Cách Qatar xây dựng thiện cảm với ông Trump

Kế hoạch chuyển giao cho Mỹ một máy bay phản lực Boeing 747 trị giá 400 triệu USD để cải tạo thành chuyên cơ Không lực Một cho Tổng thống Donald Trump đã cho thấy cách Qatar theo đuổi nỗ lực tạo ảnh hưởng ngoại giao với Mỹ, đó là không ngại rút tiền từ hầu bao để phục vụ mục đích lớn.

Một quan chức cấp cao chính quyền Mỹ ngày 14/5 cho hay Tổng thống Trump không có ý định từ chối chiếc máy bay Qatar tặng và hy vọng nó sẽ sẵn sàng để sử dụng vào cuối năm nay. Ông Trump trước đó cũng nói rằng chỉ "kẻ ngốc" mới từ chối một máy bay đắt tiền như vậy.

"Sự lựa chọn này là chấp nhận một món quà và tiết kiệm cho người nộp thuế Mỹ hàng trăm triệu USD. Không có điều kiện ràng buộc nào đi kèm. Đó là một chiếc máy bay đẹp với mức giá tuyệt vời. Điều đó có gì sai sao?", quan chức này nói.

Phát ngôn viên đại sứ quán Qatar ở Washington cho biết luật sư của quân đội hai nước đang xem xét kế hoạch chuyển giao máy bay. "Qatar không nhận lại bất kỳ thứ gì khi chuyển giao máy bay", phát ngôn viên Ali Al Ansari nói, mô tả kế hoạch chỉ "phản ánh quan hệ an ninh mạnh mẽ" với Mỹ.

Đây không phải lần đầu tiên Qatar tặng máy bay sang trọng cho một chính phủ nước ngoài. Năm 2018, Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan cho biết Doha đã tặng một chiếc Boeing 747 cho Ankara sau khi nghe tin Thổ Nhĩ Kỳ muốn mua nó. Cựu thủ tướng Qatar từng nói trên một chương trình truyền hình rằng cựu quốc vương nước này đã tặng chiếc Boeing 747 của ông cho cố lãnh đạo Yemen Ali Abdullah Saleh.

Năm 2000, một thành viên hoàng gia Qatar tặng chiếc Boeing 747 cho hãng hàng không nhà nước Iraq để bày tỏ "đoàn kết" với đất nước và lãnh đạo Saddam Hussein khi đó.

Không chỉ tặng máy bay, Qatar còn đầu tư rất nhiều cho quan hệ với Mỹ. Quốc gia vùng Vịnh đã đổ hàng tỷ USD thu được từ doanh thu dầu khí vào Mỹ, chủ yếu là mua sắm vũ khí và đầu tư cho các trường đại học.

Qatar đã đóng góp hơn 6 tỷ USD cho các trường học ở Mỹ trong 15 năm qua, trở thành nhà tài trợ nước ngoài lớn nhất của các đại học Mỹ. Phần lớn số tiền đầu tư được rót cho Đại học Georgetown, Cornell và Northwestern cùng một số nơi khác, những nơi đều có cơ sở vệ tinh ở Doha.

Kể từ khi ông Trump lên nắm quyền, nhiệm vụ xây dựng thiện cảm với Tổng thống Mỹ càng trở nên cấp bách hơn đối với Qatar. Trong nhiệm kỳ đầu tiên, ông Trump từng nhiều lần chỉ trích, mô tả Qatar là "bên tài trợ khủng bố ở mức độ rất lớn".

Nhưng món quà Boeing 747 và cách đón tiếp nồng nhiệt của Qatar trong chuyến thăm ngày 14/5 đã khiến ông Trump hài lòng. Quốc vương Qatar Tamim bin Hamad Al Thani đã ra tận chân cầu thang máy bay để đón ông Trump.

Xe Quái thú chở Tổng thống Mỹ sau đó di chuyển qua các con phố ở Doha với một đội hộ tống gồm những chiếc xe Tesla. Động thái này của Qatar được cho là nhằm thể hiện thiện ý với tỷ phú Elon Musk, cố vấn thân cận của ông Trump.

Đoàn xe đến Amiri Diwan, văn phòng hành chính của Quốc vương, với sự chào đón của hàng chục kỵ binh cưỡi lạc đà và ngựa. "Chúng tôi rất thích những con lạc đà đó. Lâu rồi tôi không thấy những con lạc đà như vậy", ông Trump nói.

Sau lễ đón chính thức, ông Trump và Quốc vương Qatar ngồi trên những chiếc ghế dát vàng và cùng thưởng trà. Quốc vương Al Thani dành nhiều lời tán dương cho người đứng đầu Nhà Trắng, nói rằng ông "vô cùng vinh dự" và "rất vui" khi Tổng thống Mỹ đến thăm. Quốc vương nhấn mạnh ông Trump là "Tổng thống Mỹ đầu tiên thăm chính thức Qatar".

Qatar được cho là đã chi nhiều tiền cho nỗ lực vận động hành lang và tạo dựng quan hệ ở Washington. WSJ đưa tin rằng Qatar năm 2018 đã thông qua 23 công ty vận động hành lang ở Mỹ để làm việc với 250 người "có ảnh hưởng đến ông Trump", gồm cả luật sư Do Thái nổi tiếng Alan Dershowitz.

Các quan chức Qatar năm đó được cho là đã sắp xếp cuộc gặp với Steve Witkoff, doanh nhân kiêm bạn chơi golf lâu năm của ông Trump. Năm 2023, quỹ đầu tư quốc gia Qatar từng mua khách sạn Park Lane ở New York mà tập đoàn bất động sản của Witkoff sở hữu với giá 623 triệu USD.

Ông Witkoff, người hiện là đặc phái viên Mỹ tại Trung Đông, gần đây ca ngợi vai trò của Qatar trong việc tạo điều kiện cho các cuộc đàm phán ngừng bắn và trao đổi con tin giữa Hamas với Israel.

Gia đình ông Trump cũng tham gia vào nhiều thương vụ bất động sản lớn với Qatar. Eric Trump, thay mặt Tập đoàn Trump, mới đây đạt thỏa thuận với một công ty nhà nước Qatar để xây dựng câu lạc bộ golf rộng 790.000 m2 tại nước này.

Một quỹ của Qatar cũng đã hợp tác với quỹ của Các Tiểu vương quốc Arab Thống nhất (UAE) để đầu tư 1,5 tỷ USD cho quỹ đầu tư tư nhân đầu tiên của con rể Trump, Jared Kushner.

Qatar cũng thúc đẩy nhiều thương vụ mua bán vũ khí cùng các hợp đồng khác giá trị hàng tỷ USD với Mỹ. Hãng Qatar Airways ngày 14/5 thông báo trong chuyến thăm của ông Trump rằng họ có kế hoạch mua máy bay Boeing từ Mỹ, với giá trị lên tới 96 tỷ USD.

Qatar cũng có nhiều cách khác để khiến họ trở thành đối tác quan trọng hơn với Mỹ, như duy trì các kênh liên lạc với Iran, Taliban hay Hamas, giúp đạt được những đột phá ngoại giao hoặc đảm bảo trả tự do cho công dân Mỹ. Qatar được cho là cũng đóng vai trò quan trọng trong quá trình Mỹ rút quân khỏi Afghanistan năm 2021, giúp sơ tán hàng chục nghìn người.

Những điều này đã giúp quốc gia vùng Vịnh nhỏ bé, với diện tích 11.581 km2 và dân số hơn 2,6 triệu người, tạo dựng ảnh hưởng lớn ở Washington và có vị thế trong nhiều vấn đề địa chính trị.

Giới quan sát cho rằng động lực thúc đẩy Qatar theo đuổi ảnh hưởng lớn trên sân khấu quốc tế là do quốc gia này nằm trong khu vực nhiều xung đột, nằm giữa hai nước lớn là Arab Saudi và Iran.

Những nỗ lực tạo dựng ảnh hưởng cũng đi kèm việc đầu tư quan hệ đối tác an ninh với Mỹ, trong đó có việc Qatar trở thành nơi đặt căn cứ không quân Al Udeid, căn cứ quân sự lớn nhất của Washington ở Trung Đông.

Theo Bộ Ngoại giao Mỹ, kể từ năm 2003, Qatar đã đóng góp 8 tỷ USD để phát triển căn cứ, nơi nhiều thập kỷ qua được sử dụng làm điểm phát động các cuộc tấn công của Mỹ ở Iraq và Afghanistan.

"Người Qatar tài trợ mọi thứ. Họ không đòi hỏi nhiều", Witkoff nói trong cuộc phỏng vấn hồi tháng 3, kể lại cuộc trò chuyện của ông với tướng Michael Kurilla, chỉ huy Bộ tư lệnh Trung tâm Mỹ (CENTCOM). "Tôi hỏi ông ấy nghĩ gì về người Qatar? Ông ấy nói họ là những người đặc biệt. Họ là những người tốt và tử tế".

Căn cứ Al Udeid là nơi đặt bộ chỉ huy CENTCOM và khoảng 10.000 quân nhân Mỹ đồn trú, cho phép Washington có thể nhanh chóng tiến hành các hoạt động quân sự trên khắp Trung Đông. Năm ngoái, Mỹ nhất trí duy trì hiện diện của căn cứ thêm một thập kỷ. Phát biểu tại căn cứ này ngày 15/5, ông Trump cho biết Qatar sẽ đầu tư 10 tỷ USD vào Al Udeid trong những năm tới.

Phát ngôn viên Ansari cho biết Qatar là "đối tác an ninh và năng lượng không thể thiếu" với Mỹ, mô tả quan hệ giữa họ và chính quyền Tổng thống Trump là "rất hiệu quả". Ông khẳng định Mỹ sẽ luôn là điểm đến quan trọng cho đầu tư của Qatar, qua đó giúp tạo việc làm cho người dân Mỹ.

"Qatar luôn là đối tác đáng tin cậy của Mỹ, luôn sát cánh hỗ trợ Mỹ, bởi chúng tôi tin tình hữu nghị này mang lại lợi ích cho cả hai, không thể là mối quan hệ một chiều", Thủ tướng Qatar Mohammed bin Abdulrahman bin Jassim Al-Thani nói ngày 15/5.

Thùy Lâm (Theo WSJ, Time of Israel)