước để công bố vào ngày 30/10. Thay vào đó, có vẻ như hai bên chỉ đưa ra thêm một khuôn khổ khác cho phép họ tiếp tục đàm phán", Sean King, phó chủ tịch cấp cao tại công ty tư vấn Park Strategies, nói.

Các chuyên gia có lý do để hoài nghi, bởi ông Trump từng nhiều lần đưa ra cam kết thương mại khi đàm phán với đối tác, nhưng sau đó lại nhanh chóng đảo ngược quyết định.

Theo thống kê của Forbes, ông Trump đã 28 lần thay đổi quyết định về các mức thuế đề xuất kể từ khi công bố thuế quan mới ngày 2/4 đến ngày 14/7. Gần đây nhất, ông bất ngờ hủy đàm phán thương mại và tăng thuế nhập khẩu 10% với Canada chỉ vì một quảng cáo mà chính quyền bang Ontario thuê phát trên truyền thông Mỹ.

Đoạn quảng cáo này có hình ảnh cựu tổng thống Ronald Reagan phát biểu rằng thuế quan "gây tổn hại cho mọi người dân Mỹ". Ông Trump lập luận quảng cáo đó có mục đích "can thiệp" vào phán quyết sắp tới của Tòa án Tối cao Mỹ về biện pháp thuế của chính quyền.

Trong cuộc gặp với ông Tập, ngay cả khi ông Trump nhất trí về một thỏa thuận giúp hạ nhiệt căng thẳng thương mại giữa hai nước, không ai có thể biết nó sẽ kéo dài bao lâu, theo nhà phân tích Charlie Campbell của Time.

Chong Ja Ian, giáo sư quan hệ quốc tế tại Đại học Quốc gia Singapore, nhận định việc tuân thủ thỏa thuận "dường như không phải là sở trường của ông Trump". "Không chỉ riêng về thương mại mà trong nhiều vấn đề khác, mục đích của ông ấy là tung hỏa mù, khiến đối thủ mất cân bằng và rơi vào thế bị động", Chong cho hay.

Nhà phân tích Campbell cũng chỉ ra trong bối cảnh hiện nay, một thỏa thuận được ký giữa Mỹ và Trung Quốc cũng khó có thể mang lại ổn định lâu dài, khi hai nước đều tăng cường cạnh tranh chiến lược nhằm giành quyền thống trị trong các lĩnh vực kinh tế quan trọng.

Việc Mỹ gây sức ép với Trung Quốc về quyền tiếp cận chip tiên tiến và việc Trung Quốc trả đũa bằng cách hạn chế xuất khẩu đất hiếm đã thúc đẩy hai bên tìm cách giải quyết các điểm yếu chiến lược của mình. Hồi tháng 5, Trung Quốc thiết lập quỹ trị giá 47,5 tỷ USD để thúc đẩy ngành công nghiệp bán dẫn. Trong khi đó, Mỹ đã ký các thỏa thuận đất hiếm trị giá hàng tỷ USD trong những tháng gần đây, mới nhất là với Malaysia và Nhật Bản.

"Điều đó cho thấy động lực đối đầu thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc, nơi sự phụ thuộc lẫn nhau trở thành điểm yếu và tự lực được xem là chìa khóa, vẫn được duy trì", Campbell cho hay.

Giáo sư Chong cũng tin rằng với xu hướng cạnh tranh ngày càng tăng và thái độ sẵn sàng đáp trả của Trung Quốc, "sự chắc chắn và có thể dự đoán" trong quan hệ giữa hai cường quốc không thể sớm xuất hiện.

Evan Medeiros, giáo sư tại Đại học Georgetown và cố vấn cấp cao tại Asia Group, cho biết các quan chức Trung Quốc tin lần này họ hiểu ông Trump rõ hơn so với nhiệm kỳ đầu và biết cách trả đũa hiệu quả hơn. Ngược lại, Mỹ cũng tin rằng họ đang nắm thế chủ động trước đối thủ.

"Cả hai bên đều bước vào cuộc đàm phán với sự tự tin rằng đối phương cần mình hơn là ngược lại. Và cuối cùng, cả hai bên đều cho rằng mình đang giữ thế thượng phong", Medeiros nhận xét và nhấn mạnh đây là tình thế "rất nguy hiểm".

Thanh Tâm (Theo Time, Reuters, Conversation, Guardian)