Biến nỗi nhớ quê hương cồn cào thành áng văn đẹp về phương Nam

“Đất rừng phương Nam” và nhiều tác phẩm nổi tiếng khác của nhà văn Đoàn Giỏi được sáng tác khi tác giả sống xa quê hương.

Sách Đất rừng phương Nam phiên bản kỷ niệm 100 năm ngày sinh nhà văn Đoàn Giỏi. Ảnh: NXB Kim Đồng.

Đất rừng phương Nam là tác phẩm quen thuộc và được biết bao thế hệ thiếu nhi yêu thích. Bên cạnh tác phẩm nổi tiếng ấy, Đoàn Giỏi còn sáng tác nhiều tác phẩm về cảnh sắc, con người, văn hóa phương Nam. Sáng 17/5, tại Hà Nội, Nhà xuất bản Kim Đồng tổ chức hoạt động kỷ niệm 100 năm ngày sinh của nhà văn Đoàn Giỏi (17/5/1925 - 17/5/2025). Buổi kỷ niệm có sự tham gia của đông đảo học sinh từ các trường trên địa bàn thành phố Hà Nội.

Người biến miền Nam thành quê hương chung của độc giả cả nước

Nhằm tri ân cuộc đời và những cống hiến của nhà văn Đoàn Giỏi, đồng thời mở ra cánh cửa mới cho độc giả trẻ khám phá lại các tác phẩm, Nhà xuất bản Kim Đồng đã tổ chức buổi đọc sách tương tác với sự tham gia của 5 trường THCS trên địa bàn Hà Nội.

Dịp này, Nhà xuất bản Kim Đồng cũng giới thiệu bộ sách đặc biệt nhân dịp kỷ niệm ngày sinh của nhà văn Đoàn Giỏi gồm 8 tác phẩm tiêu biểu. Đây là các tác phẩm đã góp phần định hình nên phong cách văn chương của Đoàn Giỏi: Đất rừng phương Nam, Cuộc truy tầm kho vũ khí, Người thủy thủ già trên hòn đảo lưu đày, Tê giác trong ngàn xanh, Những chuyện lạ về cá, Rừng đêm xào xạc, Cá bống mú và Hoa hướng dương.

Từ trái qua: Trưng bày tranh minh họa của họa sĩ Tất Sỹ, tiểu phẩm của học sinh và chia sẻ của nhà thơ Lữ Mai tại sự kiện. Ảnh: Thúy Hạnh

Tại sự kiện, nhà thơ Lữ Mai cho biết cô có nhiều kỷ niệm tuổi thơ với cuốn sách Đất rừng phương Nam. Đây là tác phẩm cô cảm thấy gắn bó nhất, nhớ nhiều chi tiết nhất.

Cô chia sẻ: “Điểm đặc biệt trong văn của Đoàn Giỏi là ngôn ngữ Nam Bộ. Có nhiều ý nghĩa trong những phương ngữ nhà văn sử dụng. Chỉ có người yêu đất, yêu rừng, yêu như máu thịt của mình thì mới viết được văn như Đoàn Giỏi.

Từ con cá bống ông cũng viết được bao nhiêu chuyện, từ một loài cây cỏ mà ông cũng yêu đến tận cùng. Sự yêu đến tận cùng ấy rất khó. Có nhiều điều dễ cuốn ta đi, khiến ta trở nên hời hợt trước vẻ đẹp cuộc sống. Tôi học được ở nhà văn tình yêu đến tận cùng cho thiên nhiên, cho ngôn ngữ ấy”.

Từ góc độ người vẽ, họa sĩ Tất Sỹ cho biết công việc minh họa cho ấn bản đặc biệt kỷ niệm 100 năm ngày sinh của nhà văn đến với mình như một cơ duyên trong lúc anh có những trăn trở về nghề nghiệp. Dù đã thuộc lòng tác phẩm từ nhỏ như bao trẻ em miền Nam khác, khi đọc lại tác phẩm, họa sĩ vẫn thấy nhiều điều khiến anh ngỡ ngàng, cảm phục, khiến anh muốn vẽ. Anh cũng cho rằng do Đoàn Giỏi có học trường Mỹ thuật Gia Định (nay là Đại học Mỹ thuật TP.HCM) nên văn của ông có tính họa, truyền cảm hứng cho anh rất nhiều trong quá trình sáng tác.

Buổi kỷ niệm cũng tổ chức các hoạt động xoay quanh cuộc đời nhà văn Đoàn Giỏi cùng các tác phẩm, nhận được sự tham gia nhiệt tình từ các bạn học sinh. Đặc biệt, chương trình còn có các tiết mục văn nghệ, đọc tương tác và tiểu phẩm sáng tạo của học sinh các trường, dựa trên các tác phẩm của Đoàn Giỏi.

Ghi nhận tại sự kiện, các bạn học sinh rất hào hứng tham gia trả lời câu hỏi về tác giả tác phẩm, đồng thời có hiểu biết và tìm tòi từ trước. Đây là một tín hiệu tích cực, chứng tỏ tác phẩm của nhà văn có sức sống mãnh liệt với công chúng mọi thế hệ, cũng là dấu hiệu cho thấy hoạt động khuyến đọc ở trường có ảnh hưởng tốt tới độc giả trẻ.

Đoàn Giỏi càng nhớ lại càng viết hay về đất rừng phương Nam

Nhà văn Đoàn Giỏi là cây bút nổi bật của văn học phương Nam. Văn chương ông đậm chất Nam Bộ, mộc mạc, gần gũi, giàu hình ảnh như những bức tranh thiên nhiên sống động trong một câu chuyện ly kỳ.

Sách của nhà văn Đoàn Giỏi. Ảnh: NXB Kim Đồng.

Ông có phong cách miêu tả thiên nhiên độc đáo nhờ trải nghiệm sống phong phú và khả năng quan sát tinh tế. Nhà thơ Chế Lan Viên từng khẳng định: "Văn của Đoàn Giỏi luôn ngồn ngộn nguồn tư liệu và vốn sống tác giả chắt lọc. Là một nhà văn chịu khó tìm tòi nghiên cứu mọi chuyện một cách ngọn ngành, trang viết của ông thường rất góc cạnh, gồ ghề nhưng cũng đậm đặc chân tình như quê hương ông, miền đất hoang sơ và hào phóng miền Tây Nam Bộ".

Đất rừng phương Nam là tác phẩm nổi tiếng nhất của Đoàn Giỏi. Câu chuyện có bối cảnh đặc trưng của vùng Tây Nam Bộ, với rừng tràm bạt ngàn, với con thuyền lênh đênh, với sóng nước bập bềnh, với bạt ngàn cảnh sắc thiên nhiên ưu đãi. Tác phẩm ra đời khi nhà văn sống xa quê hương: sau năm 1954, Đoàn Giỏi ra Bắc tập kết. Ông sống tại Hà Nội tới mãi sau 1975 mới trở lại Sài Gòn.

30 năm sống xa quê hương Tiền Giang nhưng lúc nào ông cũng nhớ về nơi chôn nhau cắt rốn của mình. Có lẽ chính nỗi nhớ quê hương đó đã hun đúc nên những tác phẩm lớn, vẫn còn giá trị mãi với người đọc Việt.

Mở lại những trang văn trong Đất rừng phương Nam, chúng ta vẫn sẽ bắt gặp nỗi nhớ miền Nam da diết ấy.